Konstytucja duszpasterska Soboru Watykańskiego II w zakończeniu 73. numeru, zatytułowanego Współczesne życie publiczne, stwierdza: "Nic bardziej nie sprzyja odnowieniu życia politycznego na prawdziwie ludzkich zasadach, jak popieranie głębokiego poczucia sprawiedliwości i życzliwości oraz służby dobru wspólnemu, a także umacnianie podstawowych poglądów na prawdziwą naturę wspólnoty politycznej, jej cel i na praworządność oraz zakres władzy państwowej". Wymienienie sprawiedliwości na pierwszym miejscu nie jest przypadkiem. Już bowiem św. Augustyn w swoim dziele O państwie Bożym przestrzegał: "Czymże są więc wyzute ze sprawiedliwości państwa, jeśli nie wielkimi bandami rozbójników? Bo czyż i rozbójnicze bandy są czymś innym niż małymi państwami? Wszak i banda jest gromadą ludzi rządzących się rozkazami swego przywódcy, związaną przez ugodę o wspólności i rozdzielającą zdobycz wedle przyjętego przez się prawa".
Św. Tomasz w Sumie Teologicznej, powołując się na Arystotelesa, wyróżnił trzy podstawowe kategorie sprawiedliwości: sprawiedliwość zamienną (iustitia commutativa), sprawiedliwość rozdzielczą (iustitia distributiva) i sprawiedliwość prawną (iustitia legalis). Pierwsza z nich rządzi stosunkiem jednego człowieka do drugiego. Na terenie sprawiedliwości zamiennej obowiązuje zasada równości. Nikt nie może wymagać od innych więcej aniżeli im przekazuje. Zasada ta znajduje zastosowanie w zakresie wzajemnych usług, np. w handlu. Sprawiedliwość rozdzielcza określa, co się należy osobom i wspólnotom od społecznej całości, której funkcje pełni państwo. Warunkuje ona sposób, w jaki dobro społeczne ma być rozdzielone pomiędzy jednostki. Zasadą tej sprawiedliwości nie jest równość, lecz proporcjonalność. W wydanej w 1891 r. encyklice Rerum novarum papież Leon XIII napisał: "Nierozumną byłoby rzeczą, gdyby się państwo starało o dobro części tylko obywateli, resztę zaś zaniedbywało, tak też jasnym jest, że władza publiczna nie powinna w swej działalności pomijać dobra i pożytku proletariatu. Nie czyniąc tego, gwałci sprawiedliwość, która każe każdemu oddać to, co mu się należy (...). Dlatego spośród licznych i ciężkich obowiązków rządu na rzecz dobra wspólnego pierwszym jest ten, ażeby opieką otaczał wszystkie na równi klasy, przestrzegając ściśle przepisów sprawiedliwości, zwanej rozdzielczą". Dodajmy i to, że równość arytmetyczna dotyczy sprawiedliwości zamiennej, natomiast równość geometryczna (czyli jakaś proporcjonalność) sprawiedliwości rozdzielczej. Sprawiedliwość prawna rządzi stosunkiem jednostki i mniejszych grup do zbiorowości większych, obywatela do państwa. Nakazy tej sprawiedliwości wyraża norma prawa pozytywnego, która winna być oparta o porządek naturalny. Ta sprawiedliwość zabezpiecza państwu to wszystko, co jest konieczne dla jego istnienia i spełniania właściwych mu zadań. Mówi więc o podatkach, służbie wojskowej, itd. Wspomniana Konstytucja duszpasterska zaleca, że "trzeba pamiętać o obowiązku świadczeń materialnych i osobistych na rzecz państwa, jakich wymaga dobro wspólne".
Społeczność winna kierować się sprawiedliwością. Jest ona koniecznym wymogiem funkcjonowania każdej dobrze zorganizowanej zbiorowości ludzkiej. Jej funkcjonowanie trzeba stale poprawiać, a pomoc można znaleźć jedynie w społecznej miłości, która sama o sobie mówi, że sprawiedliwość jest jej najniższym stopniem. Wzrost sprawiedliwości winien owocować miłością społeczną. Uzupełnienie sprawiedliwości o miłość społeczną tworzy nową kategorię sprawiedliwości, którą określa się jako sprawiedliwość społeczną. Dlatego też nie przypadkiem szuka się jeszcze innej sprawiedliwości ponad zamienną, rozdzielczą i prawną.
Pomóż w rozwoju naszego portalu