Muzeum Archidiecezji Częstochowskiej na okres Wielkiego Postu
i Wielkanocy przygotowało wystawę rzeźby i malarstwa pt. Chrystus
Frasobliwy”. Wystawa zawiera ponad 60 różnych figur Chrystusa Frasobliwego
od I połowy XVI w. do czasów współczesnych i kilka obrazów. We wszystkich
rzeźbach i obrazach spotykamy Chrystusa zamyślonego, zadumanego nad
światem i człowiekiem, bliskiego naszym ludzkim problemom i dającego
nadzieję lepszego świata.
Postać Chrystusa w pozie siedzącej i z głową wspartą na
dłoni należy do typów ikonograficznych ukazywanych często w sztuce
ludowej, zwanych Chrystusem Frasobliwym”.
Temat frasobliwego” znany był już w sztuce antycznej. Wskazywał
na fizyczny i duchowy stan człowieka cierpiącego. W sztuce chrześcijańskiej
wyprowadzony jest z typologicznych zestawień cierpiącego Chrystusa
z Jeremiaszem, Hiobem lub Izaakiem i ze średniowiecznych utworów
pasyjnych. Realizowany jest w rzeźbie, rzadziej w malarstwie. W Polsce
stał się symbolem rzeźby ludowej.
Ten rodzaj przedstawienia Chrystusa jest znany od XIV w.
w pd. Niemczech, Austrii i w Polsce. Są to ujęcia sceniczne indywidualne,
tzw. dewocyjne.
Ujęcia sceniczne ukazują dwa momenty odpoczynku Chrystusa
na Golgocie, po zdjęciu zeń szat, tuż przed ukrzyżowaniem w obecności
Matki Bożej Bolesnej, zw. Occursus Mariae”, oraz w obecności oprawców
i innych osób. Sceny Occursus Mariae” przedstawiają Chrystusa Frasobliwego
w cierniowej koronie, obnażonego do perizonium i siedzącego na kamieniu
obok leżącego krzyża oraz stojącą przed nim Matkę Bożą.
Chrystus Frasobliwy wobec oprawców i innych osób to scena
przed ukrzyżowaniem, gdzie Chrystus siedzi na leżącym krzyżu lub
kamieniu w otoczeniu oprawców, przygotowujących narzędzia, i innych
świadków, np. Matki Bożej i św. Jana. Ujęcia dewocyjne, które pokazujemy
na naszej wystawie, to samotna postać Chrystusa, wyizolowana z kontekstu
drogi krzyżowej. Są one mistycznym obrazem fizycznego i moralnego
cierpienia Zbawiciela, wzywającego do naśladowania Jego duchowej
postawy. Na związek tematyczny z Męką Pańską wskazuje wyniszczenie
Chrystusa, ślady biczowania, cierniowa korona, rany po gwoździach,
przebity bok czy przewiązane sznurem ręce. Frasobliwa poza Chrystusa
wyraża smutek odosobnienia i lęk przed nieuchronną śmiercią.
Na przełomie XVIII i XIX w. typ dewocyjny przeszedł ze sztuki
profesjonalnej - cechowej do sztuki ludowej. Przyczyną tego procesu
było umiłowanie tego tematu i popularność przedstawień. Od końca
XV w. umieszczano figury Chrystusa Frasobliwego w kapliczkach przydrożnych
i przykościelnych. Rzeźbione przez ludowych twórców zatracały poprawność
formy i ulegały prymitywizacji.
W pierwszej połowie XIX w. ludowa figura Chrystusa Frasobliwego
była już w pełni wykrystalizowana. Wyróżnia się trzy typy przedstawień.
Pierwszy - Chrystus w cierniowej koronie i perizonium z czaszką pierwszego
człowieka - Adama pod stopami, np. Chrystus z Przyrowa. Drugi - Chrystus
Frasobliwy okryty purpurowym płaszczem królewskirn, spiętym pod szyją,
trzymający w lewej dłoni berło, trzcinę lub jabłko. Trzeci - Chrystus
Frasobliwy w długiej sukni odsłaniającej jedynie stopy i dłonie,
niekiedy w cierniowej koronie. Oprócz tych trzech typów głównych
są jeszcze inne. Tym różnym przedstawieniom Chrystusa Frasobliwego
towarzyszą również różne nazwy, jak: Miłosierdzie - na Podhalu, Święta
Turbacyjo - w Krakowskiem, Starośliwy - na Górnym Śląsku, Płacze
Bóg - na Kaszubach, a także Panjezusiczek, św. Piątek, Solooblany,
Cierpotka, Dumający, Bolejący czy Frasuś.
Ludowy Chrystus Frasobliwy jest nowym typem ikonograficznym,
przewyższającym odmianę dewocyjną zakresem ideowych treści; swą formą
plastyczną i liryczną zadumanej twarzy wyraża ogrom cierpień Chrystusa
i tych, które nękają lud. Chrystus współczuje i pomaga przetrwać
zło i przemoc świata. Jest blisko ludzkich problemów, wysłuchuje
ich skarg, dając nadzieję lepszego życia.
Reklama
Modlitwa
Ks. Jan Twardowski
Jezu Frasobliwy
Na przekór wszystkim
Bez parasola na deszczu
Z gołymi kolanami
Słaby bo bezstronny
Nieśmiały jakbyś debiutował wierszem
Z prośbą o prostotę
Samotny bo spokrewniony ze światem
Pewnie martwią Cię ludzie
Którzy są jak katechizm
Na każde pytanie
Muszą mieć koniecznie odpowiedź.
Pomóż w rozwoju naszego portalu