W tym roku mija sto lat od pamiętnej pielgrzymki narodowej, która udała się do Rzymu, z okazji jubileuszu 50-lecia ogłoszenia dogmatu o Niepokalanym Poczęciu Najświętszej Maryi Panny. Wzięła w niej udział liczna grupa przedstawicieli duchowieństwa i wiernych świeckich z diecezji galicyjskich pod przewodnictwem swoich arcypasterzy. Polacy udali się do Namiestnika Chrystusa, aby ziemskiemu ojcu narodów przedstawić wszystkie swoje radości i smutki. Papieże zawsze z miłością przyjmowali przedstawicieli narodu, który nigdy nie wyparł się własnych katolickich korzeni i nie sprzeniewierzył się chlubnemu chrześcijańskiemu dziedzictwu Polacy zaś budowali Rzymian swoją gorącą pobożnością, a niektórzy „kapłani włoscy płakali rzewnie, gdy ich chłopi nasi całowali po rękach, u swoich bowiem ze czcią taką bardzo rzadko, prawie nigdy się nie spotykali”.
Główną intencją pielgrzymki było podziękowanie Bogu za szczególny przywilej dany Matce Bożej oraz za łaski przez Nią światu wyproszone. Chciano również poprzez modlitwę i nawiedzenie miejsc świętych wyprosić nowe łaski dla wszystkich parafii polskich, a także złożyć od całego narodu hołd wierności, czci i posłuszeństwa Ojcu Świętemu. Pielgrzymi pod przewodnictwem pasterzy nawiedzili najbardziej znane miejsca kultu, wysłuchując okolicznościowych nauk i przystępując codziennie bardzo licznie do Komunii Świętej. Niezapomnianym przeżyciem dla ordynariusza przemyskiego bp. J. S. Pelczara była prywatna audiencja u Ojca Świętego Piusa X, podczas której, jak wspomina, doznał niewymownie serdecznego przyjęcia a Papież „pochwalił wielce naród polski za jego nabożeństwo do Najświętszej Panny i przywiązanie do Stolicy św.” (List Pasterski o pielgrzymce Maryańskiej do Rzymu, Kronika Diecezji Przemyskiej z 1904 r.).
5 maja 1904 r. pielgrzymi z Galicji spotkali się z Papieżem w jednej z galerii pałacu watykańskiego. Doniosłość i powagę audiencji przekazuje następujący opis: „Tuż przy tronie stanęło ośmiu Arcypasterzy polskich, za nimi przedstawiciele szlachty, posłów sejmowych i deputowanych do Rady państwa, z marszałkiem kraju hr. Stanisławem Badenim i prezesem Akademii umiejętności hr. Stanisławem Tarnowskim na czele, po większej części w bogatych strojach narodowych, dalej kapłani świeccy i zakonni, wreszcie mężczyźni i niewiasty wszelakiego stanu, a wszyscy przejęci jednym duchem i pełni uroczystego nastroju. Kiedy Ojciec Święty wszedł ze swoim orszakiem, zebrani poklękali w długich rzędach, On zaś dawał każdemu rękę do ucałowania, przemawiając tu i ówdzie i szczególną serdeczność okazując włościanom z obcych dzielnic, jako najnieszczęśliwszym; toteż rzęsiste łzy ciekły po niejednej twarzy” (tamże).
W imieniu zebranych Polaków przemówił do Ojca Świętego hrabia Badeni. Stwierdził, że przybycie pątników polskich do Rzymu stanowiło dowód szacunku i posłuszeństwa wobec Stolicy Świętej oraz było przejawem wielkiego nabożeństwa do Najświętszej Maryi Panny. Naród, który wielokrotnie doświadczył orędownictwa i pomocy Matki Bożej, darzył Ją głęboką miłością, a także czcił jako swoją Królową. Dlatego też szczególnie w czasach nieszczęść i klęsk ku Bogu poprzez pośrednictwo Maryi kierował swoje błagania. Również czasy ówczesne, zdaniem Badeniego, niosły wiele zagrożeń i bolesnych doświadczeń dla katolickiego narodu polskiego, gdyż nieprzyjaciele próbowali zniszczyć wiarę oraz podnosili rękę na język i ziemię ojczystą. Z tym większą ufnością uciekał się więc naród w opiekuńcze ramiona Maryi, a także prosił Papieża o życzliwe wsparcie. W dalszej części wystąpienia Marszałek przypomniał o cierpieniach narodu i o próbie wiary, jakiej zostali poddani Polacy, pokładający ufność w opiekuńczym wstawiennictwie swojej Królowej: „Jej obrony i opieki dzisiaj więcej potrzebujemy, niż w minionych wiekach, a ciężkie przebywszy koleje, im większe ponosimy klęski, tem rzewniej o pomoc i zbawienie błagamy Boga, który rządzi ziemią całą i jej królom hetmani. Innego zaś rodzaju walki i przygody, niż ongi, trapią nas obecnie. Oto nasza św. wiara katolicka, wiara przodków naszych wystawiona jest na gwałtowne zamachy, tak, że doznała już ciężkich strat i ubytków (...). Nadto gwałtem i niesprawiedliwemi ustawami wydziedziczają nas z własnej gleby, a nawet język, drogą po przodkach spuściznę, wyrwać nam chce nienawiść nieprzyjaciół. Tem gorętszem sercem czcimy tych, którzy miłościwie i wielkodusznie przyznają nam i oddają, co się należy z prawa Bożego i przyrodzonego. Więc niewzruszonej wiary i nadziei pełni zwracamy się do Stolicy Apostolskiej, która była zawsze twierdzą obronną i opiekunką słabych, a ludzi, których ścigała niesprawiedliwość, podnosiła zawsze na duchu i pocieszała” (tamże).
W odpowiedzi Ojciec Święty docenił trud i poświęcenie pielgrzymów, którzy z dalekich ziem przybyli, aby oddać cześć Następcy Chrystusa na ziemi. Był to niewątpliwie wyraz wiary i przywiązania do religii katolickiej, mający korzenie w wielowiekowej tradycji i kulturze. Papież zachęcał Polaków, aby zawsze pozostali wierni wierze ojców i bronili jej przed różnego rodzaju zagrożeniami. Wyraził też wielką życzliwość i miłość dla narodu, a także obiecał wspierać go gorącą modlitwą. Współczując jego cierpieniu zachęcał do męstwa i pokładania nadziei w Bogu: „Silną żywimy nadzieję, że ten skarb wiary i chrześcijańskiej pobożności i na przyszłość także przez was, katolickim duchem ożywionych, troskliwie i starannie będzie przechowany i że ze starań waszych obfity zejdzie plon dla dobra wiary i Kościoła. Niczego bowiem nie pragniemy więcej, jak tego, abyśmy cały naród polski, tak wielu i wielkimi ozdobiony darami, w ojcowskiej mogli objąć radości i widzieli go, za przodków przykładem stale w hufcach i szykach Kościoła wojującego (...). Wy zaś, synowie ukochani, wytrwale dalej idźcie za sprawiedliwością, cnoty pilnie w sobie pielęgnując, jak dotąd (...). Tym sposobem potomkom swoim zostawicie przykład, jak się łączy miłość, ojczyźnie należną, z obroną Wiary św. i jej umiłowaniem” (tamże).
Podczas tej jubileuszowej pielgrzymki Polacy przekonali się, że w Następcy Chrystusa, mają życzliwego obrońcę i przyjaciela. Z pogłębioną wiarą mogli zatem powrócić do Ojczyzny, aby pomimo cierpień i niewoli, pracować z nadzieją, że Bóg pozwoli odzyskać upragnioną wolność. Zdaniem biskupów galicyjskich w „Rzymie tylko i przy boku Papieża, a nigdzie indziej na świecie, nie odczuwamy naszego sieroctwa i czujemy się jednym narodem” (List Pasterski na Wielki Post roku 1908, KDP z 1908 r.).