Jak przebiegał proces reformy i zmiany przepisów?

Wydana 29 czerwca 1970 r. instrukcja Kongregacji ds. Kultu Bożego Sacramentali Communione, poszerzająca możliwość udzielania Komunii św. pod dwiema postaciami, zawierała z kolei w numerze 6. dyspozycję, iż w wypadku udzielania Komunii św. bezpośrednio z kielicha jego podawanie - jeśli nie ma drugiego kapłana lub diakona - należało zlecić akolicie.

Natomiast trzecia instrukcja wykonawcza do Konstytucji Soboru Watykańskiego II o Liturgii Sacrosanctum Concilium z 25 września 1970 r. zawierała postanowienie, iż w wypadku przyjmowania drugiej postaci z kielicha, potrzebni są kapłani, diakoni lub akolici, aby podawać kielich komunikującym. Jednocześnie stwierdzono, że udzielanie Komunii św. należy przede wszystkim do kapłana celebrującego Eucharystię, do diakona oraz w niektórych jedynie przypadkach, określonych przez kompetentną władzę, do akolity.

Bardzo ważnym dokumentem dotyczącym kwestii nadzwyczajnego szafarza Komunii św. było wydane 15 sierpnia 1972 r. motu proprio papieża Pawła VI Ministeria quedam, odnawiające w Kościele łacińskim dyscyplinę święceń, gdzie zniesione zostały święcenia niższe oraz subdiakonat, a ustanowione posługi lektora i akolity. Zgodnie z tym dokumentem, akolita miał wspomagać diakona i usługiwać kapłanowi, a jako nadzwyczajny szafarz Komunii św. mógł jej udzielać wtedy, gdy nie było szafarza zwyczajnego lub gdy szafarz zwyczajny nie mógł tego czynić z powodu choroby, podeszłego wieku, wypełniania innej posługi duszpasterskiej oraz gdy liczba przystępujących do Komunii św. była tak duża, że Msza św. zbytnio by się przeciągnęła. Akolici mogli również zanosić Komunię św. chorym przebywającym w domach i w szpitalach. Konsekwencją tego motu proprio było opracowanie przez Stolicę Apostolską nowego obrzędu wprowadzania w posługę akolitatu oraz dokonanie zmian w Mszale Rzymskim, gdzie akolita został ustanowiony do posługi ołtarza, a w sposób szczególny do jego zadań należało udzielanie Komunii św., której był ustanowiony nadzwyczajnym szafarzem.

Kolejnym ważnym momentem w kształtowaniu się pojęcia nadzwyczajnego szafarza Komunii św., w tym w sposób szczególny wiernego świeckiego, była wydana 29 stycznia 1973 r. instrukcja Kongregacji Sakramentów Immensae caritatis na temat ułatwienia w niektórych przypadkach przystępowania do Komunii św. Instrukcja postanawiała, że nadzwyczajnym szafarzem Komunii św. poza akolitą jest również odpowiednio przygotowana osoba, wyznaczona wyraźnie do tej funkcji przez ordynariusza miejsca lub upoważnionego do tego kapłana. W myśl instrukcji szafarzem Komunii św. mogła być jedynie osoba odpowiednio i imiennie wybrana, pouczona o swoich zadaniach, odznaczająca się wiarą, życiem chrześcijańskim, dobrymi obyczajami i sama pielęgnująca pobożność eucharystyczną, jak też cechująca się pobożnością i czcią do Najświętszego Sakramentu. Upoważnienie do pełnienia funkcji nadzwyczajnego szafarza Komunii św. - w myśl instrukcji - mogło być udzielane w poszczególnych przypadkach, na pewien okres czasu lub na sposób stały w wypadku konieczności. W ten sposób upoważniony mógł udzielać Komunii św. sobie samemu, innym wiernym, jak również zanosić ją chorym pozostającym w domu. Instrukcja stawiała jednak pewne warunki ograniczające uprawnienia szafarza nadzwyczajnego. Mógł on bowiem spełniać swoje funkcje, jeśli nie było kapłana, diakona lub akolity; jeśli nie mogli oni udzielać Komunii św. z powodu choroby, starości lub wykonywania innej posługi duszpasterskiej oraz jeśli liczba przystępujących do Komunii św. była zbyt wielka. Ponadto ordynariusz miejsca otrzymał władzę upoważniania poszczególnych kapłanów do wyznaczania w pojedynczych wypadkach odpowiedniej osoby, która w przypadku prawdziwej konieczności udzielałaby Komunię św. Konsekwencją powyższej instrukcji było wydanie Rytuału Rzymskiego De Sacra Communione et de Cultu Mysterii Eucharistici extra Missarum, który w części dotyczącej szafarza Komunii św. postanawiał, że ordynariusz miejsca może zezwolić na udzielanie Komunii św. innym szafarzom nadzwyczajnym, jeśli uzna, że jest to konieczne ze względu na pożytek duszpasterski wiernych, a nie będzie do dyspozycji kapłana, diakona lub akolity.

Możliwość czynnego udziału wiernych świeckich w Eucharystii jako nadzwyczajnych szafarzy Komunii św. potwierdził również Jan Paweł II w Liście do wszystkich biskupów Kościoła o tajemnicy i kulcie Eucharystii z 24 lutego 1980 r. Po tej samej linii szły wytyczne instrukcji Inaestimabile donum z 3 kwietnia 1980 r. w sprawie niektórych norm dotyczących kultu tajemnicy eucharystycznej. Instrukcja uznawała uprawnienia świeckich dotyczące szafarstwa Komunii św., ganiła natomiast nadużycia. Kolejnym i zarazem ostatecznym etapem kształtowania się przepisów dotyczących szafarza nadzwyczajnego Komunii św. było opracowanie nowego Kodeksu Prawa Kanonicznego.

cdn.