Napisał do mnie pewien rzeczoznawca dużej firmy
wydawniczej: "Także dla nas istnienie średniowiecznego osiołka palmowego
jest jedną z wielu zagadek, z których nierozwiązywalnością musimy
się pogodzić".
Spróbujmy więc udać się śladami tego w szerokim świecie
zaginionego gatunku - do Allgaau!
"Nazajutrz wielki tłum, który przybył na święto, usłyszawszy,
że Jezus przybywa do Jerozolimy, wziął gałązki palmowe i wybiegł
Mu naprzeciw. Wołali: ´Hosanna! Błogosławiony, który przychodzi w
imię Pańskie´ oraz ´Król izraelski!´
A gdy Jezus znalazł osiołka, dosiadł go, jak jest napisane:
Nie bój się, Córo Syjońska!/ Oto król twój przychodzi,
/ siedząc na oślęciu" (J 12, 12-15).
Symbolizacja wjazdu Jezusa
Początek Wielkiego Tygodnia to Niedziela Palmowa, która przypomina
wjazd Jezusa do Jerozolimy. Symbolem tego wydarzenia był od zarania
średniowiecza tzw. osiołek palmowy.
Osiołek palmowy to najczęściej grupa naturalnej wielkości
figur z pomalowanego drewna, która przedstawia błogosławiącego Zbawiciela
na osiołku. Umieszczona jest zwykle na desce z kołami, co umożliwia
jej zajmowanie zaszczytnego miejsca w centralnym punkcie procesji
w Niedzielę Palmową.
Najstarszą wiadomość o tym pięknym obyczaju, który przeżył
swój rozkwit w XV stuleciu, przekazuje nam dziennik biskupa Ulricha
z Augsburga z X w.
Szwabia, przede wszystkim Allgaau, na południu Niemiec
- to główny teren tego średniowiecznego obyczaju procesyjnego. Jednak
także w Austrii - szczególnie w Tyrolu, w Szwajcarii - w Elsass,
jak również na Śląsku, a nawet we Włoszech, stwierdzono występowanie
obyczaju procesji z palmowym osiołkiem.
Początkowo procesje w Niedzielę Palmową odbywały się
w ok. 300 miejscowościach, dzisiaj - w niewielu więcej niż 10; najbardziej
znanymi z nich są Thaur k. Innsbrucku i Hindelang w Oberallgaau.
Dlaczego osiołek palmowy ginie w zapomnieniu?
Zamieszki reformacji spowodowały upadek obyczaju osiołka palmowego.
Nieznaczny jego powrót w XVII w. został prawie zupełnie stłamszony
przez oświecenie. Zachowały się tylko nikłe relikty.
W średniowieczu natomiast Niedziela Palmowa dzięki tej
konkretnej symbolizacji Zbawiciela jadącego na osiołku była wręcz
atrakcją, która w pewnym momencie nabrała charakteru ludowej zabawy,
do czego dołączył jeszcze jarmark. Znany z tego jest Salzburg ze
swoim legendarnym "osiołkiem Nonnenberga".
Dzieci, które jeździły na osiołku (w tym celu zdejmowano
figurę Chrystusa), mogły być pewne, że będą się zdrowo rozwijać.
Dorośli obywatele, którzy ciągnęli grupę figur, "otrzymywali odpuszczenie
grzechów".
W niektórych miejscowościach na zakończenie procesji
do poszczególnych domostw przychodzili ministranci i głosili: "Patrzcie
na przybywającego Króla! Jak łagodny jest Jego wjazd! Przynosi pokój
wszystkim pobożnym, pragnie królować w naszych sercach".
Pomóż w rozwoju naszego portalu
Reklama
Osiołek palmowy z Petersthalu
Osiołek palmowy z Petersthalu jest najstarszym zachowanym z
tego rodzaju grup w Niemczech. Ma bardzo zniszczoną obudowę późnogotycką.
Chrystus siedzi wyprostowany, prawą dłoń wznosi w geście błogosławieństwa;
lewa trzymała niegdyś gałązkę palmową albo podczas procesji wkładano
w dłoń Zbawiciela żywą gałązkę. Jego płaszcz spina klamra.
Śmiało można powiedzieć, że w Petersthalu mamy do czynienia
ze wspaniałym egzemplarzem osiołka palmowego - choćby nawet irytowało
nas nieco jego uszkodzenie. To klejnot równy kamiennemu "jeźdźcowi
z Bambergu", którego jest on przecież rówieśnikiem!
Osiołek palmowy z Wettenhausen
Tego gotyckiego osiołka palmowego, którego stan jest nienaganny,
stworzył ceniony mistrz Hans Multscher z Reichenhofen dla kościoła
św. Ulryka w Augsburgu. Obecnie gościny udzielają mu siostry zakonne
w Wettenhausen.
Wyraz twarzy Chrystusa wyraża już brzemię, które wkrótce
weźmie Zbawiciel na siebie. Szata Jezusa podkreśla intencje Multschera
- wskazując już na Golgotę.
To dzieło sztuki wywiera silne wrażenie na oglądających.
Osiołek palmowy z Hindelang
W 1936 r. w warsztatach Bawarskiego Urzędu Krajowego Konserwacji
Zabytków zrekonstruowana i uzupełniona została oryginalna gotycka
obudowa grupy z osiołkiem palmowym z Hindelang. Wierzchnia szata
Chrystusa jest czerwona, oblamowana szerokim, złotym pasem, ozdobiona
bogatą, złoconą klamrą. Spód tej szaty jest brązowy. Postać Zbawiciela
wywołuje wielkie wrażenie, pełne siły wyrazu są Jego oczy i gest
błogosławieństwa. Lewą ręką podtrzymuje cugle swojego zwierzęcia
jucznego o zdumiewająco wyrazistym spojrzeniu.
Niestety, w okresie baroku włosy i broda Chrystusa zostały
zmienione, a korona lekko uszkodzona.
Reklama
Osiołek palmowy z Ottobeuren
Osiołek z Ottobeuren nosi swojego Pana z pełną wdzięku lekkością.
Pełna wyrazu jest jego głowa, zuchwale wyprostowane wielkie uszy.
Nasz Zbawiciel patrzy poważnie na swoją usianą trudami
drogę do Jeruzalem.
Zastanawiające jest, że brakuje tutaj błogosławiącego
gestu - Chrystus trzyma obiema rękami cugle swojego osiołka. Ubrany
jest w jasnoniebiesko-szarą szatę, którą podtrzymuje potężny czerwony
pas. Również czerwona taśma obramowuje jego brokatowy, spięty klamrą
płaszcz.
Ta dobrze zachowana grupa z osiołkiem palmowym jest perłą
wśród eksponatów zbioru w Ottobeuren.
Osiołek palmowy z Oberstdorfu
Mimo że oryginalna obudowa jest lekko wytarta, dzieło to zachowało się w zasadzie w dobrym stanie. Stworzył je mistrz Franz Xaver Schmaadl, urodzony w 1705 r. właśnie w Oberstdorfie. Od 1903 r. ta figurka Zbawiciela Palmowego jest przechowywana w Loreto.
Osiołek palmowy z Ulm
Następny osiołek palmowy z warsztatu wspomnianego już wielkiego
mistrza Hansa Multschera to osiołek z katedry w Ulm. Kaplica Rotha
z tej katedry dawała mu schronienie do 1817 r., potem - jako pozostałość
po niej - przekazany został do Muzeum Miasta.
Także ten błogosławiący Zbawiciel dłuta Multschera swój
wzrok kieruje już na Golgotę.
Jego szata jest jeszcze skromniejsza, a czoło jeszcze
bardziej zatroskane niż Chrystusa z Wettenhausen.
Godny zauważenia jest tutaj oryginalny wózek, który na
swej spodniej stronie ma datę 1464.
Osiołek palmowy z Innsbrucku
Gdy na czasie byli: Monroe i Elvis Presley, Cola i Petticoast do Jukebox-Jive - Hans Pontiller stworzył małego osiołka palmowego z brązu w stylu plastyki swoich czasów.
Tekst Osiołek palmowy świadczy o tym, że nasi sąsiedzi też mają bogate tradycje i ciekawą symbolikę związaną z Niedzielą Palmową. Materiał drukujemy na prośbę artysty malarza Władysława Ratusińskiego, który wykonał rysunki do tego oryginalnego tekstu.