7 listopada to tragiczna data w historii ludzkości: w tym właśnie dniu w 1917 r. bolszewicy rozpoczęli rewolucję, zwaną październikową, w wyniku której w Rosji ustanowiono ich rządy i zaczęto budować pierwsze państwo komunistyczne. Dziś, z perspektywy czasu, możemy stwierdzić, jak wielkich zbrodni dopuszczono się w imię realizowania komunistycznej utopii na ziemi: totalitaryzm komunistyczny odpowiedzialny jest za śmierć około 80 mln ludzi! Najwięcej ludzi zginęło w Chinach - około 65 mln, lecz niechlubny rekord dzierży Kambodża, gdzie czerwoni fanatycy Pol Pota w ciągu 3 lat zakatowali jedną czwartą ludności kraju - 2 mln ludzi!
Rozpad komunistycznego stworu, jakim był ZSRR, oraz upadek muru berlińskiego wyznaczają poniekąd kres tej ideologii (są jeszcze jednak na świecie państwa, które odwołują się do komunizmu). Niestety, nikt nie rozliczył dawnych zbrodniarzy komunistycznych z ich czynów i nie zorganizował „komunistycznej Norymbergi”. Tym bardziej że zbrodnie hitlerowskie nie ulegają przedawnieniu i żydowskie organizacje po dzień dzisiejszy tropią nazistów, którzy dopuścili się zbrodni na Żydach, i stawiają ich przed sądem, a z drugiej strony nawet nieśmiałe próby szukania odpowiedzialnych za mordy komunistyczne są umiejętnie sabotowane i z pgardą określane jako „polowania na czarownice”. Zbrodnie totalitaryzmu nazistowskiego zostały skrupulatnie udokumentowane - w niektórych bibliotekach na całym świecie zorganizowano nawet specjalne działy poświęcone Szoah - i dziś stanowią przedmiot nauczania w szkołach, natomiast historycy zajmujący się drugim totalitaryzmem XX wieku mają trudności z opublikowniem swych prac. Dzięki systematycznym zabiegom środowisk żydowskich został ustanowiony światowy Dzień Pamięci o Szoah, na który wybrano 27 stycznia, dzień oswobodzenia obozu śmierci w Oświęcimiu. Niewątpliwie Szoah było czymś wyjątkowym, swoistym unicum w historii narodu żydowskiego, lecz nie znaczy to, że było jedynym ludobójstwem, którego dopuściła się ludzkość.
Ludobójstwo, którego dokonano w imię komunizmu w różnych częściach świata - to też unicum. Pamięć o historii XX wieku byłaby połowiczna, gdyby świat zapomniał o milionach ofiar „czerwonego” terroru. Ludzkość dokonałaby następnej zbrodni na tych zapomnianych ofiarach, gdyby oprócz Dnia Pamięci o Szoah nie ustanowiła Dnia Pamięci o Ofiarach Komunizmu. Od pewnego czasu w różnorodnych środowiskach intelektualnych Europy podnoszą się głosy, by ustanowić tego typu Dzień, co byłoby elementarnym aktem sprawiedliwości historycznej i moralnej. Proponowane są daty: 7 listopada - rocznica wybuchu rewolucji bolszewickiej, 9 listopada - rocznica upadku muru berlińskiego lub 13 kwietnia - rocznica odkrycia zbrodni katyńskiej (datę tę zaproponował Gustavo Selva, przewodniczący Komisji Spraw Zagranicznych włoskiego parlamentu).
O zabranie głosu w tej ważkiej kwestii poprosiłem trzech wybitnych historyków, którzy od lat walczą o uwrażliwienie światowej opinii publicznej na historię totalitaryzmu komunistycznego. Są to: Francuz Stéphane Courtois, Włoch Vittorio Strada i Władimir Bukowski - rosyjski dysydent mieszkający w Wielkiej Brytanii. Należą oni do tzw. Komitetów Wolności (Freedom Committees), które stawiają sobie za cel obronę praw obywatelskich. Komitety te popierają ideę ustanowienia międzynarodowego Dnia Pamięci Ofiar Komunizmu, a w tym roku zorganizowały swój coroczny zjazd właśnie 7 listopada.
Poniżej publikujemy pierwszy z zapowiedzianych wywiadów. Następne ukażą się w Niedzieli za tydzień.

Stéphane Courtois - francuski historyk zatrudniony w Narodowym Ośrodku Badań Naukowych (CNRS) w Paryżu, dyrektor czasopisma Communisme, koordynator i współautor książek poświęconych zbrodniom komunistycznym: monumentalnego dzieła zbiorowego Czarna księga komunizmu (1997 r.) oraz książki Du passé faison table rase (2002 r.).

Jak to się stało, że szczytne ideały wolności i powszechnego braterstwa wkrótce po rewolucji październikowej 1917 r. zmieniły się w doktrynę wszechwładzy państwa, nieubłaganie niszczącego całe grupy społeczne, a nawet całe narody, przez deportacje i masakry na ogromną skalę? Osiemdziesiąt lat po przewrocie bolszewickim historycy wraz z gronem specjalistów od dziejów komunizmu na różnych kontynentach podjęli trudne dzieło nakreślenia pełnego obrazu zbrodni dokonywanych „dla dobra ludzkości”. Tak powstała „Czarna księga komunizmu”.

Z prof. Stéphanem Courtois’em rozmawia Włodzimierz Rędzioch

Włodzimierz Rędzioch: - Jak zrodziła się idea napisania książki o zbrodniach komunizmu?

Prof. Stéphane Courtois: - Książka ta powstała na zamówienie domu wydawniczego Robert Laffont. Jego dyrektor, po wydaniu książki historyka François Fureta, stwierdził, że wszyscy publikują dzieła na temat zbrodni nazizmu, a nikt nie zajmuje się zbrodniami drugiego totalitaryzmu XX wieku. Dlatego zadzwonił do mnie, proponując mi napisanie książki na ten temat - było to pod koniec 1995 r. Zgodziłem się, lecz stwierdziłem, że w tak ważnym przedsięwzięciu naukowym powinni wziąć udział także inni uczeni, gdyż książka miała mówić o zbrodniach komunizmu w różnych państwach świata.

- Kogo Pan Profesor zaprosił do współpracy w napisaniu tej książki?

- Nicolasa Wertha - wybitnego francuskiego znawcę historii ZSRR, Jeana-Louisa Panné - specjalistę od Kominternu (Panné aktywnie pomagał „Solidarności”, gdy działała w podziemu), Andrzeja Paczkowskiego, który zajął się historią Polski (Polska odegrała ważną rolę w historii komunizmu), Jeana-Louisa Margolina (napisał rozdziały poświęcone Chinom i Kambodży) oraz innych historyków, którzy wnieśli swój wkład w napisanie pozostałych rozdziałów.

- Jakie, według najnowszych badań naukowych, są dane statystyczne dotyczące zbrodni komunistycznych?

- Wokół naszej książki wybuchł skandal, ponieważ zaczęliśmy „liczyć” ofiary komunizmu i podaliśmy konkretne dane. Na tym właśnie polega praca historyka. Fakt, że komunizm w ciągu kilkudziesięciu lat spowodował śmierć około 100 mln osób na całym świecie, zbulwersował wielu ludzi, którzy nie zdawali sobie z tego sprawy. Poza tym totalitaryzm komunistyczny skazywał ludzi na zagładę z przyczyn czysto ideologicznych. Ludzie ginęli tylko dlatego, że zostali uznani za burżujów lub kułaków, że byli wykształceni, że mieli odmienne poglądy, że nosili krzyżyk itp., a ich dramat był tym większy, że katami byli ich rodacy.
We Francji moi rozmówcy często przypominają, że również podczas I wojny światowej ginęły miliony ludzi. Odpowiadam im, że to prawda, ale w czasie wojen, jakie wybuchały w Europie, ofiarami byli w zdecydowanej większości żołnierze, a ich śmierć związana była ze stosowaniem coraz bardziej śmiercionośnej broni. Celem tych wojen nie była eksterminacja pewnych grup ludności, tak jak to miało miejsce w krajach komunistycznych. Okres panowania Lenina to była ciągła wojna domowa, często przeciw bezbronnej ludności. Powiedziałbym nawet, że „ciągła wojna domowa” jest poniekąd fundamentem rewolucji bolszewickiej (na pierwszych kongresach międzynarodówki komunistycznej mówiło się otwarcie o rozpoczęciu światowej wojny domowej).

- Czy mógłby Pan Profesor podać konkretne liczby ofiar?

- Z naszych badań wynika, że liczba ofiar represji komunistycznych sięga 100 mln: 20 mln w Rosji (z czego około 6-7 mln na Ukrainie), w Chinach 60-65 mln, w Kambodży 2 mln, w Europie Wschodniej około 1 mln (w Czarnej księdze komunizmu źle oszacowaliśmy liczbę ofiar „czerwonego” totalitaryzmu, która w tej części świata w rzeczywistości była o wiele większa. Dzięki dostępowi do dokumentów w Rumunii, Bułgarii czy Estonii możemy obecnie stwierdzić, że w Europie Wschodniej zamordowano ponad 1 mln ludzi). Do danych tych trzeba dodać ofiary komunizmu w Afryce (Etiopia) i Ameryce Łacińskiej (komuniści nigdy nie doszli do władzy w Ameryce Łacińskiej, z wyjątkiem Kuby).
Z danych tych wynika, że najwięcej ludzi zginęło w Chinach, w większości były to ofiary głodu. Chciałbym jednak wyjaśnić, że zjawisko głodu w Chinach komunistycznych różniło się zasadniczo od „wielkiego głodu” na Ukrainie w latach 1930-33, który był zaplanowany przez władze, aby wymordować rolników i „powalić na kolana” Ukrainę. W Chinach natomiast głód był rezultatem niekompetencji władz i ich całkowitej obojętności na los ludzi. W owym czasie Mao wprowadził w życie swą szaloną utopię: chciał w ciągu 10 lat dorównać gospodarce Wielkiej Brytanii. W tym celu zmusił chłopów, którzy i tak już pracowali w bardzo ciężkich warunkach, do produkowania stali w małych piecach hutniczych. Z punktu widzienia gospodarczego było to czyste szaleństwo, a co gorsza, polityka ta sprawiła, że chłopi mniej uprawiali ziemię i produkowali mniej żywności. Władze sekwestrowały to, co wyprodukowano, a rolnicy umierali z głodu. Jednak taka polityka odzwierciedla ideolgię marksistowską, zgodnie z którą rolnik ze swej natury jest antyrewolucyjny, konserwatywny i dlatego stanowi przeszkodę w rewolucyjnej modernizacji społeczeństwa. Oprócz śmierci głodowej, w Chinach wielu ludzi zginęło także w masakrach, które miały miejsce, gdy Mao obejmował władzę i w okresie tzw. rewolucji kulturalnej. Dzisiaj posiadamy już dokumenty dotyczące rewolucji kulturalnej, które pozwalają nam stwierdzić, że w jej okresie prześladowano około 100 mln osób, a 3 mln zginęły.

- „Czarna księga komunizmu”, która została opublikowana w 1997 r., stała się wielkim wydarzeniem kulturalnym, mimo że z reguły rezultaty badań naukowych, dotyczących zbrodni dokonanych przez totalitarne reżimy komunistyczne, były przedmiotem cenzury inteligencji zachodniej. Media nie zauważyły natomiast najnowszej książki Profesora, zatytułowanej „Du passé faison table rase” (Wydawnictwo Robert Laffont). Czy to znaczy, że informacje o zbrodniach komunistycznych w dalszym ciągu są ignorowane lub cenzurowane?

- Książka Du passé faison table rase (cytat wzięty jest z tzw. Międzynarodówki - międzynarodowego hymnu partii komunistycznych i do 1944 r. hymnu Rosji sowieckiej), która ukazała się na razie po francusku, to poszerzona i uzupełniona Czarna księga komunizmu. Niestety, media całkowicie zignorowały ukazanie się tej książki. Lewicowy dziennik Liberation nic nie napisał na jej temat, tygodnik Nouvelle Observateur poświęcił jej jedną linijkę. Cała francuska prasa lewicowa przyjęła książkę wrogim milczeniem. Ludzie z lewicy nie chcą o tych sprawach dyskutować i cenzurują te tematy.

- Dlaczego francuskie kręgi lewicowe przyjęły tę książkę z taką wrogością?

- W książce piszę m.in. o mojej przeszłości działacza maoistowskiego po 1968 r. Dyrektor i naczelny redaktor dziennika Liberation to również dawni sympatycy maoistowscy, którzy jednak - w odróżnieniu ode mnie - nie chcą rozliczyć się z własną przeszłością. Ci ludzie, którzy codziennie dają wszystkim lekcje moralności, nie mają odwagi przyznać się do własnych błędów!

- Czy Pan Profesor uważa, że „Czarna księga komunizmu” powinna być w szkołach obowiązkową lekturą?

- Jestem realistą i wiem, że trudno by było nakłonić studentów do przeczytania książki, która liczy ponad 800 stron. Uważam jednak, że w podręcznikach do historii powinny się znaleźć informacje na temat zbrodni dokonanych przez totalitaryzm komunistyczny. Jest to szczególnie ważne teraz, gdy Unia Europejska rozszerza się na Wschód, na dawne kraje komunistyczne. Ludzie na Zachodzie muszą pamiętać, że nowi obywatele unijni przez pół wieku w mniejszym lub większym stopniu przeżyli tragedię komunizmu. Ta świadomość pozwoliłaby na stworzenie głębszej więzi wśród ludzi w Unii. Stwierdzam z rozgoryczeniem, że dziś bardzo wielu ludzi, szczególnie we Francji, zadaje sobie pytanie, czy nowi obywatele unijni ze Wschodu są naprawdę Europejczykami. Bardzo mnie to niepokoi i staram się tłumaczyć ludziom na Zachodzie, że to komunizm oderwał te kraje od historii Europy.

- Dlaczego należałoby ustanowić Światowy Dzień Pamięci o Ofiarach Komunizmu i jaka data byłaby najbardziej wskazana na tego typu Dzień Pamięci: 27 stycznia (Dzień Ofiar Szoah), 7 listopada (początek rewolucji bolszewickiej), 9 listopada (zburzenie muru berlińskiego) czy 13 kwietnia (odkrycie zbrodni katyńskiej)?

- Uważam, że należy dołożyć wszelkich starań, by ustanowić Dzień Pamięci o Ofiarach Komunizmu. W odróżnieniu od nazizmu, który został poddany procesowi w Norymberdze, komunizm nie został rozliczony ze swych zbrodni: część komunistycznych zbrodniarzy już zmarło, inni są u władzy. Trzeba więc zdać sobie sprawę z tego, że nie będzie „Norymbergi komunizmu”. Toteż uważam, że na szczeblu międzynarodowym należy podjąć inicjatywę o ustanowieniu Dnia Pamięci. Jako datę proponuję 7 listopada, gdyż to rewolucja bolszewicka zapoczątkowała zbrodnie komunizmu.

- Konkretnie, co można uczynić?

- „Komitety wolności” wystąpiły już z tego typu inicjatywą i należy ją wszędzie popierać. Trzeba starać się, aby opinia publicza - głównie na Zachodzie - była informowana o zbrodniach komunizmu. Należy przerwać zmowę milczenia lewicowej inteligencji na te tematy. Opinia publiczna może wpłynąć na rządzących, by wystąpili z tą inicjatywą na forum międzynarodowym, np. w ONZ.

- Dziękuję za rozmowę.

Książka Czarna księga komunizmu ukazała się nakładem Wydawnictwa Prószyński i S-ka, ul. Garażowa 7, 02-651 Warszawa.