Reklama

Stulecie Literackiej Nagrody Nobla dla Sienkiewicza

„Byłem, Nobla zabrałem, wróciłem”

Cieszyliśmy się, że wśród tegorocznych nominowanych do Literackiej Nagrody Nobla był zgłaszany od wielu lat nasz rodak Ryszard Kapuściński, pisarz, „mistrz reportażu literackiego”. Marzyło się nam, że kto wie, a może w 100. rocznicę pierwszego Nobla dla polskiego pisarza otrzyma ją piąty Polak. 13 października 2005 r. sztokholmscy jurorzy wybrali jednak brytyjskiego dramaturga Harolda Pintera. Werdykt ten - w przeciwieństwie do kilku ostatnich, a zwłaszcza ubiegłorocznego - spotkał się z akceptacją.

Niedziela Ogólnopolska 49/2005, str. 20

Henryk Pieczul

Portret Henryka Sienkiewicza pędzla Kazimierza Pochwalskiego (1890) w Muzeum Sienkiewicza w Oblęgorku

Portret Henryka Sienkiewicza pędzla Kazimierza Pochwalskiego (1890) w Muzeum Sienkiewicza w Oblęgorku

Bądź na bieżąco!

Zapisz się do newslettera

Sto lat temu

Pozostaje nam radosne wspomnienie tamtego pierwszego, szczególnego uwiecznienia polskiego twórcy, gdy „Akademia Szwedzka na posiedzeniu dnia 9 listopada 1905 r., w zgodzie z testamentem Alfreda Nobla, sporządzonym 27 listopada 1895 r., postanowiła przyznać tegoroczną Nagrodę Nobla Henrykowi Sienkiewiczowi z uwagi na jego wspaniałe zasługi jako pisarza epickiego”.
Na decyzji o przyznaniu nagrody zaważył zapewne ogromny sukces powieści Quo vadis, przetłumaczonej na 130 języków, w Anglii i w Ameryce sprzedanej w 800 tys. egzemplarzy. Aby uniknąć zarzutów wiążących się z kłopotliwą popularnością dzieła o początkach chrześcijaństwa, Akademia Szwedzka przemilczała ten bestseller wydawniczy i swą uwagę skoncentrowała na innych utworach Sienkiewicza, głównie na Trylogii. W powszechnym jednak odczuciu panuje przekonanie, że największe wyróżnienie literackie Pisarz uzyskał dzięki powieści Quo vadis, która do dziś jest najchętniej tłumaczona i osiąga najwyższe nakłady.
Jako pierwszy kandydaturę Sienkiewicza do Akademii Szwedzkiej zgłosił jego przyjaciel - hrabia Stanisław Tarnowski (1837-1917), historyk literatury, krytyk, publicysta, profesor UJ. Do otrzymania przez naszego Pisarza tego międzynarodowego wyróżnienia w dużym stopniu przyczynił się szwedzki uczony, tłumacz polskich dzieł na język szwedzki - Alfred Jensen. Dla przyszłego Laureata nie było ono w zasadzie zaskoczeniem, pomimo że do nagrody zgłoszono również Elizę Orzeszkową, autorkę powieści Nad Niemnem. Krakowski dziennik Czas już w sierpniu 1901 r. informował, że Sienkiewicz jest jednym z najpoważniejszych kandydatów do literackiego Nobla.

Pasmo triumfów

Początek XX stulecia to pasmo triumfów Pisarza, którego dzieła wydawano w milionach egzemplarzy. 18 lutego 1904 r. został honorowym obywatelem Lwowa, a 2 kwietnia otrzymał francuską Legię Honorową. W 1905 r. w Oblęgorku ukończył powieść Na polu chwały. W listopadzie dowiedział się o przyznanej mu nagrodzie od specjalnego wysłannika ze Sztokholmu - Jensena, który telegraficznie poprosił go o przyjazd do Krakowa, gdzie wręczył mu list z radosną wiadomością. Sienkiewicz podzielił się nią tylko z najbliższą rodziną, prosząc o dyskrecję. W liście do syna Henryka Józefa pisał: „Tak jest! Przyznano! Zwycięstwo literatury polskiej to radość po prostu powszechna i rzecz ze wszystkich najważniejsza. Sekretu chcą aż do 10 grudnia z tamtej strony, nie chcąc widocznie narazić się za wcześnie na wrzaski pruskie i zawiadamiania urzędowe Rosji. Muszę tedy jechać, bo inaczej trzeba by i monetę, i złoty medal odsyłać do ministerium w Petersburgu”.

Pomóż w rozwoju naszego portalu

Wspieram

Reklama

Wyjazd do sztokholmu

Do Sztokholmu autor Quo vadis wyruszył 1 grudnia 1905 r. w towarzystwie Bronisława Kozakiewicza, tłumacza jego dzieł na francuski. Podróżowali przez Wiedeń, Berlin, Warnemünde i Kopenhagę. Już 5 grudnia tajemnica przestała być tajemnicą. Jedna z berlińskich gazet opublikowała depeszę ze Sztokholmu z listą laureatów. Tego dnia Henryk Sienkiewicz napisał do żony: „W pierwszej chwili nie było mi przyjemnie, ale jak zobaczyłem, że to ze Sztokholmu - to i owszem. Jutro rozbrzmi wiadomość po całym świecie...”.
Tak też się stało. Na miejsce Pisarz dotarł w przeddzień uroczystości. W prasie szwedzkiej tak go scharakteryzowano: „... ma powierzchowność w wysokim stopniu dystyngowaną. Swoje sześćdziesiąt lat nosi chwalebnie, pomimo siwej już bródki, starannie utrzymanej. Niezwykle prosto się trzyma. Ubrany w długi, czarny tużurek robi wrażenie urzędnika chłodnego, nieco sztywnego. Mówi cicho i powoli - najchętniej po francusku, gdyż nie może mówić w języku ojczystym”.

Fanfary dla Sienkiewicza

10 grudnia o trzeciej po południu w Akademii Królewskiej dźwięk fanfar oznajmił początek uroczystości. Po wejściu rodziny królewskiej odegrano hymn Szwecji i przy dźwiękach triumfalnego poloneza zaczęto zajmować miejsca. Sam Laureat tak zrelacjonował przebieg uroczystości żonie Marii Babskiej: „Sala Akademii Królewskiej nie większa od krakowskiej, ale nabita, przed gmachem dużo ludzi. Pań i panien - całe gromady. Wchodzi rodzina królewska... Ostatni głos zabrał Carl David af Wirsén..., który długo podkreślał moje zasługi, niesłychane pochwalne uwagi kierował pod adresem mojej Trylogii, Bez dogmatu, Rodziny Połanieckich, Quo vadis i Krzyżaków”.
„W każdym społeczeństwie są geniusze, skupiający w sobie ducha narodu. Oni reprezentują jego charakter w oczach świata. Pielęgnują wspomnienie przeszłości narodu, by natchnąć go nadzieją na przyszłość. Są jak dęby - ich natchnienie zakorzenione jest głęboko w historii, lecz korona szumi w wichrach dzisiejszego dnia. Takim reprezentantem literatury i ducha narodu jest człowiek, którego Szwedzka Akademia odznaczyła Nagrodą Nobla. Jest on obecny tu, wśród nas. A nazwisko jego Henryk Sienkiewicz” - rozpoczął swoje przemówienie af Wirsén, sekretarz Akademii. Następnie przeanalizował całą twórczość Laureata, podkreślając, że nagroda jest uznaniem „dla jego wyjątkowych zasług jako pisarza epickiego. (...) Gdy przyjrzeć się dziełu Sienkiewicza - jest ono gigantyczne, bezmierne, a zarazem wzniosłe, godne podziwu i opanowania. Jego styl epicki osiągnął absolutną doskonałość artystyczną” - zakończył.
Po tych wzniosłych słowach wszyscy obecni - wraz z królem - wstali, wznosząc trzykrotny okrzyk na cześć Laureata. „... król wziął pudełko z medalem i patent, a ja stanąłem przed jego fotelem. Wręcza mi to wszystko, po czym ściska moją prawicę tak długo i tak serdecznie... Rozlegają się brawa. Muzyka gra hymn szwedzki” - pisał Sienkiewicz w liście do żony. Na awersie medalu widnieje popiersie fundatora nagrody Alfreda Nobla, na rewersie - cytat z Eneidy Wergiliusza: „Ci, którzy ulepszyli swoje życie, na nowo osiągnęli doskonałość”.

Reklama

„Gleba polska jest żyzna”

Głos zabrał Sienkiewicz, wygłaszając swoje przemówienie po francusku. Z każdego jego zdania przebijała duma człowieka traktującego nagrodę nie jako osobisty sukces, lecz sukces narodu, którego był przedstawicielem, a który - choć pozbawiony państwowości - dawał dowody swego istnienia. To piękne wystąpienie pierwszego polskiego Laureata Literackiej Nagrody Nobla przytoczę w całości:
„Ci, którzy mają prawo ubiegać się o nagrodę ustanowioną przez szlachetnego filantropa, nie należą do ludzi jednego szczepu i nie są mieszkańcami jednego kraju. Wszystkie narody świata idą w zawody o tę nagrodę w osobach swoich poetów i pisarzów. Dlatego też wysoki areopag, który tę nagrodę przyznaje, i dostojny monarcha, który ją wręcza, wieńczą nie tylko poetę, ale zarazem i naród, którego synem jest ów poeta. Stwierdzają oni tym samym, że ów naród wybitny bierze udział w pracy powszechnej, że praca jest płodna, a życie potrzebne dla dobra ludzkości.
Jednakże zaszczyt ten, cenny dla wszystkich, o ileż jeszcze cenniejszym być musi dla syna Polski! Głoszono ją umarłą, a oto jeden z tysiącznych dowodów, że ona żyje! Głoszono ją niezdolną do myślenia i pracy, a oto dowód, że działa! Głoszono ją podbitą, a oto nowy dowód, że umie zwyciężać!
Komuż nie przyjdą na myśl słowa Galileusza: E pur si muove!, skoro uznana jest wobec całego świata potęga jej pracy, a jedno z jej dzieł uwieńczone.
Więc za to uwieńczenie - nie mojej osoby, albowiem gleba polska jest żyzna i nie brak pisarzów, którzy mnie przewyższają - ale za to uwieńczenie polskiej pracy i polskiej siły twórczej wam, panowie członkowie Akademii, którzy jesteście najwyższym wyrazem myśli i uczuć waszego szlachetnego narodu, składam jako Polak najszczersze i najgorętsze dzięki”.
Kilkudniowe uroczyste obchody w Sztokholmie zakończyło przyjęcie urządzone przez Jensena, który na cześć Laureata odczytał swój poemat. Oto jego jedna strofa:

Hen - tam do domu na te święte łany,
Gdzie mowa polska, gdzie ten kraj kochany.
Gdzie dusza, której przemoc nie ugięła,
Świadczy, że - Jeszcze Nie Zginęła.

Gratulacje z całego świata

Do Krakowa przybył Sienkiewicz 16 grudnia, gorąco witany przez rodzinę, przyjaciół i tłum wielbicieli. Podczas uroczystego obiadu pobyt w Sztokholmie podsumował krótko: „Byłem, Nobla zabrałem, wróciłem”. Na gratulacje z całego świata nie był w stanie odpisać.
W stulecie pierwszego polskiego literackiego Nobla gorąco polecam przepięknie wydany album Sienkiewicz (Wydawnictwo Orlęta 2005), zawierający utrzymaną w stylu gawędy opowieść wnuczki Noblisty - Marii Korniłowiczówny i ponad 200 ilustracji: portretów pisarza, jego rodziny i znajomych, postaci historycznych, widoków rezydencji szlacheckich i miejsc opisywanych w powieściach.

2005-12-31 00:00

Ocena: +1 0

Reklama

Wybrane dla Ciebie

Ojciec Pio tajemnice Męki Pańskiej nie tylko kontemplował, ale jej ślady nosił na ciele

2024-03-28 23:15

[ TEMATY ]

Droga Krzyżowa

św. o. Pio

Wydawnictwo Serafin

O. Pio

O. Pio

Mistycy wynagrodzenia za grzechy są powołani do wzięcia w milczeniu grzechów i cierpienia świata na siebie, w zjednoczeniu z Jezusem z Getsemani. Rzeczywiście, Ojciec Pio tajemnice Męki Pańskiej nie tylko kontemplował i boleśnie przeżywał, ale jej ślady nosił na własnym ciele, aby w zjednoczeniu ze swoim Boskim Mistrzem współdziałać w wynagradzaniu za ludzkie grzechy. Jako czciciel Męki Pańskiej chciał, aby i inni korzystali z jego dobrodziejstwa.

„Misterium miłości. Droga krzyżowa z Ojcem Pio” to rozważania drogi krzyżowej, które proponuje nam br. Błażej Strzechmiński OFMCap - znawca życia i duchowości Ojca Pio. Rozważania każdej ze stacji przeplatane są z fragmentami pism Stygmatyka. Książka wydana jest w niewielkiej, poręcznej formie i zawiera także miejsce na własne notatki, co doskonale nadaje się do osobistej kontemplacji Drogi krzyżowej.

CZYTAJ DALEJ

Wielki Piątek. Dzień postu ścisłego

[ TEMATY ]

post

Wielki Piątek

Karol Porwich/Niedziela

Wielki Piątek jest dniem sądu, męki i śmierci Chrystusa. To jedyny dzień w roku, kiedy nie jest sprawowana Msza św., a w kościołach odprawiana jest Liturgia Męki Pańskiej. Na ulicach wielu miast sprawowana jest publicznie Droga Krzyżowa. Tego dnia obowiązuje post ścisły i wstrzemięźliwość od pokarmów mięsnych. Są jednak osoby, które pościć nie muszą.

– Jeśli Wielki Piątek jest dniem pełnym smutku, to jednocześnie jest najwłaściwszym dniem dla obudzenia na nowo naszej wiary, dla umocnienia naszej nadziei i odwagi niesienia przez każdego swego krzyża z pokorą, ufnością i zdaniem się na Boga, mając przy tym pewność wsparcia przez Niego i Jego zwycięstwa. Liturgia w tym dniu śpiewa: „O Crux, ave, spes unica – Witaj, Krzyżu, nadziejo jedyna!” – tak sens liturgii wielkopiątkowej wyjaśniał w jednej z katechez w minionych latach papież Benedykt XVI.

CZYTAJ DALEJ

Za mały mój rozum na tę Tajemnicę, milknę, by kontemplować

2024-03-29 06:20

[ TEMATY ]

Wielki Piątek

rozważanie

Adobe. Stock

W czasie Wielkiego Postu warto zatroszczyć się o szczególny czas z Panem Bogiem. Rozważania, które proponujemy na ten okres pomogą Ci znaleźć chwilę na refleksję w codziennym zabieganiu. To doskonała inspiracja i pomoc w przeżywaniu szczególnego czasu przechodzenia razem z Chrystusem ze śmierci do życia.

Dzisiaj nie ma Mszy św. w kościele, ale adorując krzyż, rozważamy miłość Boga posuniętą do ofiary Bożego Syna. Izajasz opisuje Jego cierpienie i nagrodę za podjęcie go (Iz 52, 13 – 53, 12). To cierpienie, poczynając od krwi ogrodu Oliwnego do śmierci na krzyżu, miało swoich świadków, choć żaden z nich nie miał pojęcia, że w tym momencie dzieją się rzeczy większe niż to, co widzą. „Podobnie, jak wielu patrzyło na niego ze zgrozą – tak zniekształcony, niepodobny do człowieka był jego wygląd i jego postać niepodobna do ludzi – tak też wprawi w zdumienie wiele narodów. Królowie zamkną przed nim swoje usta, bo ujrzą coś, o czym im nie mówiono, i zrozumieją coś, o czym nigdy nie słyszeli” (Iz 52, 14n). Krew Jezusa płynie jeszcze po Jego śmierci – z przebitego boku wylewa się zdrój miłosierdzia na cały świat. Za mały mój rozum na tę Tajemnicę, milknę, by kontemplować.

CZYTAJ DALEJ

Reklama

Najczęściej czytane

W związku z tym, iż od dnia 25 maja 2018 roku obowiązuje Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia Dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych) uprzejmie Państwa informujemy, iż nasza organizacja, mając szczególnie na względzie bezpieczeństwo danych osobowych, które przetwarza, wdrożyła System Zarządzania Bezpieczeństwem Informacji w rozumieniu odpowiednich polityk ochrony danych (zgodnie z art. 24 ust. 2 przedmiotowego rozporządzenia ogólnego). W celu dochowania należytej staranności w kontekście ochrony danych osobowych, Zarząd Instytutu NIEDZIELA wyznaczył w organizacji Inspektora Ochrony Danych.
Więcej o polityce prywatności czytaj TUTAJ.

Akceptuję