Znawcy neapolitańskiego folkloru twierdzą, że szopka świąteczna to Neapol, a Neapol to szopka. Jedno nie funkcjonuje bez drugiego. Na neapolitańskim starym mieście, przy ulicy San Gregorio Armeno, neapolitańscy szopkarze urządzili sobie pracownie. Szopka w Neapolu to bowiem rzecz szczególna. W każdym neapolitańskim domu przy wigilijnym stole obowiązkowo musi stać szopka. W jednym skromna, w innym szykowna - w zależności od stanu posiadania - ale szopka. Choinka to rekwizyt z dalszego planu. Zaistniała w Neapolu dopiero 50-60 lat temu.
Według przekazów kronikarskich, pierwsza szopka pojawiła się w Neapolu w 1025 r. Skonstruowano ją w kościele Santa Maria del Presepe. O kolejnej szopce jest wzmianka dopiero w dokumentach z 1324 r.: w sąsiadującej z Neapolem Amalii, przed domem p. d’ Alagniego wybudowano szopkę-kaplicę. W XV w. zaczęły pojawiać się figurarum sculptores - figury świętych wystawiane w kościołach przed świętami Bożego Narodzenia. Oprócz Świętej Rodziny najczęściej pokazywano świętych popularnych w Neapolu.
W XVII w. w Neapolu od Wigilii aż do Trzech Króli zaczęto wystawiać w licznych teatrach Misteria o Narodzeniu Pańskim. Przedstawienia w formie farsy z odwieczną walką zła z dobrem, diabła z Archaniołem Gabrielem przyciągały tłumy mieszczan. Publiczność reagowała bardzo żywiołowo. Najczęściej, żeby przegonić zło, z widowni na scenę rzucano kartoflami, melonami i zgniłą kapustą. Zapewne pod wpływem tych przedstawień z końcem XVII w. niektóre warsztaty zaczęły rozpowszechniać szopki ruchome. Był w nich karczmarz nalewający wino, gracze w karty, pasterze ze swoimi zwierzętami i dudziarze przygrywający Świętej Rodzinie. Twórcy tych szopek prezentowali serię ruchomych obrazków w zasadzie bez związku między nimi. Był św. Izaak, a obok niego św. Judyta, był tron, Sąd Ostateczny, Święta Rodzina, Trzej Królowie i okazałe orszaki możnowładców.
Na początku XVIII w. ludzie z wyższych sfer zajęli się przygotowywaniem szopek, które miały przyciągać zwiedzających. Już w 1707 r. zmontowano pierwszą szopkę - „do podziwiania”. Ustawiono ją w domu neapolitańskiego architekta Giana Battisty Nauclerio. W przygotowywanie szopek angażował się nawet król - o neapolitańskim królu Karolu III Burbonie mówiono, że… „w wolne godziny dnia bawił się rozmieszczaniem pasterzy, a jego żona i 20 dwórek szyło im ubrania”. Szopki budowane w salonach pałacu królewskiego w Neapolu (było ich zawsze kilkanaście) były ogromne. Obok scen biblijnych przedstawiały sceny z życia Neapolu i neapolitański folklor. Za czasów królów Karola III i Ferdynanda IV szopka stała się nieodłącznym rekwizytem świąt Bożego Narodzenia. Budowano je, obdarowywano się nimi i odwiedzano się, by je podziwiać. Ten zwyczaj popularny był zarówno na dworze królewskim, wśród dostojników dworu, jak i wśród ubogich mieszczan. W nieco zmodyfikowanej formie przetrwał do dzisiaj.
Neapolitańskie szopki mają specyficzną konstrukcję i scenerię - elementy nigdzie więcej niespotykane. Zawsze w centralnym miejscu jest grota, w której narodził się Jezus. W sąsiedztwie są inne groty, proporcjonalnie mniejsze. Obok groty zauważyć można trzodę z pasterzami i ognisko. Grota w tym przypadku to symbol - granica między światłem a ciemnością, narodzeniem a tajemnicą śmierci. Rzeka w szopce to znak czasu, który - płynie. To również symbol cyklu życia - od narodzenia do śmierci. Jest to także symboliczna linia graniczna między światem zmarłych a światem żywych. Rzeka w szopce kojarzy się też z Jordanem - symbolem chrztu. Studnia to kolejny symbol. Reprezentuje połączenie ziemi z życiodajną wodą znajdującą się pod nią. Dobre moce przyciągają wodę do studni. Neapolitańska legenda mówi, że nie należy zaglądać do studni, a szczególnie w Boże Narodzenie. Kto wtedy zobaczy w studni kolory i świetliste refleksy, nie przeżyje roku. W neapolitańskiej szopce musi też być karczma. Nierozerwalnie łączy się ona z epizodem Maryi i Józefa, którzy w podróży nie znaleźli godnej kwatery. Karczma to symbol materialnego życia, przeciwstawiający się temu duchowemu. Karczma łączy się też z wieloma neapolitańskimi legendami. W większości z nich karczmarz to osoba do głębi zła, mordująca skrycie swoich gości. Karczma to również nawiązanie do Ostatniej Wieczerzy i zdrady Judasza, jak również wspomnienie cudu w Kanie. W neapolitańskiej szopce karczma obrazuje dostatek żywności: kiełbas, serów, ryb, gąsiorów z winem, talerzy wypełnionych makaronem i chlebem. Koniecznym rekwizytem jest też piec, obok niego worki z mąką, wiązki chrustu, kosze pełne chleba i obwarzanków. To prawdziwy obrazek z życia ludu. Chleb symbolizuje tu również Chrystusa. W szopce musi też być młyn - wiatrak albo wodny, który symbolizuje uciekający czas.
Pomimo iż w Neapolu nie ma świąt bez szopki, to szopkarstwo jest teraz bardziej biznesem niż tradycją. Szopkarskie warsztaty przy via San Gregorio Armeno pracują przez okrągły rok i okrągły rok otwarte są dla turystów. Zagraniczne wycieczki od tego miejsca zaczynają zwiedzanie Neapolu. A być w Neapolu i wyjechać bez szopki, chociażby tej najtańszej - to wielkie przeoczenie.