Sączów

Skarbiec dziejów i zabytków

AGNIESZKA RACZYŃSKA-LOREK

W diecezji sosnowieckiej wiele jest nowych kościołów i wspólnot, ale dużo jest też tych zabytkowych, tajemniczych, niezbadanych, których dzieje pociągają i fascynują każdego, kto tylko zapragnie je odkrywać. Niewątpliwie do takich należy parafia pw. św. Jakuba Apostoła w Sączowie.

Śladami historii

Sączów jest miejscowością, której początki sięgają czasów średniowiecza. Parafia została erygowana przez biskupa krakowskiego Iwo Odrowąża 28 marca 1224 r. Z aktu erekcyjnego wynika, że kościół w Sączowie ufundował i zbudował komes - książę Andrzej w latach 1220-1224. " Był to kościół drewniany z wieżą stojący na wzgórzu, który był w tym czasie na całą okolicę..." - pisze Jan Długosz. Na prośbę wspomnianego komesa Andrzeja bp Iwo obdarował kościół w Sączowie dziesięciną z 4 wiosek: Chrząstkowa, Radeszowa, Trzebiesławic i Chruszczobrodu z nowinami i karczowizną w obrębie tych wiosek. Ponieważ wsie te były znacznie oddalone od Sączowa biskup żartobliwie napisał w akcie erekcyjnym: "...By się pasterz tegoż kościoła nie czuł jak samotny wróbel na dachu, dajemy temuż kościołowi sositą dziesięcinę..."

Pierwsza świątynia spłonęła w pożarze w roku 1450. Na tym samym miejscu wierni wybudowali nowy kościół - w stylu gotyckim z kamienia i cegły. Niestety, i ten uległ przez wieki zniszczeniu. Przetrwał do roku 1850. Wówczas do parafii św. Jakuba w Sączowie jako nowy pleban przybył ks. kan. Rajmund Biernawski. Były to czasy zaboru rosyjskiego, w których budowa świątyni była aktem niezwykłej odwagi i heroizmu. Jednak staraniem proboszcza i ofiarnością parafian rozebrano mury starego kościoła i na planie dawnego gotyckiego kościoła wybudowano nowy, większy kościół w stylu eklektyzmu. Budowa trwała w latach 1850-1872. Świątynia ta dotrwała do czasów współczesnych i jest trzecim kościołem - budowlą w historii prastarej sączowskiej wspólnoty parafialnej.

Nie tylko Sączów

Od samego początku do parafii pw. św. Jakuba Apostoła w Sączowie należało szereg innych miejscowości. Były to wsie: Sączów, Celiny, Nowa Wieś, Myszkowice, Łubianki, Pyrzowice, Ożarowice, Tąpkowice, Zendek, Niezdara i Ossy. Jak podaje Jan Długosz w księgach wizytacyjnych parafii: "w każdej z wiosek było od kilku do kilkudziesięciu chat kmiecich, krytych strzechą"

U progu swojego istnienia, a więc w XIV stuleciu, parafia liczyła około 1000 dusz, a w roku 1960 około 7500 dusz.

Na przestrzeni ostatnich 40 lat z sączowskiej wspólnoty wydzielone zostały nowe parafie. I tak w 1959 r. powstaje parafia pw. św. Barbary w Ożarowicach, w 1966 r. - parafia pw. św. Stanisława w Zendku, w 1985 r. - parafia pw. św. Antoniego w Nowej Wsi, a w 1989 r. - parafia pw. św. Jana Chrzciciela w Tąpkowicach.

Z życia wspólnoty

Obecnie parafia pw. św. Jakuba Apostoła liczy 1880 wiernych. Należą do niej wioski: Sączów, Celiny, Myszkowice oraz Pyrzowice z własnym kościołem filialnym pw. Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny, wzniesionym w latach 1984-1995. Od roku 1992 w parafii duszpasterzuje ks. Jarosław Szlenzak, który nie szczędząc sił dokłada wszelkich starań, aby wspólnota tętniła życiem. Owocem tych działań są liczne grupy, organizacje i stowarzyszenia katolickie istniejące na terenie parafii. Wszystkie święta i uroczystości kościelne mają tutaj niecodzienną, niezwykle bogatą i urozmaiconą formę i oprawę. I Komunia św., Boże Ciało, odpust parafialny ku czci św. Jakuba, różnorakie jubileusze, koncerty, spotkania - tym po prostu się żyje, a klimat tych dni jeszcze długo pozostaje w sercach uczestników. "Dowody tych niezwykłych przeżyć znajdują się w księgach parafialnych oraz w wielu skarbach zgromadzonych w murach naszej świątyni. Jeśli chodzi o miniony rok w życiu naszej wspólnoty, to niewątpliwie na uwagę zasługuje wizyta prof. dr. hab. Zygmunta Kłodnickiego z Uniwersytetu Śląskiego, który wygłosił wykład na temat znaczenia tradycji w życiu człowieka oraz roli Kościoła w jej pielęgnowaniu. Z rozrzewnieniem wsłuchiwaliśmy się w pieśni maryjne wykonywane przez regionalny zespół ´Sączowianki´. Bardzo ciekawie zabrzmiała historia parafii przedstawiona w artystycznym ujęciu przez młodzież. Zebrani mogli obejrzeć wystawę obrazująca dzieje kościoła i parafii zorganizowaną dzięki Księdzu Proboszczowi. W Roku Jubileuszowym w naszej świątyni miała miejsce uroczystość poświęcenia sztandaru koła Gospodyń Wiejskich i obchody 75-lecia jego istnienia. Nie sposób wymienić tutaj wszystkich wyjątkowych chwil, które działy się w naszej parafii. Jednak w każdym momencie ogarnia nas przeogromna satysfakcja, że to właśnie my żyjemy w tym niezwykłym miejscu i tworzymy sączowską wspólnotę" - wyznaje parafianka, Alicja Nabrdalik-Kocot.

Zabytki sztuki sakralnej

Procesowi osiedleńczemu i rozwojowi parafii, jak wszędzie, tak i w Sączowie towarzyszyło powstanie pierwszych obiektów architektonicznych. Do takich należy przede wszystkim kościół parafialny, o którym wszyscy zgodnie mówią, że Sączów nie byłby tak interesująca miejscowością, gdyby nie ta okazała świątynia. Każdy, kto przejeżdża przez wieś, zachwyca się jego widokiem, a gdy do niego wstąpi poruszony jest jego przepięknym wnętrzem, w którym odnajduje cenne zabytki rzeźby, malarstwa czy rzemiosła artystycznego. Warto zauważyć, iż w ostatnim 10-leciu świątynia ta nabrała jeszcze większego blasku dzięki pracom konserwatorskim, malarskim, złotniczym i renowacyjnym. Gruntownemu remontowi poddane zostało nie tylko wnętrze starej świątyni, ale i elewacja zewnętrzna, która przybrała pastelowe barwy. "Wszystko dzięki naszemu duszpasterzowi, ks. Jarosławowi, który podjął inicjatywę renowacji całego kościoła, który uratował w ten sposób bezcenne zabytki sakralne oraz zewnętrzną architekturę kościoła, nie remontowaną przez 130 lat" - mówią parafianie. Ksiądz Proboszcz w całej swej skromności wszystkie zasługi oddaje swoim wiernym: "Moi parafianie okazują każdego dnia wielkie przywiązanie do Kościoła. Ich zaangażowanie w sprawy swojej parafii jest godne uznania i szacunku. To dzięki takiej postawie i ofiarności w ostatnich latach udało się dokonać tak znaczących przedsięwzięć. Jestem im za to ogromnie wdzięczny i cieszę się, że mam tak oddanych wiernych" - wyznaje Ksiądz Proboszcz.

W prastarej świątyni urzeka ołtarz główny z 1595 r. - bogato złocony, z cennym obrazem Matki Bożej Łaskawej z 1671 r. Obraz ten zasłynął łaskami przez wieki i ciągle trwa nowenna rozsławiająca kult Maryi w tej wspólnocie. W najwyższej kondygnacji ołtarza głównego znajduje się okazały olejny obraz patrona parafii św. Jakuba Apostoła ze szkoły matejkowskiej. Niezwykle cenna jest polichromia kościoła pędzla artysty szkoły krakowskiej z 1906 r. przedstawiająca scenę Wniebowzięcia Matki Bożej, alegorie Kościoła - poszczególne stany duchowieństwa i wiernych, która w latach 1993-1995 również poddana została konserwacji. Wśród cennych zabytków nie sposób nie wymienić zabytkowej sztuki złotniczej: kielichów, monstrancji czy relikwiarzy sięgających nawet XVI w. Na chórze znajdują się organy z 1870 r. pochodzące z warszawskiej szkoły Blomberga, które odresteurowane i uratowane od całkowitego zniszczenia zostały w roku 2000.

* * *

Sączowska parafia nie jest liczną wspólnotą, ale może w tym tkwi jej siła. Małe wspólnoty, w których wszyscy się nawzajem znają i rozumieją - są przyszłością Kościoła Trzeciego Tysiąclecia.