Na krawędzi

Męka Pańska

Przemysław Fenrych

Niektórzy piszą, że ten film to zwyczajny kicz. No - jeśli tak, to chyba po raz pierwszy w historii kicz zrobił tyle zamieszania i wywołał tyle dyskusji. Mówię oczywiście o filmie Pasja Mela Gibsona, a mówienie o nim przy okazji Niedzieli Męki Pańskiej wydaje mi się stosowne. Dawno nie było tak, by rozważania o Męce Pana Naszego Jezusa Chrystusa były przedmiotem burzliwych rozmów i rozważań w miejscach nawet bardzo dalekich od Kościoła. Ten film jednych zachwyca, innych przeraża, jeszcze innych denerwuje - ale chyba nikogo nie pozostawia obojętnym. Opinie wzbudza skrajne, ale nie pamiętam filmu, który zająłby tyle miejsca w prasowych dyskusjach. I już tylko to jest jego kolosalną zasługą. Nawet ci, którzy wołają, że jest to film antysemicki, że sączy się z niego przemoc, że jest karykaturalnie przerysowany - nawet ci, muszą wobec tego pomyśleć, jak to było naprawdę, czym jest wobec tego dla nich Męka Chrystusa. I tak wchodzą na drogę medytacji...
Pewnie - żadne ludzkie dzieło nie jest doskonałe. Także film Gibsona doskonały nie jest, z pewnością wiele słów krytyki jest słusznych. Wiele zarzutów słusznych jest jednak tylko pozornie. Oto najczęstszy zarzut: ten film ocieka przemocą, Jezus przez większość czasu zamieniony jest w skrwawiony strzęp mięsa, przerzucanego przez oprawców z miejsca na miejsce. Na to nie da się patrzeć... To ostatnie sformułowanie mnie uderzyło: istotnie - na to nie da się patrzeć! Widz odruchowo szuka gdzieś wytchnienia, jest wdzięczny za każdą chwilę oddechu podczas wspaniałych, głębokich teologicznie retrospekcji. Nie da się patrzeć, zbrodnia jest ohydna - a przecież kino i telewizja są ciągle pełne przemocy i krwi pokazanej w sposób pociągający, fascynujący, ba - zachęcający! A tu kaźń pokazana jest w całej, odrażającej szpetocie... „Jak wielu osłupiało na Jego widok - tak nieludzko został oszpecony Jego wygląd i postać Jego była niepodobna do ludzi” (52, 11) - napisał prorok Izajasz, i trudno nie wspomnieć tych słów, patrząc na film. Gibsonowi udało się chyba także coś więcej - pokazując z okrutną dosłownością kaźń Jezusa, jednocześnie ani na moment nie zgubił prawdy o tym, że Chrystus przyjął to wszystko dobrowolnie, w pełnej wolności. Wstrząsająca scena: gdy Matka podbiega do upadającego Syna, wówczas On przez opuchnięte usta z dumą mówi, że oto wszystko czyni nowe.
Postać Matki jest jedną z najsilniejszych stron filmu. Zagrana fascynująco, prawdziwie, faktycznie współcierpiąca i współzbawiająca przez swoje odwieczne „niech się tak stanie”. Nic nie musiała mówić - było widać, że z Jezusem cierpi i z Nim przebacza. I to wszystko genialnie zagrała aktorka, zazwyczaj grająca w żydowskim teatrze... Oskarżanie tego filmu o antysemityzm uważam za jakieś absurdalne nieporozumienie. Sanhedryn złożony był z Żydów, ale przecież nie był jednomyślny i w filmie to widać! Jezusa zamęczyli Żydzi i Rzymianie, ale przecież narodowość nie ma tu nic do rzeczy. To my, ludzie, zgotowaliśmy swemu Zbawcy taki los! A wśród tych ludzi znaleźli się i tacy, pokazani zresztą w filmie, którzy zdołali w chwili próby podnieść się ponad swą zwykłą, ludzką kondycję. Jak wspaniale pokazana jest postać Szymona Cyrenejczyka i Weroniki...
Mógłbym teraz wskazać sceny i postacie, które mniej mi się podobały. Ale po co? Ważniejsze jest dla mnie to, że oto w kinie ja i wielu, wielu ludzi dostało pożywkę do myślenia o sprawach, o których naprawdę warto myśleć ustawicznie.