Monografia Warszawskiego Towarzystwa Dobroczynności

Andrzej Haratym

Warszawskie Towarzystwo Dobroczynności, działające w latach 1814-1950, długo nie posiadało naukowej monografii. Z uznaniem należy przyjąć zatem książkę Hanny Markiewiczowej Działalność opiekuńczo-wychowawcza Warszawskiego Towarzystwa Dobroczynności 1814-1914 poświęconą tej niezwykle zasłużonej i zarazem niesłusznie zapomnianej organizacji charytatywnej, w której siedzibie na Krakowskim Przedmieściu z charakterystycznym napisem na frontonie „Res sacra miser” („Ubogi rzeczą świętą”) mieści się obecnie Caritas Archidiecezji Warszawskiej.
Autorka, wykładowca w Akademii Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej w Warszawie, przedstawiła nader wszechstronną działalność WTD w okresie Królestwa Polskiego i zaboru rosyjskiego. Wykorzystany został bogaty materiał źródłowy, obejmujący zarówno archiwalia warszawskie i wileńskie, jak również źródła drukowane (w tym pamiętniki, wspomnienia i czasopisma). Bibliografia zawiera także liczne opracowania.
Wprowadzeniem do zasadniczego tematu książki jest omówienie działalności charytatywnej prowadzonej w Polsce i Europie w okresie od XVII do początków XIX stulecia. Sporo miejsca zajmuje również przedstawienie sytuacji społeczno-gospodarczej w Królestwie Polskim w wieku XIX. Działalność Towarzystwa była bowiem odpowiedzią na ówczesne problemy społeczne, w wielu przypadkach podobne do dzisiejszych (chociażby kwestia bezrobocia).
Autorka poświęca dużo miejsca założycielce WTD hr. Zofii Zamoyskiej z ks. Czartoryskich (1779-1837) oraz osobom z kręgów arystokracji i kół gospodarczo-finansowych, a także przedstawicielom duchowieństwa zaangażowanym w działalność charytatywną. Pierwszym prezesem był brat założycielki, książę Adam Jerzy Czartoryski, a jego kolejnymi następcami byli prymasi Królestwa Polskiego, arcybiskupi Szczepan Hołowczyc i Wojciech Skarszewski. Należy również wspomnieć, że w działalność WTD byli zaangażowani wybitni pisarze, Józef Ignacy Kraszewski i Bolesław Prus.
Hanna Markiewiczowa szczegółowo omawia różnorodną i wielokierunkową działalność Warszawskiego Towarzystwa Dobroczynności, która obejmowała pomoc opuszczonym i ubogim zarówno w sferze materialnej jak i moralnej. Książka Hanny Markiewiczowej jest pozycja bardzo interesującą, zarówno z uwagi na tematykę, jak również zakres wykorzystanych materiałów i ciekawy język narracji. Brak miejsca nie pozwala tu oczywiście na szczegółową jej analizę. Aby dokładniej poznać dzieje i działalność Warszawskiego Towarzystwa Dobroczynności pracę tę należy po prostu przeczytać. Na koniec wypada zauważyć, że wiele form działalności i rozwiązań stosowanych swego czasu przez WTD dałoby się wykorzystać także w czasach dzisiejszych.