Historia parafii Sadowne

Wiesław Rogala

Sadowne - wieś kościelna położona nad Bugiem od strony południowej, na terenie Nadbużańskiego Parku Krajobrazowego. Założona została na "surowym korzeniu" na początku XVI wieku. W tych czasach niziny nadbużańskie były pokryte obficie lasami, zaroślami i obalonymi drzewami, które tworzyły tamy hamujące swobodny odpływ wód, co powodowało tworzenie się bagien trudnych do przebycia.

Mieszkańcy budowali skromne swoje zagrody głownie na wyższych miejscach. Były to piaszczyste wydmy, pokryte lasami, które karczowali przygotowując je do zagospodarowania. Do roku 1524 mieszkańcy Sadownego należeli do kościoła w Broku. Aby uczestniczyć w uroczystościach kościelnych i innych posługach duchowych, musieli przeprawiać się przez rzekę Bug w Morzyczynie. Wtedy była to jedyna przeprawa przez rzekę. Przebycie jej powodowało ogromne trudności dla wiernych. Przeprawienie się przez rzekę było czasami niemożliwe w okresie powodzi, które wtedy często występowały. Wśród wiernych w tym czasie narodziła się myśl zbudowania kościoła po lewej stronie Bugu. Jako pierwszy wykazał potrzebę budowy kościoła ks. M. Żukowski, który z tym wnioskiem zwrócił się do Kapituły Płockiej. Biskup płocki z Pułtuska - Leszczyński zgodził się na budowę kościoła w Sadownem. Urzędowe erygowanie kościoła i parafii w Sadownem nastąpiło 13 września 1524 r. w Płocku. Za miejsce do budowy pierwszego kościoła obrano pagórek w Sadownem, w środku dóbr rażnieńskich. Było to miejsce bezpieczne. Woda tu nigdy nie dochodziła i mieszkańcy w czasie powodzi mogli się tu bezpiecznie " usadowić". Stąd pochodzi nazwa Sadowne. Budowę pierwszego drewnianego kościoła rozpoczęto w 1524 r., a w maju 1525 r. odbyło się poświęcenie zbudowanej świątyni. Budowę kościoła Kapituła zleciła ks. Stanisławowi Bonieckiemu, który po ks. Żukowskim objął zarząd dóbr rażnieńskich. Mieszkał on w Mrozowej Woli. Pierwszym proboszczem w Sadownem został ks. Jan Drogoszewski.

Po 223 latach w 1747 r. rozpoczęto budowę drugiego drewnianego kościoła, który ukończono i wyświęcono w 1748 r. Nowy kościół stanął na miejscu starego i miał następujące wymiary: 32 łokcie długości i 18 łokci szerokości. Świątynię wykonano z drzewa sosnowego z dwoma wieżami, dach pokryto gontami. Kościół zbudował ks. kan. Antoni Kazimierz Ostrowski - zarządzający dobrami Rażny. Stary kościół rozebrano, a z drzewa pobudowano plebanię, która przetrwała do 1827 r. Obok plebanii stał budynek szpitalny oraz dzwonnica z dwoma dzwonami. Na terenie kościelnym znajdowały się także budynki gospodarcze. Do zadań Kościoła należała wtedy jeszcze dbałość i miejsce pochówku. Początkowo chowano zmarłych na cmentarzu przy kościele. Nowy cmentarz parafialny założono w 1843 r. Usytuowano na północ od kościoła przy drodze z Sadownego do Sadolesia, w odległości kilkuset metrów od świątyni.

W roku 1898 robione były już starania, aby pobudować nowy, trzeci kościół. Została wykonana dokumentacja przez powiatowego inżyniera Kazimierza Zajączkowskiego, która następnie została zweryfikowana przez architekta Zygmunta Zdańskiego. Pod jego nadzorem przystąpiono do budowy kościoła.

14 czerwca 1906 r. rozpoczęto budowę fundamentów na miejscu starego kościoła, który rozebrano. Następnie zbudowano kaplicę, gdzie tymczasowo odprawiane były nabożeństwa. 5 maja 1906 r. do Sadownego przybył ks. Stefan Obłoza, który został mianowany proboszczem. Jako nowy proboszcz, od samego początku z dużym zaangażowaniem przystąpił do budowy murowanego kościoła w stylu gotyckim. Jego budowa została zakończona wyświęceniem 26 września 1909 r. Nowa świątynia miała 50 m długości, 18 m szerokości i 18,66 m wysokości. Wierzchołki obu wież znajdują się na wysokości 65 metrów. Wielki ołtarz do nowego kościoła został wykonany przez artystę Józefa Barbeyusza w Zakładach Artystyczno-Kościelnych w Warszawie i ustawiony w nawie głównej w 1909 r.

W latach 1931-32 zbudowano parkan otaczający cmentarz. W tych też latach zakupiono dodatkową ziemię na jego powiększenie. W 1936 r. z okazji 25-lecia kapłaństwa proboszcza ks. Józefa Makarewicza wierni zakupili do ołtarza głównego obraz przedstawiający Chrzest Chrystusa, malowany na płótnie, w stylu barokowym.

W 1939 r., w czasie wojny majątek kościelny uległ zniszczeniu. Uszkodzony został dach na kościele, wybitych zostało kilkaset szyb. Spalony został wikariat i budynki gospodarcze. Straty były usuwane przez wiele lat. Już w 1942 r. zbudowano nowy wikariat. W tym celu zakupiono budynek drewniany w Płatkownicy, który przewieziono do Sadownego. W 1945 r. zbudowano stodołę i oborę plebańską. Po śmierci ks. Józefa Makarewicza obowiązki proboszcza w parafii Sadowne objął od kwietnia 1952 r. ks. Piotr Aleksandrowicz, który swoją działalność duszpasterską i gospodarczą prowadził przez 27 lat. Podczas jego wieloletniej pracy do kościoła zakupiono duży dzwon o wadze 550 kg, który zawieszono na wieży.

Wielkim osiągnięciem było założenie oświetlenia elektrycznego w 1954 r.

Światło wytwarzał zakupiony agregat umieszczony w budyneczku przy parkanie kościelnym. Umożliwiło to założenie żyrandoli, kinkietów i świeczników na bocznych ścianach. Zainstalowano światło na głównym ołtarzu oraz założono głośniki. To zmieniło znacznie wystrój świątyni.

Zadbano również o otoczenie. W 1955 r. urządzono skwerek przed kościołem, gdzie posadzono ozdobne drzewka i krzewy oraz ogrodzono go płotem żerdziowym. W tym roku również przeprowadzono remont wież. Zdjęto dachówkę, wieże pokryto blachą i pomalowano minią. Prace remontowe wykonywane były przy pomocy zbudowanych rusztowań.

Edward Sówka - nauczyciel z Sadownego, wymalował obraz Matki Bożej Częstochowskiej Królowej Polski, który oprawiono w złocone ramy i zawieszono w kościele.

A. Deoniziak wykonał stylowe gotyckie ławki. W 1958 r. kościół i plebanię podłączono do ogólnej sieci elektrycznej. W 1959 r. F. Maksymiuk wykonał w stylu gotyckim boczny ołtarz św. Kazimierza. Ten sam artysta wykonał w tym samym stylu ambonę oraz dwa konfesjonały. Pod koniec 1977 r. została zbudowana nowa murowana plebania.

W tym czasie nastąpiły zmiany w zarządzaniu kościołem. Na prośbę ks. Piotra Aleksandrowicza - ówczesnego proboszcza - Ksiądz Biskup powołał ks. Mariana Zbiecia na stanowisko nowego proboszcza w Sadownem, z dniem 1 sierpnia 1979 r. Już we wrześniu zakupił 1 ha 25 arów gruntu na powiększenie cmentarza, który został ogrodzony murowanym parkanem.

W 1980 r. zadbano o wygląd wewnętrzny kościoła. Całą świątynię pomalowano farbą klejową i olejną. Założono nowe urządzenia nagłaśniające. W tym roku również posesję plebanii ogrodzono metalowym płotem. Z innych bardzo ważnych prac jakie zostały wykonane w tym roku, to remont kapitalny organów. Jest to zabytek wysokiej klasy, który został zakupiony jeszcze do drugiego kościoła w 1850 r. w Płockiej Fabryce Organów. Ponadto: odrestaurowano i pozłocono główny ołtarz i wykonano elewację plebanii.

W 1982 r. zakupiono plac pod budowę kaplicy w Zarzetce. Budowę razem z ogrodzeniem ukończono w 1983 r. W latach 1985-86 zbudowano murowaną kaplicę w Kołodziążu. Początkowo Msze św. dla wiernych kilku wsi były odprawiane w domu prywatnym.

W 1985 r. wierni parafii Sadowne ufundowali dwa dzwony: jeden o wadze 450 kg nosi nazwę "Maryja", drugi o wadze 250 kg - " Kazimierz". Dzwony zawieszono w dzwonnicy o konstrukcji żelaznej przy parkanie kościelnym. Przy udziale wiernych i samorządu gminnego w Sadownem zbudowano drogę asfaltową obok kościoła do cmentarza oraz doprowadzono do kościoła nową linię elektryczną. Drugi raz pomalowano farbą okrętową dach na kościele. Zagospodarowano otoczenie kościoła, budując chodniki. Skwerek ogrodzono siatką. Ogrodzenie to ma chronić krzewy przed zniszczeniem.

W latach 1991-93 zbudowano trzecią kaplicę w Mrozowej Woli i ogrodzono ją pięknym, stylowym parkanem. W roku 1997 dokonano krycia kościoła blachą miedzianą. Założono centralne ogrzewanie na plebanii. Wykonano również ocieplenie tego budynku, okładając go styropianem i pokrywając zaprawą terrazytową.

Z najważniejszych prac, jakie wykonano w 1999 r., to: malowanie wnętrza kościoła farbą emulsyjną i olejną; odnowienie wszystkich żyrandoli i kinkietów; pozłocenie ołtarza bocznego, obrazów Drogi Krzyżowej, stylowej ambony i chrzcielnicy.

W 2001 r. przeprowadza się m.in. remont wież kościelnych i umocowanie krzyży na tych wieżach. Dla ożywienia i przypomnienia wiernym pieśni kościelnych: wielkopostnych, wielkanocnych, adwentowych, kolęd i innych melodii zostały zainstalowane na wieży kościelnej tzw. kuranty, które wydzwaniają godziny i melodie całego roku kościelnego. Kuranty przypominają wiernym o potrzebie modlitwy w różnych porach dnia. Kuranty założono w marcu 2001 r. Urządzenie to wykonała firma z Białegostoku. Jest to aparatura niemiecka wysokiej klasy.

Ważnym wydarzeniem dla Kościoła w kraju i w naszej parafii w 1990 r. był powrót religii do szkół. Dotychczas dzieci uczyły się w punktach katechetycznych, które mieściły się w domach prywatnych.

Rok 1992 zapisał się w historii Kościoła w Polsce ustanowieniem nowych struktur administracyjnych. Zostały utworzone nowe diecezje i metropolie. Powstało 13 nowych diecezji. Z diecezji siedleckiej dekanaty: węgrowski, sokołowski, sterdyński oraz część dekanatu liwskiego i łosickiego weszły w skład diecezji drohiczyńskiej. Parafia Sadowne została również włączona do tej diecezji. W 1995 r. dokonano podziału dekanatu węgrowskiego. Powstał dekanat w Łochowie, do którego włączono parafie: Budziska, Jeżyska, Ogrodniki, Ostrówek, Kamionna, Prostyń i Sadowne.

Wielkim wydarzeniem duchowym dla parafii w 1959 r. było nawiedzenie Matki Bożej Częstochowskiej w obrazie poświęconym przez Papieża. W 1980 r. odbyło się nawiedzenie Matki Bożej w Kopii Cudownego Obrazu Kodeńskiego, który w roku jubileuszowym z okazji 350-lecia pobytu w Kodniu nawiedził parafię Sadowne. Rok 1995 upłynął również pod znakiem nawiedzenia parafii przez kopię Jasnogórskiego Obrazu Matki Bożej, który przybył z Prostyni. Na uwagę zasługuje również wizytacja kanoniczna w parafii Sadowne przeprowadzona w dniach 21-23 kwietnia 1997 r. przez bp. Antoniego Dydycza, który odwiedził 11 szkół na terenie parafii, Urząd Gminy i Ośrodek Zdrowia. Przypadł i mnie zaszczyt witania i goszczenia Księdza Biskupa w Szkole Podstawowej w Szynkarzyźnie, w której razem z żoną pracowałem.

Innym ważnym przeżyciem dla parafii Sadowne w historii nowego kościoła były misje św. Wszystkie one przyniosły ogromne przeżycia wiernym i pogłębiły ich życie duchowe. Wiadomo z zapisów parafialnych, że pierwsze misje odbyły się już w 1919 r.

Ostatnie misje odbyły się w dniach od 9 do 16 maja 1999 r. - w roku VII pielgrzymki Papieża Polaka Jana Pawła II do Polski i do diecezji drohiczyńskiej. Misje tego roku były duchowym przygotowaniem do Roku Jubileuszowego - 2000.

Dzień 24 czerwca 2001 r. był w parafii Sadowne dniem szczególnym. W tym dniu odbyły się uroczystości dziękczynne za beatyfikację ks. Edwarda Grzymały, który urodził się w Kołodziążu 29 września 1906 r. Ochrzczony został w kościele św. Jana Chrzciciela w Sadownem dnia 30 września 1906 r. Został ogłoszony błogosławionym wraz ze 107 Męczennikami podczas pielgrzymki Papieża Jana Pawła II do Polski w dniu 13 czerwca 1999 r. Uroczystości kościelne prowadził bp Antoni Dydycz, który odprawił Mszę św., wygłosił homilię i poświęcił obraz bł. ks. Edwarda Grzymały. Obraz został przekazany na ręce ks. Mariana Zbiecia - proboszcza parafii, który w tym dniu obchodził jubileusz 45-lecia kapłaństwa. Obchody te były poprzedzone uroczystościami odpustowymi z racji, że kościół w Sadownem jest pod wezwaniem św. Jana Chrzciciela.

Z okazji 45-lecia kapłaństwa pragnę złożyć czcigodnemu Jubilatowi najlepsze życzenia wraz z wiernymi całej parafii. Pragnę również bardzo podziękować Księdzu Proboszczowi za udostępnienie mi dokumentów parafialnych i udzielenie cennych informacji, które pomogły w napisaniu tego artykułu.