W piątek, 27 września br. Katarzyna Lubnauer, wiceminister edukacji narodowej zapowiedziała, że projekt dalszego ograniczenia lekcji religii w szkołach powinien pojawić się w poniedziałek. Oczywiście, nie dotrzymała słowa i niniejszy dokument został dopiero dziś zamieszczony na stronie Rządowego Centrum Legislacji. Tym samym rozpoczęły się konsultacje międzyresortowe i społeczne. Projekt trafił m.in. do Konferencji Episkopatu Polski oraz Polskiej Rady Ekumenicznej. Co zakłada nowela?

Dalsze ograniczenia

Projekt rozporządzenia utrzymuje dotychczasowy zapis, że ocena z religii i etyki na świadectwie szkolnym nie jest wliczana do średniej ocen rocznych. Nadal dyrektor szkoły (przedszkola) będzie mógł połączyć w grupę z oddziałów lub klas, w których na naukę religii zgłosiło się siedmioro lub więcej uczniów, z osobami z oddziałów lub klas, w których na naukę religii zgłosiło się mniej niż siedmioro dzieci.

Co więcej, uczniów szkoły podstawowej można połączyć w grupę obejmującą: uczniów klas I–III albo klas IV–VI lub klas VII i VIII. W grupie międzyklasowej mogą być więc uczniowie, np. z klasy I i III szkoły podstawowej, ale już nie z klasy II i V szkoły podstawowej. Maksymalna liczba osób, które mogą uczestniczyć w zajęciach w przedszkolach i w klasach I–III szkół podstawowych, to 25, dla pozostałych uczniów we wszystkich typach szkół – 28.

Najważniejsza zmiana dotyczy treści § 8. Dotychczasowy zapis stanowił, że nauka religii w przedszkolach i szkołach publicznych wszystkich typów odbywa się w wymiarze dwóch zajęć przedszkolnych lub dwóch godzin lekcyjnych tygodniowo. Wymiar lekcji religii mógł być zmniejszony jedynie za zgodą biskupa diecezjalnego Kościoła Katolickiego albo władz zwierzchnich pozostałych kościołów i innych związków wyznaniowych. Tygodniowy wymiar godzin etyki dotychczas ustalał dyrektor szkoły.

Nowela zakłada ograniczenie liczby godzin religii do jednej w tygodniu. Lekcja będzie musiała odbywać się na pierwszej lub ostatniej godzinie lekcyjnej. Doprecyzowano także zapis, że łączenie w grupę obejmującą: uczniów klas I–III albo klas IV–VI lub klas VII i VIII dotyczy nie tylko zajęć religii organizowanych przez Kościół katolickim, ale także przez inne Kościoły i związki wyznaniowe.

Naprawianie niechlujstwa legislacyjnego

W niesławnym rozporządzeniu z dnia 26 lipca 2024 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie warunków i sposobu organizowania nauki religii w publicznych przedszkolach i szkołach zapomniano o organizacji nauki religii w grupie międzyszkolnej lub w pozaszkolnym (pozaprzedszkolnym) punkcie katechetycznym. Kierownictwo resortu edukacji, zajęte deprecjacją kształcenia humanistycznego prowadzoną w mediach, doprowadziło do stworzenia aktu normatywnego o ułomnych cechach. Doszło do swoistego rodzaju schizofrenii prawnej. W szkołach należało łączyć grupy, natomiast w grupach pozaszkolnych i punktach katechetycznych obowiązywały dotychczasowe rozwiązania. Aktualny projekt rozporządzenia porządkuje te kwestie.

Ograniczanie autonomii dyrektora szkoły/placówki oświatowej

„Do błędów, nagromadzonych przez przodków, dodali to, czego nie znali ich przodkowie” – pisał Z. Krasiński w „Nie – Boskiej komedii”. Nikt nigdy tak ostentacyjnie nie wkroczył na teren autonomii nauczyciela jak Barbara Nowacka. Nie poważyli się na to ani A. Zalewska, ani P. Czarnek. To jest klasyczny przykład politycznego sterowania edukacją. A dodajmy, że nowa władza zrobiła to, mając autonomię pedagogów na sztandarach. Preludium stanowiło zabronienie zadawania prac domowych w szkole podstawowej. Dalej, kierownictwo resortu oświaty zapowiedziało kontrole w szkołach, w których słabo wyszedł egzamin ósmoklasisty a kujawsko-pomorski kurator oświaty chce się zabrać za nauczycieli, którzy w mediach społecznościowych zamieszczają polityczne, krytyczne wobec „uśmiechniętej Polski”, komentarze. Na deser, minister edukacji narodowej, w obliczu deficytu nauczycieli oraz pracy pedagogów w kilku szkołach, ukazem zmusza dyrektorów szkoły do tego, kiedy mają organizować lekcje religii. Tylko pierwsza i ostatnia godzina. Co zatem z autonomią nauczyciela? Dlaczego nauczycielowi języka polskiego, matematyki, geografii czy biologii nie wolno pracować od pierwszej godziny lekcyjnej? Dlaczego pośrednio pozbawia się ich możliwości prowadzenia zajęć wtedy, kiedy są dyspozycyjni? Dlaczego dyrektor szkoły nie ma żadnej swobody w projektowaniu planu lekcji (tygodniowego rozkładu zajęć)? Czy nauczyciele innych przedmiotów będą nierówno traktowani? To pytania, m.in. do związków zawodowych.

Sensu largo

Religia w szkołach, w szczególności katolicka, to nie tylko kwestia wiedzy teologicznej. To także przestrzeń do refleksji nad wartościami moralnymi, etycznymi oraz kulturowymi. W Polsce, gdzie katolicyzm przez wieki był fundamentem narodowej tożsamości, ograniczenie religii do zaledwie jednej godziny tygodniowo może być postrzegane jako zamach na naszą tradycję. Wprowadzenie takich zmian budzi podejrzenia, że za decyzją stoi niechęć wobec religii, a nie racjonalna polityka edukacyjna. Problem nie dotyczy tylko Kościoła katolickiego, lecz również innych wspólnot religijnych obecnych w Polsce. W szkołach uczą się dzieci z różnych grup wyznaniowych, w tym protestantów, prawosławnych, muzułmanów i innych. Czy wprowadzanie tak radykalnych zmian bez prawdziwych i rzeczowych uzgodnień z przedstawicielami różnych kościołów i związków wyznaniowych to właściwa droga? Wspomniany wcześniej jeden z trzech wieszczów narodowych - w usuniętym przez resort edukacji dramacie - przestrzegał przed skutkami społecznej rewolty. Mówi o tym Henryk podczas polemiki z Pankracym: „widziałem wszystkie stare zbrodnie świata ubrane w szat świeże, nowym kołujące tańcem – ale ich koniec ten sam, co przed tysiącami lat – rozpusta, złoto i krew.”

Decyzja ta może być postrzegana jako ignorowanie duchowych potrzeb młodzieży. Warto przypomnieć, że Konstytucja RP zapewnia wolność wyznania, a nauczanie religii w szkołach ma na celu realizację tego prawa. Tymczasem zmniejszenie liczby godzin religii uderza nie tylko w katolików, ale w całą różnorodność religijną polskiego społeczeństwa.

Historia magistra vitae

Dzisiejsze rozmowy w pokojach nauczycielskich pozwalają stwierdzić, że to kolejny krok w walce z religią i tradycjami chrześcijańskimi w Polsce, a skutki wprowadzenia zmian mogą być katastrofalne nie tylko dla uczniów, ale także dla nauczycieli religii. Czy redukcja godzin religii to wyraz nienawiści do Kościoła? Czy Kościół w tej sytuacji powinien zająć bardziej stanowcze stanowisko? To pytania retoryczne, które stawiają pedagodzy.