Reklama

Niedziela Kielecka

Wielkanoc w szlacheckim dworze

Bardzo wczesnym rankiem w Niedzielę Wielkanocną, a w niektórych okolicach już w Wielką Sobotę późnym wieczorem lub nocą – mieszkańcy dworów udawali się na rezurekcję. Po Mszy rozpoczynała się procesja

Bądź na bieżąco!

Zapisz się do newslettera

Jak nakazywała tradycja, strzelano wówczas na wiwat Zmartwychwstałego Chrystusa – im głośniej, tym lepiej. Wiejscy chłopcy, którzy ustawiali się wokół kościoła na trasie procesji, używali do tego kalichlorku, czyli specjalnej mieszanki siarki, węgla drzewnego i saletry nawozowej. Nasączoną nim szmatkę obwiązywali ciasno nitką i kładli na jednym polnym kamieniu, by mocno uderzyć weń drugim, możliwie dużym i ciężkim. Efekt był oszałamiający – potężny huk i chmura niebieskiego dymu.

Na wielkanocnym śniadaniu we dworze spotykała się cała rodzina. Jak pisała Zofia Tańska, dziedziczka Chmielnika, „Wielkanoc bywała zawsze domową uroczystością wielkiej doniosłości. (...) Toteż w pierwszym dniu święta każda rodzina pozostawała sama ze sobą”. Święcone urządzał u siebie najstarszy członek rodu. On też inicjował ceremonię dzielenia się jajkiem, a potem zaczynały się wzajemne życzenia.

Pomóż w rozwoju naszego portalu

Wspieram

Uczestników biesiady, trwającej zwykle wiele godzin, nie zawsze sadzano za stołem. Wszystkie potrawy, poprzedniego dnia poświęcone przez księdza, jedzono na zimno, wygodna była więc forma samoobsługowego bufetu. Jedynie czerwony barszcz lub bulion podawano gorące w odświętnych porcelanowych filiżankach. Kucharka szlachecka Marii Marciszewskiej przypominała, co koniecznie musiało znaleźć się na wielkanocnym stole, a więc: „Placki: mazurki, torty. Indyków dwa, jeden z żółtem nadzianiem, drugi z mięsnem. Szynek dwie: jedna ze skórą wędzoną i upieczona, druga z dzika albo wieprzna marynowana bez skóry. Kiełbasy wędzone rozmaite odgotowane i świeżo opiekane. Zwierzyna: zając, cietrzew, głuszce, słomki, kaczki, pieczeń sarnia. Prosięta ze słodkim i gorzkim nadzianiem. Pieczeń cielęca. Jaja czerwone odgotowane. Ser świeży ze śmietaną i kminem, masło świeże. Baranek pieczony, kto zechce”.

Święcone starczało na wszystkie świąteczne dni, podczas których wcale nie gotowano, a tylko kucharz ubrany w biały fartuch zjawiał się przed obiadem, aby, jak wspominała Zofia Humnicka, „dokroić wielkim, szalenie ostrym nożem szynek, kiełbas, mazurków czy babek. Do obiadu był też gorący barszcz odgrzewany w kuchni kredensowej, obok jadalnego (...), a rano kawa zbożowa dla dzieci i herbata dla dorosłych”.

Reklama

Ale najlepsza zabawa czekała wszystkich nazajutrz. „Poniedziałek otwiera się powszechnie bardzo osobliwym zwyczajem, rozpowszechnionym i u ludu i u klas wyższych” – pisał Lucjan Siemieński. – Ledwo bowiem oczyś otworzył, a może jeszcze snem sklejone, kiedy budzi cię zimna kąpiel. Szklanka wody wylana na twoją głowę, zmusza cię zerwać się z łóżka; chciałbyś złorzeczyć, łajać psotnika albo psotnicę, darmo! Śmiech tylko wzbudzisz i musisz czoło schylić przed starym zwyczajem – bo to oblewany poniedziałek, a raczej Dyngus lub Śmigus”.

We dworze obowiązywały jednak pewne dyngusowe zasady. Nie wypadało oblewać wodą starszego pokolenia – tu musiało wystarczyć kilka kropli pachnącej wody kolońskiej. Oszczędzano też drewniane, pastowane i froterowane posadzki.

W Małej Wsi „woda płynęła strumieniem po korytarzach parterowej części domu. Wolno się było polewać tylko tam, gdzie podłogi były z płyt kamiennych”. Ale już w Pełkiniach, jak wspominała Joanna Krasińska, „woda kapała z sufitu, a służbę to nie gniewało, odwrotnie – podawała nam wiadra”. Nic dziwnego, skoro zabawę rozpoczęła sama księżna Jadwiga Czartoryska: „Babunia na samym początku, przed kataklizmem powodzi śmigusowej, wyszła w czepku i szlafroku ze swego pokoju ze szklaneczką wody. Zza balustrady na górze, nad telefonem, który był na parterze, prosiła wołać wuja Włodka do telefonu... Kiedy wyszedł ze swego pokoju, wylała mu szklankę wody na głowę. To był sygnał! Wszyscy runęli do swych zapasów wody! (...) Następnego roku śmigus był dozwolony tylko na dworze”.

Polewanie wodą należało zakończyć o określonej tradycją godzinie. U Humnickich w południe wszystkie podłogi we dworze musiały być ostatecznie wytarte do sucha, zwykle jednak zabawa kończyła się wcześniej. Tylko we wsi aż do późnego wieczora chłopcy lali całe wiadra wody na miejscowe panny. Te najładniejsze, jak przypominała Humnicka, „niesiono pod studnię i trzymano pod strumieniem wody aż do całkowitego przemoknięcia”.

Na podst. m. in. miesięcznika „Wieś i dwór” 1912 -1913 oraz „Pamiętników” Zofii i Ireny Tańskich

2014-04-16 15:58

Oceń: 0 0

Reklama

Wybrane dla Ciebie

Życzenia Wielkanocne ordynariuszy Ziemi Świętej

[ TEMATY ]

Ziemia Święta

życzenia

Wielkanoc

Fotolia.com

Z okazji świąt Wielkanocnych ordynariusze Ziemi Świętej skierowali do wiernych wspólny ekumeniczny list, w którym dzielą się radością Zmartwychwstania Pańskiego.

Dzieląc się radosną nowiną Zmartwychwstania Pańskiego, ordynariusze Ziemi Świętej podkreślają, że Chrystus zmartwychwstał w Jerozolimie i stąd posłał swoich uczniów na cały świat. Jerozolima, będąc miastem zmartwychwstania Jezusa Chrystusa, jest światłem nadziei i życia. Pusty grób nieustannie przypomina o wydarzeniach, które miały miejsce w świętym mieście i wokół niego. Jezus przyszedł, aby ofiarować obfite życie, w którym grzech i śmierć zostały pokonane. Jerozolima, miasto życia jest także miastem pokoju i pojednania. Z tego też względu hierarchowie zwracają uwagę, że należy utrzymać wieloreligijny i wielokulturowy status świętego miasta i zachęcają do ciągłej modlitwy o trwały pokój zarówno w Jerozolimie jak i na całym świecie.

CZYTAJ DALEJ

Tajemnica Wielkiego Czwartku wciąga nas w przepastną ciszę Ciemnicy

[ TEMATY ]

Wielki Czwartek

Karol Porwich/Niedziela

Święte Triduum – dni, których nie można przegapić. Dni, które trzeba nasączyć modlitwą i trwaniem przy Jezusie.

Święte Triduum to dni wielkiej Obecności i... Nieobecności Jezusa. Tajemnica Wielkiego Czwartku – z ustanowieniem Eucharystii i kapłaństwa – wciąga nas w przepastną ciszę Ciemnicy.

CZYTAJ DALEJ

Widowisko „Pasja. Misterium Męki Pańskiej” w Kalwarii Zebrzydowskiej

2024-03-28 21:51

[ TEMATY ]

koncert pasyjny

Artur Brocki/Mat.prasowy/Pasja

Już 29.03.2024r. na antenie głównej Polsatu o godzinie 20:00 będzie miała miejsce emisja wyjątkowego widowiska. „Pasja. Misterium Męki Pańskiej” to program muzyczny, na który składa się rejestracja 12 pieśni pasyjnych w wykonaniu znanych polskich artystów m.in. Roksany Węgiel, dla której udział w tym wydarzeniu będzie osobistym przeżyciem.

Ilustracją dla występujących artystów będą fragmenty Misterium Męki Pańskiej odegrane w przepięknej scenerii Dróżek Kalwaryjskich przez braci z klasztoru Ojców Bernardynów i wiernych, którzy zwyczajowo biorą udział w tych corocznych celebracjach na Dróżkach Kalwarii Zebrzydowskiej. Misterium opisuje pojmanie, osądzenie, drogę krzyżową i ukrzyżowanie Jezusa i jest co roku odgrywane w Wielkim Tygodniu w Kalwarii Zebrzydowskiej, a jego tradycja sięga początków XVII wieku.

CZYTAJ DALEJ

Reklama

Najczęściej czytane

W związku z tym, iż od dnia 25 maja 2018 roku obowiązuje Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia Dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych) uprzejmie Państwa informujemy, iż nasza organizacja, mając szczególnie na względzie bezpieczeństwo danych osobowych, które przetwarza, wdrożyła System Zarządzania Bezpieczeństwem Informacji w rozumieniu odpowiednich polityk ochrony danych (zgodnie z art. 24 ust. 2 przedmiotowego rozporządzenia ogólnego). W celu dochowania należytej staranności w kontekście ochrony danych osobowych, Zarząd Instytutu NIEDZIELA wyznaczył w organizacji Inspektora Ochrony Danych.
Więcej o polityce prywatności czytaj TUTAJ.

Akceptuję