W wydarzeniu udział wzięli m.in. ks. prof. Sławomir Stasiak, rektor Papieskiego Wydziału Teologicznego we Wrocławiu, lek. Adam Tomaszewski oraz prof. Iwona Niewiadomska z Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II. Uczestnicy dzielili się doświadczeniem i refleksją nad miejscem cierpienia, śmierci i duchowości w nowoczesnej opiece hospicyjnej. Wskazywano na potrzebę równowagi między troską o ciało i ducha człowieka oraz konieczność budowania podejścia opartego na realistycznej, chrześcijańskiej antropologii.

Słowa inauguracyjne abp. Józefa Kupnego

Słowo do uczestników skierował także metropolita wrocławski abp Józef Kupny, który podkreślił: – „Jubileusz to okazja, by bardzo serdecznie podziękować wszystkim, którzy tworzą zespół hospicjum. Wyrażam słowa uznania dla waszej codziennej pracy. Dzisiaj nadal żyjemy wyborem nowego Ojca Świętego. Z jego ust po wyborze padły nie tylko słowa o pokoju, ale także deklaracje Kościoła synodalnego, troszczącego się o cierpiących i potrzebujących. To nadzieja, że nie odejdziemy od kursu pochylania się nad potrzebami chorych. Będziemy kontynuowali tę działalność” – podkreślił metropolita wrocławski, dziękując wszystkim darczyńcom, wolontariuszom i pracownikom Hospicjum Domowego Caritas Archidiecezji Wrocławskiej.

Następnie abp Kupny zwrócił uwagę na moralny wymiar opieki paliatywnej: – „Nie wystarczą trafna diagnoza lekarska i podawanie lekarstw. Chorzy potrzebują czegoś więcej: bliskości, serca, współczucia okazywanego nie tylko słowami. Chodzi o to 'więcej’. Chorzy i cierpiący cenią nie tylko profesjonalizm służby zdrowia, ale także serce i wrażliwość. O tym mówił papież Franciszek. Cieszę się, że mamy tak liczny zespół hospicjum domowego, który oddaje swój czas i siły, dając ciepło potrzebującym.”

Wykład o zasobach duchowych

Po słowach inauguracyjnych rozpoczęła się konferencja naukowa. W czasie uroczystej gali wykład wygłosiła prof. Iwona Niewiadomska, pełnomocnik rektora Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II ds. nauki. – „W pracy hospicyjnej sensem jest dawanie nadziei. Nie pytamy już ‘czy’, lecz ‘jak’ to czynić. Istnieje wsparcie emocjonalne – pokazanie osobie, że ma w sobie siłę, by iść dalej. Jest wsparcie instruktażowe – wskazujące, jak osiągać cele i radzić sobie w trudnych sytuacjach. Dysponujemy też wsparciem wartościującym, które staje się coraz ważniejsze w momentach podejmowania decyzji, gdy musimy odpowiedzieć na pytanie: co w życiu jest najistotniejsze? Jeśli nie będziemy mówić ludziom, jak bardzo są ważni, zabraknie im sił, by pokonywać swoje trudności. Ponadto konieczne jest rozwijanie wsparcia duchowego, które w wielu metodach pomocowych bywa pomijane” – apelowała prof. Niewiadomska.

W swoim wykładzie przedstawiła również jedną z kluczowych koncepcji stresu – Teorię Zachowania Zasobów (ang. Conservation of Resources, COR) Stephena Hobfolla, opracowaną w 1989 roku. Jej głównym założeniem jest to, że ludzie dążą do zdobywania, utrzymywania i ochrony zasobów, które uznają za wartościowe. Prof. Niewiadomska zwróciła jednak uwagę na zasób dodatkowy, pominięty przez Hobfolla – zasób duchowy i religijny. Podkreśliła, że jego rozwijanie nie jest ani łatwe, ani oczywiste, jednak w sytuacjach skrajnego stresu – takich jak doświadczenie choroby, cierpienia czy umierania – okazuje się niezwykle pomocne.

Ukazując tzw. „teorię paradoksu stresu”, wskazała na obserwacje, że umiarkowany poziom stresu może prowadzić do pozytywnych efektów, takich jak wzrost osobisty, zwiększona odporność psychiczna czy rozwój duchowy. Paradoksalnie, choć stres jest zazwyczaj postrzegany negatywnie, w pewnych warunkach może stać się katalizatorem pozytywnych przemian.

Podsumowując, zaznaczyła, że choć pierwotna teoria Hobfolla nie uwzględniała zasobów duchowych jako odrębnej kategorii, to jednak pełnią one istotną rolę w procesie radzenia sobie ze stresem i traumą. Duchowość i religijność mogą stanowić zasoby, które pomagają jednostkom przetrwać trudne doświadczenia i odnaleźć sens w cierpieniu.

Panel dyskusyjny – Nie jesteśmy nieśmiertelni

Druga część konferencji miała formę panelu dyskusyjnego, prowadzonego przez Pawła Trawkę, rzecznika prasowego Caritas Archidiecezji Wrocławskiej. W rozmowie, oprócz prof. Iwony Niewiadomskiej, udział wzięli ks. prof. Sławomir Stasiak, rektor PWT we Wrocławiu, lek. Adam Tomaszewski – kierownik medyczny Hospicjum Caritas oraz Wojewódzki Konsultant ds. Medycyny Paliatywnej.

Paneliści poruszali temat spotkań z pacjentem terminalnym, który nie wierzy w życie wieczne, oraz próbowali odpowiedzieć na pytanie o sposób mówienia o sensie cierpienia i wartości życia, gdy dla chorego horyzont kończy się na doczesności. Zastanawiali się również, jak rozmawiać o stanie zdrowia – by nie odebrać nadziei, ale też nie karmić iluzji. Czy są sytuacje, w których milczenie staje się formą troski?

W odpowiedzi na pytania: czy wolno modlić się o rychłą śmierć dla siebie? A czy można modlić się o śmierć dla bliskich, którzy bardzo cierpią? Gdzie przebiega granica między pragnieniem ulgi a rezygnacją z życia? Ks. prof. Stasiak mówił m.in. o codziennej modlitwie o dobrą śmierć dla siebie jako dobrej praktyce dla każdego.

Lek. Tomaszewski zwrócił uwagę na aktualność tematu eutanazji, której realną alternatywą jest właśnie opieka paliatywna. Przywołał przykład Holandii, gdzie rozwój hospicjów korelował ze spadkiem wskaźników eutanazji.

Ks. prof. Stasiak podzielił się również osobistym wspomnieniem: – „Jako ministrant od dziecka uczestniczyłem we wszystkich pogrzebach w mojej miejscowości. Nie było to dla mnie traumatyczne przeżycie, raczej naturalna część życia. Dziś dzieci i młodzież są odsuwane od tego typu doświadczeń, przez co nie nabywają naturalnej zdolności do przeżywania takich sytuacji” – zachęcał do wielopokoleniowego przeżywania cierpienia, choroby i umierania bliskich jako zupełnie naturalnego stanu rzeczy.

Podkreślał również potrzebę zachowania równowagi – aby doświadczenie cierpienia i śmierci nie zostało zredukowane wyłącznie do wymiaru duchowego. Przestrzegał przed skrajnością gnozy, która odrzuca cielesność, oraz przed utylitarystycznym, materialistycznym podejściem do człowieka.

Prof. Niewiadomska zauważyła, że punktem wyjścia do wszelkich rozważań powinna być antropologia – zrozumienie, kim jest człowiek. Dopiero na tej podstawie można budować adekwatne postępowanie wobec niego. Zwróciła uwagę, że obecnie silna jest pokusa głoszenia idei „nieśmiertelności człowieka”, co jest koncepcją fałszywą. Tymczasem kult ciała, sportu, piękna i młodości zdaje się wypierać rzeczywistość cierpienia, choroby i śmierci – jakby na wszystkie bolączki istniała już tabletka.

Podziękowania i zakończenie

Kulminacją gali było wzruszające podziękowanie całemu personelowi hospicjum – przedstawiciele samorządów, szkół, szpitali i instytucji dzielili się osobistymi historiami bliskich, którzy korzystali z opieki hospicyjnej. Spotkania te jeszcze raz uwypukliły, że obok profesjonalizmu liczy się przede wszystkim humanitarne podejście i autentyczne wsparcie budowane na relacjach.

Na zakończenie wyświetlono materiał TVP Wrocław z Magazynu Ekumenicznego „Drogi Wiary”, przygotowany z okazji 20-lecia Hospicjum Domowego Caritas. Uczestnicy zostali zaproszeni na okolicznościowy tort i poczęstunek przy występie zespołu Ascetic.