Miejscowość Boleszyn leży na terenie byłego województwa toruńskiego, na trasie z Lidzbarka Welskiego do Nowego Miasta Lubawskiego, około 10 km na północny zachód od Lidzbarka. Nazwę Boleszyn spotykamy pierwszy raz w źródłach z początku XV w.
W środku miejscowości stoi piękny, drewniany koś-ciół pw. św. Marcina. Parafia w Boleszynie została erygowana prawdopodobnie w II poł. XIV w. Było to zapewne równoczesne z powstaniem samej miejscowości. Boleszyn wchodził od średniowiecza w skład dóbr Kapituły Chełmińskiej. Parafia wspomniana została pierwszy raz na początku XV w. Dowiadujemy się wtedy, że bp Arnold Stapil przyłączył do niej zubożały kościół w Radoszkach.
Pierwotna, średniowieczna świątynia nie zachowała się do dzisiaj. Obecny barokowy kościół św. Marcina został zbudowany w latach 1721-22. W 1739 r. był gruntownie przebudowany, a w 1742 r. ponownie konsekrowany. Pod koniec XIX w. dobudowano do niego dwa murowane pomieszczenia: od północy skarbczyk, a od południa zakrystię. Ostatni poważny remont świątyni przeprowadzony był w 1921 r. Niedawno wyremontowano dach. Kościół zbudowany jest z drewna sosnowego o konstrukcji zrębowej, szalowany, spięty lisicami. Założony jest na planie prostokąta, jednonawowy z trójbocznie zamkniętym prezbiterium.
Do parafii św. Marcina należy sześć wsi: Boleszyn, Leźno, Słup, Zalesie, Kowaliki i Sugajno. Każda wieś ma swojego patrona, których wizerunki znajdują się w boleszyńskim kościele.
Patronem Boleszyna jest św. Walenty, opiekun chorych na epilepsję. Jego wizerunek znajduje się w jednym z bocznych ołtarzy. Patron Leźna to Jan Chrzciciel, opiekun w klęsce gradobicia, którego wizerunek umieszczony jest na chrzcielnicy. Patronem Słupa jest św. Roch, Zalesia - św. Ignacy, Kowalik - św. Józef, Sugajna - św. Jakub.
W kościele znajduje się chrzcielnica, która pochodzi najprawdopodobniej z nieistniejącego już klasztoru w Łąkach k. Bratiana. W czasie okupacji hitlerowskiej zniszczone zostały dwa dzwony oraz piękne ogrodzenie kościoła; w głąb Niemiec wywieziono księgi parafialne.
W świątyni znajduje się wiele eksponatów figurujących w katalogu zabytków. Należą do nich: XVIII-wieczna srebrna monstrancja w kształcie słońca, drewniana rzeźba gotycka Matki Bożej z Dzieciątkiem, obraz św. Walentego z przełomu XVII-XVIII w.
Największym skarbem świątyni jest cudowny obraz Matki Bożej Bolesnej. Znajduje się on w nastawie głównego ołtarza. Jego pochodzenie nie jest znane, ale przypuszcza się, że w koś-ciele parafialnym w Boleszynie znajduje się od 1737 r. Jest on częścią wyposażenia pierwszego, spalonego kościoła boleszyńskiego. Obraz Matki Bożej Bolesnej Boleszyńskiej przedstawia siedzącą Maryję, ujętą frontalnie, z szeroko rozłożonymi rękoma uniesionymi ku górze. Wzniesione ręce wyrażają beznadziejną rozpacz i ból Matki po stracie Syna. Jej twarz jest skierowana lekko w lewo. Martwe ciało Chrystusa spoczywa bezwładnie na Jej kolanach, prawa ręka swobodnie zwisa. Jest On prawie nagi, z koroną na głowie, przepasany tylko na biodrach złotym perisonium. Zarówno Maryja, jak i Jezus mają ciemną karnację skóry. Twarz Matki jest zapuchnięta od płaczu. Jej prawą pierś przebija ukośnie miecz. Na głowie umieszczona jest złota korona, ozdobiona pięcioma drogimi kamieniami. Matka Boża ubrana jest w rokokową, srebrno-złotą sukienkę z koronkami z trybowanej blachy. Tło jest ciemnoczerwone. Obraz ten jest bardzo podobny do obrazu Matki Bożej Bolesnej z Chełmna.
Wizerunek Matki Bożej Bolesnej zasłaniany jest obrazem Matki Bożej Różańcowej. Ze względów estetycznych, jak i historycznych, obraz Boleszyńskiej Pani jest cennym obiektem zabytkowym i otaczany jest szczególnym kultem.
Obraz Matki Bożej Boleszyńskiej uznawany jest przez okolicznych mieszkańców za cudowny. Na przełomie XVII-XVIII w. w parafii Boleszyn wybuchła epidemia cholery. W tamtych czasach choroba ta nie była uleczalna. Parafianie, nie widząc dla siebie żadnego ratunku, zwrócili się z prośbami do Matki Bożej w czczonym wizerunku. Prośby te zostały wysłuchane, a kult Cudownego Obrazu szybko rozszerzał się, jako dziękczynienie za liczne łaski i uzdrowienia. Parafia złożyła również śluby, iż co roku, w drugą niedzielę października będzie odprawiana Msza św. dziękczynna za cudowne ocalenie w czasie epidemii.
Z czasem zaczęły przybywać przed cudowny obraz Matki Bożej Bolesnej Boleszyńskiej również pielgrzymki z okolicznych wsi, a także z dalszych zakątków Polski. O dużej ilości przybywających pielgrzymów, których nie mógł pomieścić boleszyński kościół, świadczy murowana ambona, ustawiona na zewnątrz świątyni.
Cudowny Obraz znany jest także z uzdrowień ludzi przychodzących tu z pielgrzymkami. W kruchcie kościoła znajduje się wmurowana i oprawiona w ramki tablica, upamiętniająca liczne uzdrowienia dokonane przez Boleszyńską Panią w latach 1737-48. Sporządzono ją według dokumentów parafialnych z XVIII w., które niestety się nie zachowały. Na liście tej figurują 23 osoby. Oto niektóre z nich:

13 czerwca 1738 r. - Katarzyna Bastian z Elbląga uzdrowiona ze ślepoty.

2 października 1740 r. - Szymon Koperek z Gruty uzdrowiony z bezwładu nóg.

14 kwietnia 1747 r. - Jan Stankiewicz z Litwy [!] uzdrowiony z bezwładu nóg.

14 września 1747 r. - Katarzyna Nowakowska z Torunia uzdrowiona z choroby wrzodowej.

16 sierpnia 1748 r. - Dorota Sypniewska z Brodnicy uzdrowiona w czasie konania.

Cudowny Obraz otoczony jest licznymi wotami, złożonymi jako dziękczynienia za uzdrowienie. Już w XIX w. było ich 115. Większość z nich pochodzi z pierwszej połowy XIX w.
Dzisiejszy kult obrazu Matki Bożej Bolesnej z Boleszyna ma wymiar tylko lokalny. W niedalekiej wiosce Słup znajdują się pozostałości cmentarza cholerycznego. Co roku 8 września odprawiane jest w boleszyńskim kościele nabożeństwo dziękczynne za ocalenie od zarazy. Natomiast w drugą niedzielę października mieszkańcy pobliskich Kiełpin odbywają piesze pielgrzymki do obrazu . Na ten czas przypadają dwa największe odpusty w boleszyńskiej parafii. Odbywają się tu jeszcze cztery odpusty brackie: w dzień św. Walentego, św. Jana Chrzciciela, św. Józefa i św. Rocha.