Jest wtorek 22 października. wyruszamy do Pamukkale i Hierapolis.
Pamukkale leży o pół godziny drogi od Denizli, stolicy prowincji. Częścią udostępnionego kompleksu Pamukkale jest miasto starożytne Hierapolis. Antyczna miejscowość została poważnie uszkodzona przez powtarzające się trzęsienia ziemi, niestety, tylko kilka konstrukcji wciąż stoi. Największą sławą cieszy się tutejsza Nekropolia (cmentarz), ale piękny jest również teatr - w wyjątkowo dobrym stanie - ozdobiony marmurowymi płaskorzeźbami oraz olbrzymia brama z okrągłymi wieżami, poświęcona Cesarzowi Hadrianowi, dająca początek ulicy kolumnowej. Interesujące są także rzymskie łaźnie, służące Bizantyjczykom za kościół oraz Martyrium (grobowiec) św. Filipa o ciekawym, skomplikowanym planie. Odnowione łaźnie rzymskie sąsiadujące z teatrem pełnią funkcję muzeum.
Uzdrawiająca moc źródeł termalnych ściągała do Hierapolis tysiące kuracjuszy. Ci, których wody uleczyły, powrócili do ojczyzny, inni zaś zostali pogrzebani na rozległym miejskim cmentarzysku według ich własnych zwyczajów. Z tej przyczyny mamy dziś do czynienia z grobami różnych typów. Są to tumulusy, licyjskie sarkofagi o kształcie przewróconej łodzi czy też groby w kształcie domów.
Wędrowców z całego świata najbardziej przyciągają zadziwiająco nierealne formacje mineralne. Ich budulcem były związki wapnia rozpuszczone w wodzie wypływającej ze źródła za tarasami. Innymi słowy, osady wapienne, pozostające po wyparowaniu dwutlenku węgla, stworzyły ten cud natury - trawertyny i jeziorka na każdym z nich. Można spacerować boso po trawertynowych tarasach, zanurzając stopy w ciepłej wodzie mineralnej.
Po południu wracamy do Kusadasi.
W środę (23 października) wczesnym rankiem wyruszamy do Efezu. Efez jest jednym z najbardziej interesujących i rozległych miast starożytnych w Europie i największą atrakcją Regionu Egejskiego. W Efezie został z powodzeniem zastosowany siatkowy plan urbanistyczny miasta, wymyślony przez planistę Hippodamusa. W ostatnich latach panowania dynastii osmańskiej wykopaliska w Efezie były prowadzone przez brytyjskich archeologów, dlatego też najbardziej wartościowe rzeźby są dziś wystawione w British Museum.
Pierwsi osadnicy w tym regionie to Karowie i Lelegianie, lecz miasto w prawdziwym tego słowa znaczeniu zostało założone przez Jonów w IX w. przed Chrystusem. Podczas inwazji Persów w VI w. przed Chrystusem Efez dostał się pod panowanie Achemenidów i podzielił los innych miast jońskich. Okres perskiej dominacji zakończyło przybycie Aleksandra Wielkiego. Po jego śmierci nowy władca - Lizymach, generał Aleksandra, przeniósł miasto do doliny, gdzie leży ono obecnie. Przejście Efezu z rąk Królestwa Pergamonu we władanie Cesarstwa Rzymskiego zapoczątkowało jego złoty wiek, do czego przyczyniali się znacznie cesarze, ozdabiając miasto dziełami sztuki i architektury. Świątynia Artemidy jest zaliczana do siedmiu cudów starożytnego świata. Świątynia ta odgrywała olbrzymią rolę w życiu religijnym, społecznym i ekonomicznym Efezu przez ponad tysiąc lat. Obecnie jedyną pamiątką wspaniałej świątyni Artemidy jest rozgardiasz w miejscu wykopalisk i samotnie stojąca kolumna. Wielokrotnie przybywał do Efezu św. Paweł, głosząc słowo nowo narodzonej religii chrześcijańskiej, która zyskała na znaczeniu po założeniu Kościoła w Efezie, wypierając blaknące wpływy kultu Artemidy.
Do Efezu Paweł przybył z Koryntu. Wszedł do synagogi i rozprawiał z Żydami. Niektórzy z nich prosili, aby pozostał dłużej, ale nie zgodził się i żegnając się z nimi, powiedział: "Wrócę do was, jeśli Bóg zechce". I odpłynął z Efezu, w którym zostali Pryscylla i Akwila. Przed zimą przybył ponownie do Efezu, gdzie przebywał dwa lata, rozprawiając i przekonując w synagodze o królestwie Bożym. Po tym czasie jednak, na skutek uporu w niewierze i bluźnierstw niektórych Żydów, odłączył się od nich wraz z uczniami i rozprawiał codziennie w szkole Tyrannosa. Wszyscy mieszkańcy Azji, Żydzi i Grecy słuchali Słowa Pańskiego. Bóg czynił niezwykłe cuda przez ręce Pawła.
Po okresie pobytu w Efezie postanowił przez Macedonię i Achaje udać się do Jerozolimy. Naprzód wysłał więc do Macedonii dwu swoich pomocników, Tymoteusza i Erasta, a sam pozostał przez jakiś czas w Efezie. Nim jednak zdołał wyjechać, powstał niemały rozruch z powodu drogi Pana. Pewien złotnik imieniem Demetriusz dawał niemały zarobek rzemieślnikom przy wyrobie srebrnych świątynek Artemidy - czczonej jako patronki siły rozrodczej i opiekunki małżeństwa. Zebrał ich razem z innymi pracownikami tego rzemiosła i powiedział: "Mężowie, wiecie, że nasz dobrobyt płynie z tego rzemiosła. Widzicie też i słyszycie, że nie tylko w Efezie, ale prawie w całej Azji ten Paweł przekonał i uwiódł wielką liczbę ludzi gadaniem, że ci, co są ręką uczynieni, nie są bogami. Grozi niebezpieczeństwo, że nie tylko rzemiosło nasze upadnie, ale i świątynia wielkiej bogini Artemidy będzie za nic miana, a ona sama, której cześć oddaje cała Azja i świat cały, zostanie odarta z majestatu"(Dz 19,25-27).
Zamieszanie objęło całe miasto. Gdy rozruch ustał, Paweł pożegnał się i wyruszył w podróż do Macedonii.
Po uwolnieniu z aresztu w Rzymie Paweł udał się w podróż misyjną do Hiszpanii, a potem raz jeszcze nawiedził gminy wschodnie. Przebywał z Tytusem na Krecie, z Tymoteuszem w Efezie.
Św. Paweł napisał też List do Efezjan. Zapewne napisał go podczas swojego pierwszego uwięzienia rzymskiego w latach 61-63 po Chrystusie. W liście tym można wyróżnić część dogmatyczną o misterium Chrystusa w Kościele i część moralną, która snuje wnioski z faktu naszej przynależności do Chrystusa.
W Efezie osiedlił się także Apostoł Jan i pozostał do śmierci, pisząc swą Ewangelię. Wraz ze św. Janem do Efezu zawitała Maryja i spędziła tu ostatnie dni życia. Po niszczycielskich najazdach Gotów w III w. po Chrystusie. Efez nigdy już nie odzyskał znaczenia ani splendoru, jakim szczycił się w przeszłości, lecz mimo to został wybrany na miejsce Soboru w 431 r.
(cdn.)