Reklama

Historia

Polskie okno na świat

Wiosną 1921 r. wbito w morze pierwsze drewniane pale, rozpoczynając budowę portu i miasta w Gdyni. Już po kilkunastu latach stała się ona chlubą Polaków i polskim oknem na świat.

Niedziela Ogólnopolska 21/2021, str. 60-61

[ TEMATY ]

historia

Zdjęcia: Narodowe Archiwum Cyfrowe

Ruch pasażerski przed Dworcem Morskim w latach 30. ubiegłego wieku

Ruch pasażerski przed Dworcem Morskim w latach 30. ubiegłego wieku

Bądź na bieżąco!

Zapisz się do newslettera

Na granicy niewielkiej wsi Gdynia rósł od wieków dąb. Odpoczywali pod nim Kaszubi, którzy wracali piaszczystą drogą z kościoła w Oksywiu, rybacy, a także bywalcy pobliskiej karczmy. Miejscowa legenda głosiła, że w jego cieniu chroniły się także koronowane głowy, w tym sam Napoleon Bonaparte. Dąb był od zawsze i wydawało się, że na zawsze.

Gdzie ma być ten port?

Na początku XX wieku przyszły jednak zmiany. Polska na mocy traktatu wersalskiego otrzymała 147 km wybrzeża morskiego, wliczając w to oba brzegi Półwyspu Helskiego. Na tym terenie nie było żadnego portu morskiego – znajdowały się tu tylko niewielkie przystanie rybackie w Pucku i na Helu. Wprawdzie – zgodnie z traktatem – Polska mogła korzystać z portu w Wolnym Mieście Gdańsku, ale w praktyce Niemcy utrudniali to, jak tylko mogli. Najbardziej boleśnie dało się odczuć tę niechęć w trakcie wojny polsko-bolszewickiej w 1920 r., kiedy gdańscy dokerzy odmówili rozładunku broni dla polskiej armii. Budowa własnego portu stała się palącą sprawą.

Pomóż w rozwoju naszego portalu

Wspieram

Misję znalezienia właściwego miejsca na budowę otrzymał inżynier Tadeusz Wenda, który miał doświadczenie w budowie portów. W tym celu przeprowadził on badania całego polskiego wybrzeża morskiego. Rozpatrywano lokalizację nowego portu na Jeziorze Żarnowieckim, w Pucku, Rewie, na Helu i w Tczewie. Najodpowiedniejszym miejscem okazała się podmokła dolina między Gdynią a Kępą Oksywską przy ujściu Potoku Chylońskiego. Zatoka miała dużą piaszczystą redę osłoniętą od północy przez Półwysep Helski, naturalną dużą głębokość morza dochodzącą do 10 m w odległości kilometra od brzegu, a także nieznaczny ruch piasków na dnie, ułatwiający kotwiczenie statków.

Pierwszy był „Kentucky”

Szybko powstał plan przyszłego portu. Wenda przewidywał możliwość wybudowania, w kilku etapach, w głębi lądu wielkiego portu morskiego o kilkunastu basenach, przeznaczonego dla marynarki wojennej, statków handlowych i pasażerskich oraz kutrów rybackich. Budowa prowizorycznego portu tymczasowego, składającego się z drewnianego mola, przystani i falochronu, wysuniętego w głąb morza, rozpoczęła się już 29 maja 1921 r.

Reklama

Tą pierwszą, prostą konstrukcją zachwycał się Stefan Żeromski: „Jasnożółte przęsła grobli portowej werznęły się w samoistny, samowładny i jednobarwny przestwór morza na sześćset metrów od brzegu. Poprzeczne ramię, na setkę metrów w poprzek a w kierunku Kępy Oksywia, zagrodziło zatokę. Między pale sosnowe łamacza fali, zabite w dno głębokie żelaznymi katarami, wwaliły się istne góry głazów. Tysiące beczek cementu skują kiedyś te głazy w jeden wał ostoi, niedostępny i niezdobyty dla najszaleńszej burzy. Tak to wdziera się, wtłacza i zachodzi w niczyją, bezpańską zatokę pierwszy port Rzeczypospolitej” (Wiatr od morza).

Dopiero jednak strajk w Gdańsku w sierpniu 1923 r. sprawił, że do tego tymczasowego portu zawinął pierwszy pełnomorski statek. Był to francuski parowiec „Kentucky” o pojemności ponad 7 tys. ton, przewożący m.in. konie. W drodze powrotnej miał zabrać 1600 polskich pracowników na roboty sezonowe do Francji i 300 emigrantów do Ameryki – na tych samych dolnych pokładach, na których wcześniej przebywały zwierzęta.

Symbol Gdyni

Budowa docelowego portu nabrała tempa dopiero po 1926 r., kiedy ministrem przemysłu i handlu został Eugeniusz Kwiatkowski. W błyskawicznym tempie wybierano torf i piasek z terenów przeznaczonych na baseny portowe, ustawiano nabrzeża, montowano najnowocześniejsze dźwigi, a także nowatorskie wywrotnice wagonowe. Budowano nowe linie kolejowe do Gdyni, łączące m.in. Wybrzeże z Górnym Śląskiem. Jednocześnie z portem rosło miasto wchłaniające pracowników przybywających ze wszystkich części Polski. W 1922 r. rozpoczęto budowę kościoła Najświętszej Maryi Panny Królowej Polski, a w 1926 r. została przy nim erygowana pierwsza samodzielna gdyńska parafia. Liczba ludności wzrosła w tym czasie z nieco ponad tysiąca w 1921 r. do 12 tys.

Reklama

Dąb napoleoński znalazł się niespodzianie w centrum nowego miasta, w dodatku na samym środku ruchliwej ul. Portowej, jednej z głównych arterii miejskich. Nikt jednak nie myślał, żeby się go pozbyć. Wokół pnia zbudowano ceglany murek, żeby pojazdy nie uszkodziły drzewa. List z podziękowaniem dla gdynian za upamiętnienie cesarza przesłał ambasador Francji. Dąb przedstawiano na pocztówkach, często się pod nim fotografowano. Z czasem stał się jednym z symboli Gdyni.

Wanda i Jadwiga

Kiedy pod koniec lat 20. ubiegłego wieku zaczęło brakować pieniędzy na budowę, postanowiono przekonać Marszałka Piłsudskiego do większej hojności. Dwa stateczki żeglugi przybrzeżnej w 1928 r. otrzymały imiona jego córek: Wandy i Jadwigi, które zostały ich matkami chrzestnymi. Piłsudski miał z nimi przyjechać na uroczystość i przy okazji docenić osiągnięcia budowniczych. Dla spotęgowania efektu przygotowano nawet specjalną wyprawę na Hel. Marszałkowi towarzyszyła duża liczba statków i okrętów wojennych z polską banderą, które akurat „przypadkiem” tamtędy przepływały. Fortel się nie udał, bo Piłsudski od razu po wypłynięciu usnął w swojej kajucie i wyszedł dopiero, kiedy dopływano do Helu, ale dodatkowe pieniądze i tak znalazły się w budżecie.

Niemcy z Wolnego Miasta Gdańska początkowo lekceważyli budowę Gdyni. Naśmiewali się z „polskiego bałaganu”, bo nie wierzyli w zakończenie inwestycji. Przewidywali, że „niedługo fale morza oraz piach pochłoną to, co z takim trudem zbudowano”. Gdy w końcu dostrzegli, że nowy port może stanowić dla nich zagrożenie, budowę uznali za przejaw antyniemieckiego oraz antygdańskiego stanowiska polskiego rządu. Senat Gdańska próbował nawet utrudniać budowę przez różne akcje dyplomatyczne, nic to jednak nie dało. Pod koniec lat 30. 80% polskiego eksportu przechodziło przez Gdynię. Wywożono tędy głównie: węgiel, drewno, wyroby żelazne, włókiennicze, skóry, żywność, a sprowadzano rudę żelaza, bawełnę, nawozy sztuczne, ryż i owoce południowe.

Reklama

W dodatku sporą część tych towarów przewoziło kilkadziesiąt statków handlowych pod polską banderą. Rozbudowywano także dalekomorską flotę pasażerską z tak luksusowymi jednostkami na czele, jak „Piłsudski” i „Batory”. W wojskowej części portu gdyńskiego stałą bazę miało kilkanaście jednostek Polskiej Marynarki Wojennej, w tym cztery niszczyciele i pięć okrętów podwodnych.

W 1938 r. miasto Gdynia liczyło już ponad 122 tys. mieszkańców. Port był jednym z największych i najnowocześniejszych na Bałtyku. Wszystko skończyło się z wybuchem wojny, a jedną z pierwszych decyzji władz niemieckich było ścięcie napoleońskiego dębu.

2021-05-18 10:56

Ocena: +1 0

Reklama

Wybrane dla Ciebie

Unijna historia i pieniądze

Niedziela Ogólnopolska 21/2017, str. 45

[ TEMATY ]

historia

Dawid Nahajowski

Dom Historii Europejskiej w Brukseli

Dom Historii Europejskiej w Brukseli

Nie jest to muzeum historii Europy, tylko wspólnego wielowiekowego bytowania Europejczyków.

W Brukseli, tuż przy gmachu Parlamentu Europejskiego, uroczyście otwarto Dom Historii Europejskiej (DHE). Jego realizacja trwała 10 lat, a sama idea zrodziła się w głowie ówczesnego przewodniczącego PE, niemieckiego europosła Hansa-Gerta Pötteringa. Przez minioną dekadę miałem możliwość przyglądania się z bliska wykluwaniu się i realizacji tego projektu. Od samego początku budził on, żeby użyć słowa łagodnie brzmiącego i politycznie poprawnego, kontrowersje. Ogniskowały się one wokół dwóch kluczowych aspektów: historii i pieniędzy. Wielu europosłów kwestionowało w ogóle celowość budowy takiego muzeum ze względu na ogromne różnice w interpretacji „europejskich” faktów historycznych. Oto jeden przykład sprzed 12 lat. Parlament Europejski uchwalał wówczas okolicznościową rezolucję upamiętniającą 60. rocznicę zakończenia II wojny światowej. W przedmiotowym dokumencie nie wspominano jednak, kiedy ta wojna się zaczęła. Nasza propozycja dodania passusu, że II wojna światowa rozpoczęła się 1 września 1939 r., napotkała na opór, wręcz szyderstwa. Europejscy posłowie twierdzili, że jest to wyłącznie subiektywna wizja Polaków, a tak naprawdę światowy konflikt rozpoczął się od ataku Japończyków na Pearl Harbor lub nazistowskich Niemiec na ZSRR – czyli później. Wobec braku porozumienia co do daty wybuchu II wojny światowej kwestię tę w ogóle pominięto. Akty pominięcia stały się też przyczyną tarć w łonie rady programowej Domu Historii Europejskiej.

CZYTAJ DALEJ

Historia według Kossaka

2024-03-28 10:54

[ TEMATY ]

Materiał sponsorowany

fot. Armando Alvarado

Mało która postać historyczna odcisnęła tak mocno swój ślad w dziejach świata, i tak bardzo wpływa na wyobraźnię współczesnych ludzi, jak Napoleon. Pisano o nim książki, wiersze, kręcono filmy, ale bodaj żadne z tych dzieł nie jest tak wymowne jak obraz Wojciecha Kossaka poświęcone temu geniuszowi wojny.

Mowa, oczywiście, o powstałym w 1900 r. dziele „Bitwa pod piramidami”. Obraz mimo upływu lat nadal wywiera ogromne wrażenie na widzach, pobudzając nie tylko ich „estetyczne synapsy”, ale i zmuszając do głębszej refleksji nad dziejami okresu, który został przedstawiony na płótnie i tego, jak wpłynął Napoleon na ukształtowanie się świata. Malowidło Kossaka intryguje nie tylko widzów, ale i ekspertów, od dawna jest obiektem wnikliwych analiz wielu badaczy. Bank Pekao S.A. zaprasza do obejrzenia krótkiego filmu pt. „Okiem liryka”, który przybliża fascynującą historię tego monumentalnego płótna.

CZYTAJ DALEJ

Świdnica. Znakomite wieści dla świdnickiej katedry

2024-03-28 22:00

[ TEMATY ]

Świdnica

Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego

dotacje na zabytki

Beata Moskal-Słaniewska Prezydent Świdnicy

Proboszcz katedry podczas oprowadzania gości po katedrze

Proboszcz katedry podczas oprowadzania gości po katedrze

Stolicę diecezji odwiedziła Joanna Scheuring-Wielgus, wiceminister Kultury i Dziedzictwa Narodowego, przywożąc ze sobą znakomite wieści dla miasta i jego dziedzictwa kulturowego.

Podczas spotkania w czwartek 28 marca ogłoszono, że katedra świdnicka, jeden z najcenniejszych zabytków Dolnego Śląska otrzyma wsparcie finansowe z corocznego programu ministerstwa. Informację przekazała w mediach społecznościowych Prezydent Świdnicy. - Z corocznego programu prowadzonego przez ministerstwo, wśród projektów zakwalifikowanych do dofinansowania, jest świdnicka katedra! Moja ulubiona figura św. Floriana, patrona strażaków, nareszcie zostanie odnowiona – napisała Beata Moskal-Słaniewska.

CZYTAJ DALEJ

Reklama

Najczęściej czytane

W związku z tym, iż od dnia 25 maja 2018 roku obowiązuje Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia Dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych) uprzejmie Państwa informujemy, iż nasza organizacja, mając szczególnie na względzie bezpieczeństwo danych osobowych, które przetwarza, wdrożyła System Zarządzania Bezpieczeństwem Informacji w rozumieniu odpowiednich polityk ochrony danych (zgodnie z art. 24 ust. 2 przedmiotowego rozporządzenia ogólnego). W celu dochowania należytej staranności w kontekście ochrony danych osobowych, Zarząd Instytutu NIEDZIELA wyznaczył w organizacji Inspektora Ochrony Danych.
Więcej o polityce prywatności czytaj TUTAJ.

Akceptuję