Wałbrzych to stara osada słowiańska, położona na wzniesieniu, pośród ogromnych połaci lasów. W 1191 r. za księcia wrocławskiego Bolesława Wysokiego stał tu drewniany kościół
pw. Najświętszej Maryi Panny. Przybywali do niego liczni pielgrzymi, ponieważ spod ołtarza wypływało cudowne źródełko, znane z mocy uzdrawiania oczu. Od 1278 r. Wałbrzych związany był
z księstwem świdnickim, a od 1326 r. z księstwem świdnicko-jaworskim. W 1305 r. Wałbrzych był parafią z kościółkiem Matki
Bożej Bolesnej dla wielu okolicznych, mniejszych osad. Gdy księstwo świdnicko-jaworskie przeszło we władanie Luksemburgów, stając się równocześnie jednym z krajów korony czeskiej,
skończył się dla Wałbrzycha okres panowania pierwszej polskiej dynastii. W 1426 r. Wałbrzych otrzymał prawa miejskie, a już w 1428 r. powstał kościół parafialny
pw. św. Michała, w którym mieściło się ok. 800 wiernych. W czasach reformacji, w 1548 r., kościół przeszedł w ręce protestantów, a w 1654 r.
został zwrócony katolikom. Rozwój górnictwa i hutnictwa spowodował wzrost liczby ludności. Niewielki kościół św. Michała stał się za mały i zdecydowano się na budowę większej
świątyni. Stary kościół rozebrano w 1898 r., a już 14 listopada tego roku poświęcono kamień węgielny pod nowy kościół pw. Świętych Aniołów Stróżów, który ufundowała rodzina
Hochbergów z Książa. Projekt kościoła wykonał wybitny architekt Śląska - Alexis Langer. Powstała monumentalna, murowana świątynia, usytuowana na wzniesieniu, z 84-metrową wieżą.
Rozbudowane tarasy z szerokimi schodami prowadzą do wejścia głównego, przed którym znajduje się kruchta (przedsionek). Wprowadza nas ona do trójnawowego, halowego kościoła, ze strzelistymi
oknami, w których znajdują się piękne witraże, o ciemnych, intensywnych barwach. Całość przykrywa bogate sklepienie sieciowe, wsparte na wielobocznych, ceglanych filarach.
W prezbiterium na tle witraży umieszczony jest ołtarz główny, tworzący tryptyk z obrazami i figurami świętych. W nawach bocznych znajdują się ołtarze św. Antoniego
i św. Józefa oraz ufundowany w 1946 r. przez Polaków jako wotum wdzięczności za przetrwanie wojny ołtarz Matki Bożej Częstochowskiej. Są też dwie kaplice boczne pw.
Pana Jezusa Ukrzyżowanego i św. Teresy. Na uwagę zasługuje również renesansowa chrzcielnica i płyty nagrobkowe z XVI - XVIII w. W elewacji frontowej umieszczony
jest rzeźbiarski portret architekta A. Langera, który stworzył piękną budowlę, będącą artystycznym szczytem jego osiągnięć twórczych w dziedzinie monumentalnych kościołów.
W tylnej części kościoła znajduje się empora organowa. W jej środkowej części ustawiono piękne, 46-głosowe organy. Zostały zbudowane przez firmę Schlag und Söhne ze Świdnicy
(OPUS 652). Neogotycki prospekt dopełnia całości wystroju kościoła o wyjątkowo ciemnym wnętrzu. Dwukondygnacyjna, ciemnobrązowa, częściowo złocona szafa organowa zdobiona jest bogatą dekoracją
snycerską. Piszczałki prospektowe rozdzielone są między sobą pilastrami (płaskimi filarami) i zamknięte w górnej części dekoracyjnym trójkątnym szczytem (wimpergą), ozdobionym ornamentem
roślinnym.
Instrument posiada 3 manuały (klawiatury ręczne) i pedał (klawiatura nożna). Każdy z manuałów o skali 1C - 5F (C - f3) zawiera 54 klawisze. Pedał o skali
1C - 3D (C - d1) ma 27 drewnianych klawiszy. Dzięki kilkudziesięciu registrom można włączyć aż 46 głosów organowych, w skład których wchodzi 2924 piszczałek.
Zespół brzmieniowy manuału I:
Principal 16´, Principal 8´, Gemschorn 8´, Konzert-Flöte 8´, Doppel-Flöte 8´, Dolce 8´, Gambe 8´, Octave 4´, Doppel-Flöte 4´, Violine 4´, Kornet 2-3 fach, Mixtur 4-6 fach, Rausch Quinte 2 fach, Trompete
8´.
Zespół brzmieniowy manuału II:
Bordun 16´, Principal 8´, Gedackt 8´, Portunal 8´, Quintatön 8´, Harmon. Flöte 8´, Salicional 8´, Octave 4´, Travers-Flöte 4´, Piccolo 2´, Mixtur 3 fach, Klarinette 8´.
Zespół brzmieniowy manuału III:
Liebl. Gedackt 16´, Geigen-Principal 8´, Still Gedackt 8´, Aeoline 8´, Vox Coelestis 8´, Fl. Dolce 4´, Fugara 4´, Harmon. Aether 2-3 fach, Oböe 8´.
Zespół brzmieniowy pedału:
Bombarde 32´, Principal-Bass 16´, Subbass 16´, Violon 16´, Harmon.-Bass 16´, Octavbass 8´, Bassflöte 8´, Octavbass 4´, Violon-Cello 2´, Quinte 10 2/3, Posaune 16´.
W skład urządzeń dodatkowych wchodzą: połączenia (pozwalają łączyć głosy należące do jednej klawiatury z głosami należącymi do innej klawiatury): Manual-Koppel II an I, Manual-Koppel III
an I, Manual-Koppel III an II, Super Oct. Koppel II an I, Pedal-Koppel zu I, Pedal-Koppel zu II, Pedal-Koppel zu III, Tutti, Piano, Mezzoforte, Forte, Ausschalter Pedal Piano, Register Ausschalter, Rohrwerk
Ausschalter, Freie Comb. I, II, III (3 Wolne Kombinacje, jest to pomocniczy register umożliwiający szybkie włączanie dużego, uprzednio przygotowanego zestawu głosów).
Jest to instrument o trakturze pneumatycznej, zakończonej wiatrownicami stożkowymi. Posiada jeden miech klinowy napędzany elektrycznie.
Organy w kościele Świętych Aniołów Stróżów są jednym z największych instrumentów wybudowanych przez firmę Schlag und Söhne ze Świdnicy. Ilość głosów, urządzeń dodatkowych
stwarza wiele możliwości, które w tym pięknym, neogotyckim kościele zabrzmią całą potęgą "króla instrumentów".
Dziękujemy Księdzu Prałatowi Bogusławowi Wermińskiemu za udostępnienie organów i okazaną pomoc w pracy nad niniejszym artykułem.
W artykule wykorzystano wiadomości z książki A. Zabłockiej-Kos Sztuka-Wiara-Uczucie. Alexis Langer - śląski architekt neogotyku.
Pomóż w rozwoju naszego portalu