Reklama

Wielki Tydzień w obrzędowości polskiej

Bądź na bieżąco!

Zapisz się do newslettera

Wielki Tydzień rozpoczyna Niedziela Palmowa upamiętniająca triumfalny wjazd Chrystusa do Jerozolimy. W czasie wielkotygodniowych nabożeństw wierni Kościoła katolickiego rozpamiętują wydarzenia z ostatnich dni życia Chrystusa przed Jego śmiercią na krzyżu i zmartwychwstaniem: wypędzenie kupców ze świątyni, dysputy ze starszyzną żydowską, decyzję Sanhedrynu o konieczności zgładzenia „człowieka, który czyni wiele znaków”.
Wielki Tydzień to czas porządkowania, czas przygotowania wnętrza przez post i modlitwę na Wielką Noc Zmartwychwstania, ale również czas uprzątania domów i obejść. W dawnej Polsce po wielkim sprzątaniu domy ozdabiano kwiatami w doniczkach i zielonymi gałązkami, malowano szlaczki na ścianach, przygotowywano wycinanki lub malowanki na papierze. Pod sufitem zawieszano pająki ze słomy, wydmuszek i piórek. Porządki kończyły się najpóźniej w Wielki Wtorek. W Wielki Czwartek i Wielki Piątek gospodynie przygotowywały świąteczne potrawy oraz jajka wielkanocne. Pieczono dorodne baby i inne ciasta. Na Podhalu gaździny ubijały masło do „święconego”, które służyło następnie, po poświęceniu, jako lek dla ludzi i zwierząt. W Wielki Piątek nie wolno było pracować w polu, ale w gospodarstwie i ogrodzie należało wykonać wiele czynności, które miały zapewnić pomyślność i urodzaj. Gospodynie siały w ogródkach warzywa i kwiaty, sadziły rozsadę kapusty. Kiedy wyrabiały ciasto na chleb wielkanocny, wychodziły do sadu i obejmowały drzewa owocowe rękami oblepionymi ciastem.
Święcenie potraw w Wielką Sobotę odbywało się początkowo w domach, ponieważ ksiądz święcił wszystkie potrawy, które zostały przygotowane na Wielkanoc. Następnie pokarmy święcono pod krzyżami lub na placach. Pod koniec XVIII w. wierni zaczęli przychodzić do kościoła ze „święconym”. Wracając z poświęconymi pokarmami, obchodzili dom trzy razy zgodnie ze wskazówkami zegara, aby wypędzić wszelkie zło z gospodarstwa.

Reklama

Jajko wielkanocne

Jednym z głównych elementów związanych nieodłącznie z Wielkim Tygodniem i wielkanocnym „święconym” jest jajko. W mitologiach wielu ludów uważane było za symbol nieustannego odradzania się życia w przyrodzie, tajemniczej siły istnienia. W ludowych wierzeniach uważano je za lekarstwo na wiele chorób, chroniło przed pożarem, pomagało zdobyć dziewczynę lub chłopaka, zapewniało urodzaj, szczęście i pomyślność. Rozsmarowanie jajka po ciele chorego miało „wlewać” w niego nowe siły. Noworodka myto w wodzie, do której wkładano, poza innymi przedmiotami mającymi zapewnić pomyślność I bogactwo, również jajko. Wydmuszki pisanek wielkanocnych położone pod drzewami owocowymi miały chronić je przed szkodnikami. Wierzono, że wrzucone w płomienie ugaszą pożar.
Zwyczaj zdobienia jaj i wykorzystywania ich w obrzędach kultowych sięga starożytności. Najstarsze pisanki odnaleziono na Bliskim Wschodzie, w Asharah. Datuje się je na III wiek przed Chr. Sztuka ozdabiania jaj znana była Egipcjanom, Persom, Chińczykom, Fenicjanom, Rzymianom.
Najdawniejsze polskie pisanki pochodzą z X w. z Opola na Ostrówku, choć uważa się, że Słowianie znacznie wcześniej potrafili malować jajka.
Zdobione jaja określa się różnymi nazwami w zależności od techniki. Jajka malowane na jeden kolor, zazwyczaj czerwony, to kraszanki, malowanki, byczki. Jajka ozdobione jedno- lub wielobarwnym deseniem, naniesionym na jednolite tło, nazywa się pisankami. Są jeszcze rysowanki, nalepianki, wyklejanki. Przez wieki uważano, że malowanie jaj jest magiczną czynnością i zajmowały się nią kobiety. Mężczyznom zabronione było nawet oglądanie nieukończonych pisanek.
Kościół początkowo nie zezwalał na jedzenie jajek w okresie wielkanocnym. Dopiero w XII w. cofnięto ten zakaz. W minionych wiekach pięknie ozdobionymi jajkami obdarowywano dzieci, krewnych, znajomych i przyjaciół. Pełniły one także rolę wykupu w obrzędach wielkanocnych, np. w czasie smagania, dyngusu, chodzenia z barankiem lub kurkiem.
Dziewczyny dostawały słodkie jajka z czekolady i marcepanu - czasem z pierścionkiem zaręczynowym wewnątrz. Jajo wykonane ze złota i kamieni szlachetnych było kosztownym prezentem. Do najpiękniejszych i najdroższych jajek należą te, które powstały w pracowni Faberge.

Co się święci?

W koszyczku wielkanocnym oprócz zielonego bukszpanu i kolorowych pisanek powinny znaleźć się: baranek, chleb, sól i chrzan, kiełbasa i jajka. Symbolika święconki jest bardzo bogata. Baranek to uosobienie Chrystusa zbawiającego tych, którzy w Niego uwierzą. W tradycji żydowskiej baranek był zwierzęciem ofiarnym, związanym ze świętem Pesach.
Chleb stanowi podstawowy, najważniejszy pokarm człowieka, owoc ciężkiej pracy, którego „okruszkę podnoszą z szacunkiem”, i jest symbolem Ciała Chrystusa.
Sól i chrzan - to przyprawy poprawiające smak potraw; sól chroni od zepsucia i ma przypominać mękę Pańską.
Kiełbasa - staropolski przysmak, jadany „od święta” jest znakiem wyjątkowości śniadania wielkanocnego.
Jajko symbolizuje nowe życie, które obiecuje swym zmartwychwstaniem Chrystus. Zwyczaj dzielenia się jajkiem jest typowo polski, nieznany w innych krajach.

Pomóż w rozwoju naszego portalu

Wspieram

2004-12-31 00:00

Oceń: 0 0

Reklama

Wybrane dla Ciebie

W świetle Eucharystii, w ciszy konfesjonału - paulini i Jasna Góra

2024-03-28 10:33

[ TEMATY ]

Jasna Góra

Karol Porwich/Niedziela

Patriarcha Zakonu Paulinów św. Paweł z Teb przez wielu skazany na śmierć głodową na pustyni, doświadczył Bożej troski i był z Bożej Opatrzności karmiony chlebem. Dziś prawie pół tysiąca paulinów każdego dnia Chlebem Eucharystycznym karmi ludzi na 4 kontynentach. W sercu Zakonu na Jasnej Górze żyje ponad 70 kapłanów. Misję tego miejsca i posługujących tu paulinów, wciąż określają słowa św. Jana Pawła II, że „Jasna Góra to konfesjonał i ołtarz narodu”. Sprawowanie Eucharystii jako centrum życia całej wspólnoty i pracy apostolskiej paulinów wpisane jest w ich zakonne konstytucje.

Na Mszę św…po cud

CZYTAJ DALEJ

Co z postem w Wielką Sobotę?

Niedziela łowicka 15/2004

[ TEMATY ]

post

Wielka Sobota

monticellllo/pl.fotolia.com

Coraz częściej spotykam się z pytaniem, co z postem w Wielką Sobotę? Obowiązuje czy też nie? O poście znajdujemy liczne wypowiedzi na kartach Pisma Świętego. Chcąc zrozumieć jego znaczenie wypada powołać się na dwie, które padają z ust Pana Jezusa i przytoczone są w Ewangeliach.

Pierwszą przytacza św. Marek (Mk 9,14-29). Po cudownym przemienieniu na Górze Tabor, Jezus zstępuje z niej wraz z Piotrem, Jakubem i Janem, i spotyka pozostałych Apostołów oraz - pośród tłumów - ojca z synem opętanym przez szatana. Apostołowie są zmartwieni, bo chcieli uwolnić chłopca od szatana, ale ten ich nie usłuchał. Gdy już zostają sami, pytają Chrystusa, dlaczego nie mogli uwolnić chłopca od szatana? Usłyszeli wówczas znamienną odpowiedź: „Ten rodzaj zwycięża się tylko przez modlitwę i post”.
Drugi tekst zawarty jest w Ewangelii św. Łukasza (5,33-35). Opisuje rozmowę Pana Jezusa z faryzeuszami oraz z uczonymi w Piśmie na uczcie u Lewiego. Owi nauczyciele dziwią się, czemu uczniowie Jezusa nie poszczą. Odpowiada im wówczas Pan Jezus „Czy możecie gości weselnych nakłonić do postu, dopóki pan młody jest z nimi? Lecz przyjdzie czas, kiedy zabiorą im pana młodego, wtedy, w owe dni, będą pościć”

CZYTAJ DALEJ

Abp Galbas w Sosnowcu przeprosił wiernych za każde zgorszenie, które kiedykolwiek spowodowali księża

2024-03-28 23:35

[ TEMATY ]

Abp Adrian Galbas

flickr.com/episkopatnews

Abp Adrian Galbas

Abp Adrian Galbas

- Kościelne postępowanie w bulwersującej sprawie sprzed miesięcy dobiega końca - powiedział abp Adrian Galbas SAC, administrator apostolski diecezji sosnowieckiej sede vacante. W czasie Mszy Wieczerzy Pańskiej, którą odprawił w sosnowieckiej bazylice katedralnej, przeprosił wiernych za każde zgorszenie, które kiedykolwiek spowodowali księża.

- Po podjęciu ostatecznych decyzji, zostanie o nich poinformowana opinia publiczna. Także w sprawie, która w ostatnich dniach spowodowała, że diecezja sosnowiecka znalazła się na czołówkach gazet, jestem zdeterminowany, by wszystko wyjaśnić i adekwatnie zareagować. Proszę przyjąć moje zapewnienie, że nic w tej, jak i w żadnej innej gorszącej sprawie, nie jest i nie będzie zbagatelizowane - powiedział.

CZYTAJ DALEJ

Reklama

Najczęściej czytane

W związku z tym, iż od dnia 25 maja 2018 roku obowiązuje Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia Dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych) uprzejmie Państwa informujemy, iż nasza organizacja, mając szczególnie na względzie bezpieczeństwo danych osobowych, które przetwarza, wdrożyła System Zarządzania Bezpieczeństwem Informacji w rozumieniu odpowiednich polityk ochrony danych (zgodnie z art. 24 ust. 2 przedmiotowego rozporządzenia ogólnego). W celu dochowania należytej staranności w kontekście ochrony danych osobowych, Zarząd Instytutu NIEDZIELA wyznaczył w organizacji Inspektora Ochrony Danych.
Więcej o polityce prywatności czytaj TUTAJ.

Akceptuję