"Wspólnocie duchowej, jaką jest diecezja, potrzebna jest świadomość historyczna. Potrzebne jest zakorzenienie w bogatym dziedzictwie duchowym, religijnym i kulturowym, jakie pozostawili po sobie nasi ojcowie" - czytamy w Słowie wstępnym bp. Adama Dyczkowskiego do Księgi pamiątkowej 50-lecia organizacji Kościoła katolickiego na ziemi lubuskiej, Pomorzu Zachodnim i północnym (1945-1995), która właśnie ukazała się nakładem Wydawnictwa Diecezji Zielonogórsko-Gorzowskiej. Zawartość wzmiankowanej pozycji książkowej zdaje się w sposób pełny przedstawić religijne dziedzictwo ostatnich 50 lat istnienia Kościoła na Środkowym Nadodrzu.

To niezwykle obszerne opracowanie (746 stron) składa się z 6 części. Część I poświęcona jest historii powojennej organizacji kościelnej na Ziemiach Północnych i Zachodnich. Na uwagę zasługuje szczegółowe kalendarium 50-lecia oraz opracowanie T. Dzwonkowskiego dotyczące lat 1945-66. Znajdujemy tu także biogramy kolejnych rządców diecezji i biskupów pomocniczych. W części II zamieszczone są opracowania dotyczące poszczególnych instytucji kościelnych (kuria, sąd, seminarium), a także instytucji naukowych, szkół katolickich, ośrodków formacji świeckich, periodyków naukowych (Ecclesiastica, Studia Paradyskie) i prasy katolickiej (Tygodnik Katolicki, Aspekty). Różnym formom działalności duszpasterskiej poświęcona jest III część Księgi. O poszczególnych rodzajach duszpasterstwa specjalnego piszą odpowiedzialni referenci kurialni, zaś o ruchach i stowarzyszeniach ich liderzy. Szczególnie bogata jest część IV, w której można znaleźć artykuły dotyczące historii sanktuarium diecezjalnego w Rokitnie, nawiedzenia kopii cudownego Obrazu Matki Bożej Częstochowskiej, patronów diecezji - Pięciu Braci Międzyrzeckich, roli żeńskich i męskich zgromadzeń zakonnych w diecezji, w tym Sióstr Jezusa Miłosiernego, Księży Misjonarzy oraz ojców kapucynów. W części tej zamieszczono również wspomnienia, które udostępnili m.in. bp E. Nowicki, abp J. Michalik, bp I. Jeż, ks. inf. Wł. Sygnatowicz, ks. J. Ferensowicz. V i VI część Księgi ma charakter faktograficzny i gromadzi dokumenty dotyczące samych obchodów jubileuszowych z roku 1995, jak też historii diecezji. Znajdują się tutaj m.in. papieskie dekrety ustanawiające kolejne jednostki administracyjne, nominacje rządców, dekrety kurialne.

Książka wydaje się podwójnie cenna. Po pierwsze jest świadectwem życia żywej wspólnoty kościelnej. Świadectwo to zresztą w większości nie jest referowane przez historyków, ale przez tych, którzy choćby częściowo tę historię pięćdziesięciolecia tworzyli, stąd wielu autorów to osoby bezpośrednio zaangażowane w opisywane dzieła. W tym samym nurcie znajdują się zamieszczone w Księdze wspomnienia, które przypominają kontekst i okoliczności wydarzeń, po których zachowały się tylko nieliczne świadectwa pisane. Pozycja ta ma również rzeczywistą wartość historyczną, po raz pierwszy bowiem zostały publicznie udostępnione dokumenty kościelne obejmujące przecież bardzo ciekawy okres w historii Kościoła na Ziemiach Odzyskanych, a zwłaszcza dokumenty dotyczące kolejnych zmian administracyjnych i personalnych, dokonujących się jeszcze w czasie reżimu komunistycznego. Pozycja dopełniona jest bogatą bibliografią, indeksem miejscowości i osób, co niezwykle ułatwia poruszanie się po książce.

Mimo niekwestionowanej wartości Księga ma pewne braki. Przydałoby przekrojowe opracowanie dziejów po roku 1966. Niezwykle ciekawy okres, jakim są na przykład lata 1980-89 - jak widać - czeka jeszcze na opracowanie. W części poświęconej duszpasterstwu pominięto wiele ważnych duszpasterstw specjalistycznych, brakuje też opracowań o wielu ruchach i grupach modlitewnych działających na tym terenie. Być może wówczas należałoby ograniczyć objętość niektórych artykułów do form komunikatów. Ubolewać można także nad przeoczeniem, jakim jest pozostawienie daty 1998 jako roku wydania, co może wprowadzić nabywcę w błąd.

Bez względu na sygnalizowane usterki Księga pamiątkowa jest lekturą obowiązkową dla wszystkich, którym choć trochę bliskie jest religijne dziedzictwo minionych czasów.

"Księga pamiątkowa 50-lecia organizacji Kościoła katolickiego na ziemi lubuskiej, Pomorzu Zachodnim i północnym (1945-1995)". Praca zbiorowa pod red. bp. Pawła Sochy. Zielona Góra - Gorzów Wlkp. 1998. s. 746 ą mapy, cena: 40 zł.