Reklama

Moje wędrowanie

O jajkach, pisankach, tradycji i… nowych modach

Bądź na bieżąco!

Zapisz się do newslettera

Wielkanoc - najstarsze i najważniejsze chrześcijańskie święto nieodłącznie kojarzy się z jajkiem, zarówno święconym, którym dzielimy się w wielkanocny poranek, jak i tym „przerobionym” na pisankę. Ten symbol odrodzenia i zmartwychwstania wiąże się z licznymi legendami i wierzeniami. Niegdyś jaja składano w ofierze bogom, przynoszono na groby, dawano w prezencie oraz stosowano w celach magicznych. Tradycja związana z pisankami ma więc rodowód pogański.
Najpopularniejsze są oczywiście jaja kurze. Warto jednak przytoczyć kilka ciekawostek dotyczących innych jaj. W Muzeum Mineralogicznym w Szklarskiej Porębie można zobaczyć, liczące 85 milionów lat i pochodzące z terenu obecnych Chin, jajo (a właściwie pozostałości po nim) dinozaura. Spośród jaj ptasich największą wagę (do 12 kg) i pojemność (10 litrów) osiągało jajo wymarłego strusia madagaskarskiego. Ze współcześnie żyjących ptaków najokazalsze jaja znosi największy ptak - struś afrykański. Chociaż waga tego jaja dochodzi do 2 kg, to w porównaniu z wagą strusia, nie jest ona zbyt duża. Stosunek wagi jaja do ciężaru ptaka jest najwyższy w przypadku kiwi brunatnego i wynosi ok. 0,2. Najmniejsze jajeczka (0,25 - 0,5 g) składają kolibry.
Poza wielkością jaja ptaków różnią się również kształtem i barwą. Kształt zależy m.in. od liczby składanych jaj i sposobu ułożenia ich w gnieździe; może być kulisty, owalny, wydłużony, gruszkowaty, z mniej lub bardziej ostro zakończonym biegunem. Kolory ptasich jaj to wszelkie odcienie bieli, brązu, szarości, ale również zieleni, różu i błękitu. Niektóre jaja pokryte są plamkami różnego kształtu i barwy, które pełniąc rolę maskującą, upodabniają je do podłoża, na którym są składane - ziemi, trawy, kamieni. Część ptaków z rzędu kukułek znosi jaja o zmiennym ubarwieniu (chociaż jaja jednego osobnika są zawsze jednakowe), w zależności od tego, do czyjego gniazda je podrzucają. To pasożytnictwo lęgowe polega na tym, że kukułka wyrzuca jedno jajo z gniazda, w zamian składając swoje o podobnym kolorze i wielkości.
O malowaniu jajek wspominali już Owidiusz i Pliniusz. Najstarsze odnalezione pisanki mają ponad 2000 lat, a pochodzące z ziem polskich - ponad 1000 lat.
Istnieją różnorodne sposoby oraz techniki dekoracji jajek. Na tej podstawie tworzone są ich nazwy. I tak jajka jednobarwne to „malowanki” lub „kraszanki”. Te z wydrapanymi na kolorowym tle wzorami to „skrobanki”, a ozdobione techniką batiku - „pisanki”. Ostatnia wymieniona technika polega na „pisaniu” woskiem ornamentów na skorupce i późniejszym barwieniu jajka. Po zebraniu warstwy wosku połysk nadaje się, pocierając powierzchnię skórką słoniny. Końcowy efekt to dwubarwna lub przy większym nakładzie pracy (kilkukrotne nakładanie wosku i malowanie) - wielobarwna pisanka. Dawniej używano barwników naturalnych, m.in. łusek cebuli, kory różnych drzew, oziminy, szafranu, buraków. Kolory miały swoje symboliczne znaczenie. Wzory umieszczane na pisankach to najczęściej motywy roślinne i geometryczne. Ornamenty miały swoje nazwy, np. gałązki, wiatraczki, serduszka. Prace związane z pisankami trwały ok. 2 tygodni i należało zakończyć je do Wielkiego Piątku.
Obecnie wiele z tych zwyczajów odeszło w zapomnienie. Tradycja pisanek jednak nie zanikła. Stosuje się sztuczne barwniki, a także wprowadza nowe techniki. Jajka oklejane są różnymi materiałami, np. zbożem, włóczką, koralikami, wycinankami z papieru. Często taka pisanka nie jest w ogóle jajkiem; do jej zrobienia używa się drewna, laki, porcelany lub tworzywa sztucznego.
Kilka wieków temu wyroby przypominające pisanki stały się również cennym prezentem, zwłaszcza jeśli w ich wnętrzu umieszczony był pierścionek lub klejnot. Złocone jaja rozdawał w XIII w. król Anglii, Edward I. Ale najdroższe i najbardziej znane tego typu „pisanki” pochodzą z pracowni jubilerskiej żyjącego na przełomie XIX i XX w. Carla Fabergé. Misterne dzieła wykonane na zlecenie cara Aleksandra III kryły w sobie niespodzianki w postaci miniaturowych przedmiotów ze złota, platyny i drogich kamieni.
Najpiękniejsze tradycyjne pisanki można zobaczyć w wielu muzeach etnograficznych. Wspaniałym zbiorem może się poszczycić Kołomyja - miasto w zachodniej Ukrainie, stolica Pokucia, historycznej krainy obejmującej tereny leżące nad górnym Prutem i Czeremoszem. Muzeum Pisanek zostało otwarte w 2000 r. Jego znakiem rozpoznawczym jest gigantycznych rozmiarów piętrowa pisanka. Ekspozycja obejmuje 6 tys. eksponatów, pochodzących głównie z Ukrainy, ale również z Polski i Białorusi. Nie brakuje też pisanek przywiezionych spoza Europy.
Zmieniająca się moda nie omija pisanek. Na Zachodzie widziałam rosnące przed domami drzewa ubrane - jak choinki - wiszącymi na nich pisankami. Podobno spotyka się też pisanki „bożonarodzeniowe”. Może jednak ta „nowa tradycja” (!) nie przyćmi uroku ludowych dzieł sztuki.

Pomóż w rozwoju naszego portalu

Wspieram

2005-12-31 00:00

Ocena: +1 0

Reklama

Wybrane dla Ciebie

Kard. Ryś o godności Króla, Kapłana i Syna Bożego

2024-03-24 22:02

Archidiecezja Łódzka

O godności Króla, Kapłana i Syna Bożego mówił w pierwszym dniu rekolekcje wielkopostnych kard. Grzegorz Ryś. Msza Św. była sprawowana w Sanktuarium Imienia Jezus.

Jest już tradycją, że w Niedzielę Palmową rozpoczynają się wielkopostne rekolekcje dla łodzi, które głosił Metropolita Łódzki. W pierwszym dniu rekolekcji kard. Ryś mówił Jezusie Chrystusie i jego godności Króla, Kapłana i Syna Bożego.

CZYTAJ DALEJ

Tajemnica Wielkiego Czwartku wciąga nas w przepastną ciszę Ciemnicy

[ TEMATY ]

Wielki Czwartek

Karol Porwich/Niedziela

Święte Triduum – dni, których nie można przegapić. Dni, które trzeba nasączyć modlitwą i trwaniem przy Jezusie.

Święte Triduum to dni wielkiej Obecności i... Nieobecności Jezusa. Tajemnica Wielkiego Czwartku – z ustanowieniem Eucharystii i kapłaństwa – wciąga nas w przepastną ciszę Ciemnicy.

CZYTAJ DALEJ

Gorzkie Żale to od ponad trzech wieków jedno z najpopularniejszych nabożeństw pasyjnych w Polsce

2024-03-28 20:27

[ TEMATY ]

Gorzkie żale

Grób Pański

Karol Porwich/Niedziela

Adoracja przy Ciemnicy czy Grobie Pańskim to ostatnie szanse na wyśpiewanie Gorzkich Żali. To polskie nabożeństwo powstałe w 1707 r. wciąż cieszy się dużą popularnością. Tekst i melodia Gorzkich Żali pomagają wiernym kontemplować mękę Jezusa i towarzyszyć Mu, jak Maryja.

Autorem tekstu i struktury Gorzkich Żali jest ks. Wawrzyniec Benik ze zgromadzenia księży misjonarzy świętego Wincentego à Paulo. Pierwszy raz to pasyjne nabożeństwo wyśpiewało Bractwo Świętego Rocha w 13 marca 1707 r. w warszawskim kościele Świętego Krzyża i w szybkim tempie zyskało popularność w Warszawie, a potem w całej Polsce.

CZYTAJ DALEJ

Reklama

Najczęściej czytane

W związku z tym, iż od dnia 25 maja 2018 roku obowiązuje Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia Dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych) uprzejmie Państwa informujemy, iż nasza organizacja, mając szczególnie na względzie bezpieczeństwo danych osobowych, które przetwarza, wdrożyła System Zarządzania Bezpieczeństwem Informacji w rozumieniu odpowiednich polityk ochrony danych (zgodnie z art. 24 ust. 2 przedmiotowego rozporządzenia ogólnego). W celu dochowania należytej staranności w kontekście ochrony danych osobowych, Zarząd Instytutu NIEDZIELA wyznaczył w organizacji Inspektora Ochrony Danych.
Więcej o polityce prywatności czytaj TUTAJ.

Akceptuję