- Tegoroczny odpust będzie miał szczególnie uroczysty charakter. Nawiązuje do tego już samo jego hasło: „Tobie Maryjo zawierzam”. Będziemy dziękować Panu Bogu za kilka wieków obecności cudownego obrazu Matki Bożej na Górze Chełmskiej - mówi ks. kan. Andrzej Sternik, proboszcz parafii mariackiej. - Podczas uroczystości będzie miał miejsce także historyczny akt zawierzenia Jezusowi przez Matkę Bożą Chełmską miasta Chełm i naszej ojczyzny - dodaje.

Koronacja

Obraz Matki Boskiej Chełmskiej to jedno z ważniejszych dzieł sztuki bizantyjskiej. Niestety, nie znamy autora oryginału, który prawdopodobnie powstał w X w. Ikona namalowana została na płótnie rozciągniętym na Cypry sowej desce. Ukazuje postać Bogarodzicy, trzymającą swego Syna. Postacie odziane są w ciemnoczerwone szaty, z elementami błękitu, gdzieniegdzie przetykane złotem. Na posrebrzanym tle widnieją kwiaty. W późniejszych wiekach malowidło doczekało się złotej sukienki, wysadzanej drogocennymi kamieniami.

Niezwykle barwnie w XVII w. opisywał oryginalny obraz Matki Bożej chełmskiej Jakub Susza: „Malowanie tego obrazu prawie iest misterne i Majestatu pełne. Twarz u Panny y Matki Bożej, w skromności poważna, w powadze straszna, y w strachu iakoś przyjemna: a serce ludzkie occultis stimulis przenikajaca y do Nabożeństwa wzbudzająca (…). Na prawey ręce Obrazu tego Panna Błogosławiona, Zbawienie ( str. 189)swoie y nasze Jezusa dzieciątko nosząc: okiem swoim Macierzyńskim, do oka iego Synowskiego, y Boskiego, per lectam lineam, z przedziwną symetrią zmierza: i jakobyś na żywą patrzał, nie tylko Boskie Syna swego oko, Boskie Syna swego serce;ale też każdego na się patrzącego, gołębiczemi oczyma swemi zrania”.

Przygotowania do pierwszej koronacji ikony Matki Bożej Chełmskiej rozpoczęto, kiedy podpisany 2 sierpnia 1738 r. przez uczestników sejmiku ziemi chełmskiej list skierowano do papieża Klemensa XII z prośbą o koronację. Podpisali się pod nim m.in. Michał Potocki, Karol Sapieha i Jan Zamojski. Do koronacji jednak wówczas nie doszło z powodu śmierci Ojca Świętego. Za biskupa Pawła Wołodkowicza w 1735 r. rozebrano starą katedrę i rozpoczęto budowę nowej. Ukończył ją w 1756 r. następny chełmski biskup greckokatolicki Maksymilian Ryłło. 17 stycznia 1735 r. poselstwo Ziemi Chełmskiej wystarało się w Rzymie o dekret koronacji obrazu, wydany przez papieża Klemensa XIII. W ogłoszonym liście pasterskim dnia 25 stycznia bp Ryłło wyznaczył koronację na dzień 15 września 1765 r.

Oto jak opisuje te wspaniałe uroczystości w swoich dziennikach bp Ryłło: „ Kościół bogato przybrano. A najprzód Wielki Ołtarz cały był ubrany i karmazynowym aksamitem z galonami złotem i franclami takoż złotemi, gdzie tron i baldachim bogato był wystawiony, pod którym Obraz Matki Boskiej ulokowano, między rzęsistym światłem z jarzących świec na liktarzach srebrnych” (cyt. z M. Ryłło, dz. roz. III par. I). „Przy kaplicy nawy bocznej umieszczono sześć obrazów na których przedniejsze cuda Matki Boskiej przy tutejszym obrazie oświadczone były, m.in. uratowanie Chełma od Tatarów i zwycięstwo pod Beresteczkiem. Jeden z obrazów przedstawiał metropolitę Rusi Izydora, który po powrocie z Koncylium Florenckiego (1439 r.) ogłosił zjednoczenie Kościoła greckiego z katolickim i odprawiał mszę w chełmskiej katedrze przed cudownym obrazem ( M. Ryłło rozdz. III par. 1).

Uroczystości koronacyjne odbyły się przy biciu dzwonów we wszystkich chełmskich kościołach i wystrzałach z trzydziestu armat. Koronę dla Matki Boskiej niosła do chełmskiej katedry Anna Rzewuska – wojewodzina wołyńska, a dla Jezusa - Zuzanna z Rzewuskich Ledóchowska – kasztelanowa wołyńska. Koronacji dokonał greckokatolicki abp smoleński Herakliusz Lisański. „Po Mszy Świętej podług przepisania ceremoniału Rzymskiego, koronacja obrazu cudownego Matki Boskiej nastąpiła, po odprawionych modlitwach, zaczęto śpiewac Te Deum Laudamus przy nieustannym armat przez altylerję po wałach zamku tutejszego rozstawiona odgłosie: rozdawane za tym były metalle Matki Boskiej złote, srebrne, mosiężne i cynowe, tudzież obrazy na róznych materiałach i na papierze wybijane większej i mniejszej miary (…). Potem odbyła się procesja, w której Prześwietni ziemianie chełmscy za wspaniałym tjatrum bogatemi materjami przybranym, pod baldachimem Obraz Matki Boskiej nieśli w procesyi, rzęsistym światłem z jarzących świec otoczony” ( M. Ryłło rozdz. IV).

Zachowane ryciny Teodora Rakowieckiego z 1780 r. pokazują jak wyglądały uroczystości. Są na nich specjalnie wybudowane na koronację Obrazu cztery bramy triumfalne, fajerwerki i fasada nowej katedry. Miedzioryty zostały dołączone do wydanej w Berdyczowie w 1780 r. historii cudownej ikony pióra bp. Maksymiliana Ryłły. Książkę o koronacji wydali również bazylianie w Wilnie w 1765 r. Obraz Chełmskiej Unitów Bogarodzicy był 18. W kolejności koronowanym wizerunkiem w XVIII-wiecznej Rzeczypospolitej.

Zaginiona ikona

W 1915 r. duchowni prawosławni ewakuujący się z Chełma przed zbliżającym frontem wywieźli w głąb Rosji cudowną ikonę. Od tego czasu uważano ją za zaginioną. Ikona Chełmskiej wróciła na krótko do Chełma we wrześniu 1943 r. Umieszczono ją w zamienionej przez prawosławnych Ukraińców na sobór dawnej katedrze unickiej na Górze Chełmskiej. Cudowna ikona została ponownie wywieziona z Chełma za wschodnią granicę w 1945 r. Trafiła na teren Wołynia wraz z wiernymi wyznania prawosławnego. W latach 90. XX w. ujawniono jej istnienie. Obecnie obraz przez wielu badaczy uważany za oryginalną ikonę Matki Bożej Chełmskiej, znajduje się w Muzeum Ikony Wołyńskiej w Łucku na Ukrainie, gdzie jest udostępniony zwiedzającym.

W sanktuarium na Górze Chełmskiej możemy podziwiać replikę wykonaną przez Władysława Ukleję w 1938 r. Ten obraz koronował w 1946 r. ówczesny Biskup Lubelski Stefan Wyszyński. W 1957 r. miała miejsce jeszcze jedna i ostatnia koronacja obrazu Chełmskiej Madonny. Po tym, jak z obrazu koronowanego przez bpa Wyszyńskiego skradziono korony, nowymi ozdobił wizerunek Maryi bp Piotr Kałwa, wielki czciciel Matki Bożej Chełmskiej.

Matka Boża Chełmska w rękach konserwatorów

Obraz wymagał niezbędnej konserwacji. Ostatnie prace przy cudownej ikonie odbyły się bowiem ponad 60 lat temu. Wyjątkową okazją do oddania ikony w ręce konserwatorów były zaplanowane obchody 255-lecia pierwszej koronacji. - Ten obraz pomaga nam nawiązać kontakt z prawdziwą Matką Bożą - mówi ks. Andrzej Sternik.

Obraz ma wymiary 96,5 cm x 65 cm. Namalowany został na płótnie naklejonym na sklejkę o grubości 20 mm. - Mieliśmy się zająć renowacją tylko samych sukien i koron, ale jak sięgnęliśmy do ikony, okazało się, że potrzeba jej natychmiastowej konserwacji, Deska, na której jest wizerunek Matki Bożej Chełmskiej, była mocno zniszczona. Renowację obrazu parafia powierzyła znanemu konserwatorowi sztuki z Piaseczna Andrzejowi Laskowi. Pomagała mu w tym Monika Stachurska. Natomiast samą konserwację koszulki z obrazu Matki Bożej Chełmskiej wykonała Akademia Sztuk Pięknych w Warszawie. Koszulka została wyhaftowana w 1957 r. przez s. Monikę i s. Auxilię ze Zgromadzenia Zakonnego Sióstr Felicjanek w Wawrze - Warszawie. Korony wykonała Pracownia Artystyczno-Cyzelersko-Brązownicza Henryka Sztorca w Krakowie.

Po kilkumiesięcznym pobycie w pracowni konserwatorskiej w lipcu tego roku cudowna ikona powróciła do swojego domu w bazylice na Górze Chełmskiej. Obraz ma na koszulce również część nowej biżuterii. Jeden z pierścionków został przekazany Matce Bożej przez nawróconego masona. Na odnowioną ikonę Chełmskiej Pani w świątyni czekała już odrestaurowana wnęka ołtarzowa. Prace konserwacyjne wykonał przy niej znany chełmski złotnik Kazimierz Kaszuba. - Radość ogromna, że znowu mamy naszą Cudowna Matkę u siebie. Jak ona teraz wspaniale lśni, wręcz promieniuje na wszystkich swoim odnowionym obliczem - mówił z przejęciem kustosz.

Duchowe przygotowania

- Jest to niezwykle ważne dla współczesnych parafian wydarzenie, nie tylko historyczne, lecz przede wszystkim duchowe. 7 lipca 1946 r. odbyła się koronacja obecnej Ikony, której dokonał Sługa Boży kard. Stefan Wyszyński. Wtedy też przed obrazem został wypowiedziany Akt poświęcenia Polski Niepokalanemu Sercu Maryi. Zostanie on ponowiony w naszym sanktuarium podczas tegorocznych wrześniowych uroczystości odpustowych - informuje ks. kan. Andrzej Sternik. Do obchodów rocznicy koronacji parafianie przygotowywali się duchowo poprzez trwającą dziewięć tygodni nowennę. Były też specjalne rozważania na temat duchowości Prymasa Tysiąclecia kard. Stefana Wyszyńskiego wypowiadane podczas wieczornych Mszy św. przez ks. inf. Kazimierza Bownika.

Jako wotum wdzięczności i pamiątkę 255 rocznicy koronacji powstała kopia Ikony Chełmskiej, którą wykonała artystka z Lublina. Obraz za zgodą abp. Stanisława Budzika peregrynuje po parafiach ziemi chełmskiej. Dotychczas Matka Boża Chełmska odwiedziła parafie: Wola Korybutowa, Staw, Klesztów, Wierzbica, Żdżanne, Olchowiec i Miłosierdzia Bożego w Chełmie.

Program uroczystości:

Poniedziałek, 7 września

16.00 Powitanie pielgrzymów

17.30 Nowenna do Matki Bożej Chełmskiej

18.00 Msza św. pod przewodnictwem bp. Adama Baba

21.00 Apel Maryjny, Droga Krzyżowa po Kalwarii Chełmskiej i uwielbienie (prowadzi zespół „Good God”)

24.00 Pasterka maryjna (koncelebrują księża rodacy oraz byli wikariusze)

Wtorek, 8 września

1.30 Różaniec fatimski

5.30 Godzinki o Niepokalanym Poczęciu NMP

6.00, 7.00, 8.00 Msza św.

9.00 Msza św. dl rodzin z błogosławieństwem małych dzieci (bp Mieczysław Cisło)

11.30 Suma Pontyfikalna: bp Andrzej Jeż z Tarnowa, abp Stanisław Budzik, bp Mieczysław Cisło, bp Józef Wróbel i bp Adam Bab

Akt zawierzenia Jezusowi przez Matkę Bożą Chełmską miasta Chełm i Ojczyzny

Błogosławieństwo wieńców dożynkowych i róż

Procesja eucharystyczna

16.00 Msza św. dla dzieci szkół podstawowych z błogosławieństwem przyborów szkolnych (bp Ryszard Karpiński)

18.00 Msza św. (ks. Krzysztof Gałan)