Artur Soboń: Moim zdaniem jest to sukces, dlatego że udało się doprowadzić do zgody społecznej, zgody na sprawiedliwą transformacje i polską drogę do tej transformacji. Proces ten będzie trwał odpowiednio długo, zapewniając jednocześnie tym, którzy dzisiaj pracują w górnictwie, że będą mogli dopracować albo do swojego wieku emerytalnego, albo będą mogli skorzystać z osłon w postaci urlopów przedemerytalnych, czy jednorazowej odprawy - zarówno dla pracowników dołowych, jak i dla pracowników przeróbki mechanicznej węgla. Jednocześnie okres ten pozwoli uporządkować problemy, które są dzisiaj problemami górniczymi, a w momencie, w którym ich podstawowa funkcja gospodarcza będzie się kończyć, będzie można np. przekształcić tereny, zapewniając im możliwości rozwoju w innych sektorach gospodarki. Bardzo ważne jest zapewnienie miejsc pracy dla mieszkańców szczególnie tych miast, które są bardziej niż inne zagrożone tym, że po wyjściu z górnictwa powstanie luka nie tylko w samych kopalniach, ale wokół całego sektora. Ten czas jest więc dzisiaj sukcesem i tym bardziej się cieszę, że strona społeczna przyjęła ustaloną datę końcową w tak realistyczny sposób.

AS: Trzeba powiedzieć, że podpisane porozumienie nie kończy procesu. Ono oznacza przystąpienie do prac nad tak zwaną umową społeczną, czyli dużym uzgodnieniem z udziałem np. marszałka województwa, wszystkich zainteresowanych rozwojem terenów pogórniczych i innych. Będzie także perspektywą dla sektora, którą przedstawimy do notyfikacji w KE, więc w tej chwili w poszczególnych grupach górniczych będą pracowały zespoły analizujące to, co powiedział Pan Redaktor, czyli możliwości eksploatacji złóż na osi czasu, patrząc jednocześnie, jak te złoża można potem skomercjalizować, w jaki sposób można je sprzedać na rynku dla energetyki zawodowej. To pokaże nam precyzyjnie oś likwidacji, czy wygaszania, zmniejszania produkcji górniczej. W tym samym czasie będziemy - z wykorzystaniem środków europejskich, czy to w ramach funduszu sprawiedliwej transformacji, czy środków odbudowy, czy z polityki spójności - opracowywać i zagospodarowywać możliwości, jakie daje specjalna strefa. Chcielibyśmy (to z resztą jest pomysłem Pana Premiera Mateusza Morawieckiego), żeby ten program był realizowany przez specjalnego pełnomocnika ds. transformacji terenów pogórniczych i to też zapisaliśmy w porozumieniu. Pan Premier zadeklarował, że pełnomocnik zostanie szybko powołany, ponieważ zdaje sobie sprawę z tego, jak ważna jest dobra transformacja terenów Śląska, czy generalnie wszystkich terenów pogórniczych w Polsce. Mamy pewne propozycje, także ogłoszone przez Ministra Klimatu, czyli np. nowe fabryki samochodów elektrycznych. To są duże projekty, ale ja bym przestrzegał przed tym, żeby z jednej „monokultury” gospodarczej wejść w drugą. Dobrze byłoby zbudować system bardziej zdywersyfikowany, gdzie przemysł, usługi, produkcja przeplatają się w różnych obszarach. Śląsk ma to do siebie, że potencjał ze strony tych, którzy tam pracują jest duży, tzn. jeżeli mamy firmy produkujące np. maszyny górnicze, to jest jasne, że ich intelektualny potencjał jest taki, aby adaptować te technologie na inne rynki. Trzeba tylko wykorzystać możliwości, jakie będzie dawało wsparcie ze strony państwa, odpowiednio skoncentrować wsparcie, wykorzystać zasób rąk do pracy, który na Śląsku jest. Ja mam takie przekonanie, że mając odpowiednią perspektywę czasową, Śląsk może być przykładem dobrej transformacji terenów górniczych i przełamać obraz tego, co znamy także z Europy, że tereny pogórnicze zawsze po wyjściu z górnictwa od reszty państwa odstają.

AS: Rzeczywiście stawiamy tę sprawę w jednoznaczny sposób, biorąc także pod uwagę postęp technologiczny i bezpieczeństwo Polski. Jest oczywiście technologicznie i geologicznie możliwość, aby złoża zabezpieczyć do sytuacji, w której będzie możliwe ich ponowne eksploatowanie. W ogóle jesteśmy przekonani co do tego, żeby przyjąć troszkę inny model likwidacji poszczególnej infrastruktury związanej z kopalniami, tzn. aby spółki – i do tego też będę przekonywał KE - aby spółki dzisiaj wydobywcze były jednocześnie spółkami czerpiącymi przychody z produkcji, ale i z likwidacji terenów pogórniczych, żeby je wykorzystywać np. do budowy źródeł opartych o źródła odnawialne, np. o fotowoltaikę, ale jednocześnie aby część pieniędzy z likwidacji obowiązkowo reinwestować w nowe projekty. W porozumieniu zawarte również zostało to, że czyste - czyli zeroemisyjne technologie węglowe, warto próbować rozwijać, stąd też literalnie wpisane projekt CCU w Łaziskach i projekt wykorzystania węgla koksującego. Jednocześnie powołamy spółkę specjalnego przeznaczenia, która będzie testowała możliwość wykorzystania projektów z zakresu CCS czy IGCC, natomiast chcielibyśmy spróbować na większą skalę przetwarzać węgiel na tzw. węgiel błękitny, czyli taki, który pali się niebieskim płomieniem, jest bezdymny i bezemisyjny.

Wracając wprost do pytania, Minister Klimatu, który był obecny podczas rozmów powiedział, że jest to geologicznie możliwe. Pewnie trzeba to również zabezpieczyć prawnie, tak żeby wybrane złoża, bo pewnie nie wszystkie, można było potencjalnie eksploatować w późniejszym czasie. Natomiast dzisiaj chcemy jednocześnie próbować wykorzystywać węgiel do nowych technologii, tak jak powiedziałem, czystego węgla. Ekonomicznie to pewnie trudne, ale i Łaziska, i węgiel koksujący, i spółka specjalnego przeznaczenia, i węgiel błękitny, czy IGCC być może do wykorzystania do produkcji metanolu, czy wodoru węgla, to są rzeczy które warto sprawdzać. Jeśli byśmy rozmawiali 10 lat wcześniej, pewnie nie mielibyśmy takiego przekonania o odnawialnych źródłach energii, o ich efektywności. Te technologie poszły bardzo do przodu. Pytanie, co będzie za 10 lat. Ja z całą pewnością nie przekreślam tego, iż nowe technologie węglowe mogą być efektywne również ekonomicznie, a dzisiaj są z całą pewnością możliwe do wykorzystania.

AS: Nasze spółki energetyczne muszą przejść transformację. To jest ważne nie tylko dla samych spółek, ale dla całej gospodarki. Jeśli nie mamy konkurencyjnej energetyki, to trudno budować konkurencyjną gospodarkę. Efektem tego, iż energetyka jest niekonkurencyjna ze względu na dzisiejszy rynek i regulacje UE, jest to, że w polskim miksie energetycznym pojawiło się 9% energii z importu. Import energii długoterminowo jest oczywiście zjawiskiem niekorzystnym, choć może się wydawać korzystnym ze względu, że w krótkim okresie ta energia jest tańsza. Długoterminowo musimy zbudować własne moce wytwórcze. W związku z tym spółki energetyczne muszą uzyskać zdolność do inwestowania w inne źródła energii, niż energetyka węglowa, a że polityka Europejskiego Banku Inwestycyjnego i Europejskiego Banku Odbudowy i Rozwoju i banków komercyjnych jest dzisiaj taka, iż inwestycje oparte na węglu nie są finansowane i węgiel jest elementem, który osłabia zdolność do inwestowania przez spółki energetyczne, to wybraliśmy doradcę, który do końca roku wskaże nam sposób zorganizowania naszych spółek energetycznych, aby z jednej strony kontynuować z ograniczeniami zgodnymi z zapotrzebowaniem rynkowym na zasoby wytwórcze oparte na węglu, a z drugiej strony dać możliwość spółkom energetycznym na realizacje inwestycji np. offshorowych i ich finansowanie. Taki model chcemy stworzyć i będzie model odseparowania aktywów twórczych opartych na węglu od innych aktywów, które spółki energetyczne posiadają po to, aby dać zdolność do inwestowania.

AS: Zgoda, nie tylko biegnie czas, ale też radykalnie, skokowo zwiększa się udział projektów opartych o odnawialne źródła energii w naszym systemie rządowego wsparcia z takich programów jak „mój prąd”, czy innych rozwiązań. Nie tylko rozpoczynamy przygotowywanie się, ale to już się dzieje. Widać to szczególnie na drobnych projektach, których skala jest coraz większa, ale i na programach takich jak „mój prąd”, gdzie Polacy staja się konsumentami, a jednocześnie wytwórcami energii i ten proces następuje naprawdę skokowo. Nasza część dystrybucyjna elektroenergetyki włącza tych konsumentów do systemu. Rozwijamy źródła energii odnawialnej, chcemy inwestować w offshore, czyli wiatraki na polskim Bałtyku. Te przygotowania Orlenu i PGE idą pełną parą. Liczymy, że to będzie od 8- 11 GW. Jednocześnie kończymy proces przygotowania naszego systemu do energetyki jądrowej, czyli przygotowujemy proces lokalizacji i uzgodnień środowiskowych dla pierwszych projektów w zakresie energetyki jądrowej, ale chcemy przygotowywać kolejne tak, żeby ten element stabilizujący Polską energetykę, również był obecny. Zatem mamy podstawowe filary, które wpisaliśmy w projekt polityki energetycznej państwa. Jak Pan Redaktor powiedział - po tym gwizdku, niezależnie czy on będzie w 2049, czy też będziemy gotowi wcześniej, polska energetyka będzie energetyką konkurencyjną, a Polacy będą mieli konkurencyjne ceny prądu.