Krzyżu Chrystusa, bądźże pochwalony,
Na wieczne czasy bądźże pozdrowiony:
Ta sama krew Cię skropiła,
Która nas z grzechów obmyła...
Uroczystość Podwyższenia Krzyża Świętego przypadajaca 14 września należy do jednych z najstarszych świąt chrześcijańskich. Znano ją w Jerozolimie już w IV w. Uroczystość ta została ustanowiona na pamiątkę odnalezienia drzewa Krzyża Świętego. Tu bowiem na miejscu ukrzyżowania i zmartwychwstania Chrystusa wybudowano za czasów panowania cesarza Konstantyna dwa kościoły, połączone jednym dziedzińcem: kościół Krzyża (Ad Crucem) i kościół Zmartwychwstania (Anastasis). Kościoły te kryły w swych wnętrzach najcenniejsze miejsca i relikwie, a więc wzgórze Golgoty, pusty grób Pański i relikwie Krzyża Chrystusowego. Ich poświęcenie nastąpiło 13 września 335 r. 14 września w kościele " Ad Crucem" pokazano wiernym (podniesiono - exaltatio) relikwie drzewa Krzyża Świętego. O czci tego Krzyża i szerokim rozpowszechnieniu drobnych relikwii mówił około 348 roku św. Cyryl Jerozolimski w swoich katechezach mistagogicznych (IV, 10; X, 19; XIII, 4). Pobożna pątniczka Egeria podkreśla w swoim "Itinerarium" (Dzienniku podróży) napisanym w IV w., że pokazywanie Krzyża Świętego ma związek z jego odnalezieniem (38,4). Nie jest więc wykluczone, że Krzyż został odnaleziony między 335 a 347 rokiem. Kult relikwii nasilił się w związku z najazdem w 614 r. Persów na Jerozolimę i zniszczeniem bazyliki, z której zabrali także drogocenną pamiątkę - Święty Krzyż. Cesarz Herakliusz w 628 r. odnalazł i odebrał Persom Krzyż.
Święto pokazywania wiernym relikwii Krzyża Świętego, obchodzone 14 września, szybko rozpowszechniło się na Wschodzie. Święto to przyjęło się także na przełomie VI i VII w. na Zachodzie. W Rzymie jednak obchodzono 3 maja znalezienie Krzyża Świętego, a 14 września odzyskanie go z rąk Persów. W 1960 r. zniesiono jako dublet święto majowe. Data wrześniowa tego święta jest tradycyjną datą znalezienia Krzyża Świętego.
Krzyż prowadzi nas na Golgotę i ściśle łączy się z Chrystusem Zbawicielem. W prefacji mszalnej na święto Podwyższenia Krzyża Kościół dziękuje Ojcu Niebieskiemu za zbawienie ludzi przez Krzyż: "Ty postanowiłeś dokonać zbawienia rodzaju ludzkiego na drzewie Krzyża. Na drzewie rajskim śmierć wzięła początek, na drzewie Krzyża powstało nowe życie, a szatan, który na drzewie zwyciężył, na drzewie również został pokonany przez naszego Pana Jezusa Chrystusa". Od tej chwili Krzyż - znak nienawiści, okrucieństwa i śmierci, wymyślony przez człowieka, staje się znakiem miłości Boga do człowieka. Aż taki znak był konieczny do podbicia serc ludzkich. Bowiem, gdy Chrystus został podwyższony na Krzyżu, wszystkich pociągnął ku sobie (por. J 12, 32).
W ludzkiej odpowiedzi, miłością płaci się za miłość. Człowiek chce kochać i być kochanym. Tymczasem Krzyż niesie ze sobą także cierpienie, a jego przyjęcie jest sprawdzianem miłości.
Krzyże są mniejsze i większe, zawsze jednak dopasowane do rozmiaru naszych sił. Aby mieć siły do dźwigania naszego "krzyża", trzeba dokonać podwyższenia Krzyża w naszym życiu przez serdeczną kontemplację cierpiącego na Krzyżu Chrystusa. O Nim czytamy: "Uniżył samego siebie, stawszy się posłusznym aż do śmierci, a była to śmierć krzyżowa. Dlatego i Bóg wywyższył Go i nadał Mu imię przewyższające wszelkie imię... (Flp 2, 9).