Piero della Francesca (ok. 1420-92) urodził się w małym włoskim
miasteczku Borgo San Sepolcro - na pograniczu Toskanii i Umbrii.
Jego dzieło Zmartwychwstanie (ok. 1465 r.) było zamówione dla Ratusza
miejskiego z myślą o treści kryjącej się w samej nazwie miasteczka:
San Sepolcro - Święty Grób.
Razem z tym malarzem musimy przenieść się w okres wczesnego
odrodzenia, czyli w XV wiek we Włoszech, zwany tu i często na całym
świecie: quattrocento. Zmartwychwstanie Piera della Francesca wyraża
monumentalną siłę i klarowną kompozycję. Jest utrzymane w jasnym,
świetlistym kolorycie - którego ten artysta był mistrzem. Przy nieco
bliższej analizie sceny nie dostrzega się tu próby stylizacji na
realia biblijne (np. krajobraz Jerozolimy), ale mamy do czynienia
z krajobrazem Umbrii i wyraźną nutą sztuki antyku. Centrum kompozycji
stanowi Zmartwychwstały. Jawi się On nam w momencie, gdy wynurza
się z antycznego marmurowego grobowca, wstępując na jego krawędź
stopą. Postać Chrystusa uformowana jest w konwencji rzeźby antycznej,
z biegłą znajomością anatomii. Chrystus jest spowity w obficie pofałdowany
płaszcz, przypominający togę, utrzymany w kolorze jasnego różu. W
dłoni trzyma sztandar zwycięstwa nad śmiercią. Jego oblicze emanuje
powagą i siłą, a wyraz oczu przyciąga swoją niezwykłością. Na Jego
boku dostrzegamy ślad po ranie zadanej włócznią, na dłoniach i stopie
ślady od gwoździ. To Pan nasz zmartwychwstał w wiosennym krajobrazie
Umbrii.
U podnóża marmurowego grobu leżą w różnych pozach uśpieni
żołnierze. Ich stroje są rzymskie - hełmy, zbroje, płaszcze. Artysta
mistrzowsko pokazał ich postacie przeważnie w skrótach i w pięknych
kolorach strojów: fioletach, ugrach, zieleniach, cynobrach. Uśpieni
żołnierze tworzą niezmiernie malowniczą grupę na pierwszym planie
kompozycji. Grupa ta wzmaga efekt centralnej, górującej nad nią postaci
Zmartwychwstałego, jasnej w kolorycie i mającej za tło delikatnie
ubarwiony pejzaż: szarawe zielenie, subtelne brązy.
Piero della Francesca jest wielkim malarzem reprezentatywnym
dla XV wieku we Włoszech. Jak pisze znawca wczesnego Odrodzenia we
Włoszech - prof. Waźbiński: "(...) artysta ten przyczynił się do
przebudzenia środowiska artystycznego włoskiej prowincji (...)",
bo wprawdzie opuścił na pewien czas miasteczko San Sepolcro, przebywając
ok. 1439 r. we Florencji, w pracowni młodego Domenica Veneziano,
z którym pracuje nad freskami w San Egidio (freski te nie zachowały
się), ale po pewnym czasie wraca do rodzinnego miasta i tam pozostaje
już do śmierci. Za jego najznamienitsze dzieło uchodzą freski w chórze
San Francesco w Arezzo, ilustrujące historię Świętego Krzyża, opartą
na Złotej Legendzie Jakuba de Voragine.
Artysta ten odznaczał się niespotykanym wręcz wyczuciem
koloru i gry światła. Jego kolory są jakby przesycone światłem i
delikatną barwą. Cechy monumentalności i pewną geometryzację formy
posiadł prawdopodobnie studiując malarstwo freskowe w świątyniach
Florencji. Pod koniec życia stracił wzrok i wtedy pisał lub dyktował
dwa poważne traktaty teoretyczne o perspektywie w malarstwie. Te
zainteresowania były charakterystyczne dla poszukiwań wielu artystów
włoskich wczesnego Odrodzenia. Właśnie perspektywa w malarstwie stawała
się bardzo modna i może przesłaniała inne ważne problemy sztuki.
Piero della Francesca zostaje ponownie odkryty przez
znawców i teoretyków malarstwa w XX wieku jako wielki, oryginalny
artysta quattrocento.
Pomóż w rozwoju naszego portalu