Według tradycji początki sanktuarium św. Józefa w Kaliszu sięgają 1670 r., kiedy to został uzdrowiony za przyczyną tego świętego mieszkaniec wsi Szulec, który jako wotum ufundował obraz Świętej Rodziny i umieścił go w kaliskiej kolegiacie w podarowanym przez siebie ołtarzu.

Intensywny rozwój kultu św. Józefa przypadł na drugą połowę XVII i na cały XVIII wiek, zwany w polskiej józefologii „złotym”. Obraz został ukoronowany koronami papieskimi 15 maja 1796 r. W czasach rozbiorów i w okresie międzywojennym kult nieco osłabł, choć i w tym czasie ożywiły go uroczyste obchody 100-lecia koronacji obrazu w 1896 r. i 50-lecia patronatu św. Józefa nad diecezją włocławską w 1930 r.

Do szczególnego rozwinięcia kultu św. Józefa Kaliskiego po II wojnie światowej przyczyniły się trzy wydarzenia: cudowne wyzwolenie księży - więźniów z obozu w Dachau (29 kwietnia 1945 r.), utworzenie w Kaliszu Polskiego Studium Józefologicznego (24 września 1969 r.) oraz wizyta papieża Jana Pawła II w kaliskim sanktuarium (4 czerwca 1997 r.). To tutaj Jan Paweł II zawierzył św. Józefowi wszystkie polskie rodziny oraz sprawę ochrony życia nienarodzonych zarówno w Polsce jak i na świecie.

Św. Józef został ogłoszony patronem nowopowstałej w 1992 r. diecezji kaliskiej. Pierwszy biskup kaliski Stanisław Napierała świadomy, jaką wartość stanowi dla młodego lokalnego Kościoła taki właśnie patron powziął myśl, by św. Józef był tym, który będzie jednoczył i scalał nową diecezję. Podjął więc decyzję, że kopia obrazu św. Józefa Kaliskiego odwiedzi wszystkie parafie w diecezji kaliskiej. Obraz, który w 1993 r. w Rzymie pobłogosławił papież Jan Paweł II, ruszył w diecezję. Inauguracja peregrynacji miała miejsce 17 kwietnia 1994 r. Nawiedzanie trwało ponad dwa lata. Stolica Apostolska wychodząc na przeciw oczekiwaniom wiernych 30 sierpnia 1997 r. potwierdziła, że św. Józef jest Patronem i Opiekunem.

Główne uroczystości odpustowe ku czci św. Józefa odbywają się 19 marca, a w pierwszą niedzielę czerwca ma miejsce odpust Opieki św. Józefa, który poprzedza w sobotę wieczorem procesja od św. Wojciecha do św. Józefa.

1 maja do sanktuarium św. Józefa w Kaliszu przybywa pielgrzymka ludzi pracy. W tym roku będzie to już XIX Ogólnopolska Pielgrzymka Robotników NSZZ "Solidarność" i XV Pracodawców i Przedsiębiorców do Józefa Kaliskiego. O godz. 12.00 odprawiona zostanie Msza św. pod przewodnictwem biskupa kaliskiego Damiana Bryla.

Z kultem św. Józefa ściśle związana jest najstarsza piesza pielgrzymka w Polsce, która wyrusza z Kalisza na Jasną Górę i wraca pieszo. Pierwszy raz wyruszyła w 1637 r. Z sanktuarium św. Józefa w każdy pierwszy czwartek miesiąca płynie modlitwa w intencji rodzin i ochrony poczętego życia, która jest transmitowana na cały świat przez Telewizję Trwam i Radio Maryja.

Papież Franciszek ustanowił Nadzwyczajny Rok Świętego Józefa Kaliskiego w sanktuarium św. Józefa w Kaliszu od I Niedzieli Adwentu 2017 r. do 6 stycznia 2019 r., czyli święta Objawienia Pańskiego. Papież nadał także bazylice tytuł Narodowego Sanktuarium św. Józefa.

8 grudnia 2020 r. z okazji 150. rocznicy ogłoszenia św. Józefa patronem Kościoła katolickiego papież Franciszek napisał list apostolski „Patris corde – Z ojcowskim sercem” i ogłosił specjalny rok poświęcony Opiekunowi Jezusa.

W Roku Świętego Józefa diecezja kaliska otrzymała nowego ordynariusza, którym został bp Damian Bryl. - Mam wielkiego orędownika i to jest moja nadzieja. Mocno wierzę w orędownictwo, umocnienie i wsparcie, które daje św. Józef. Doświadczyłem tego w wielu sytuacjach i dlatego ufam, że ten Święty Patron będzie mi towarzyszył w diecezji kaliskiej, która jest tak mocno związana z osobą św. Józefa. Jest to dla mnie wielka sprawa – powiedział wkrótce po nominacji bp Bryl.

W uroczystość św. Józefa, 19 marca 2021 r. biskup kaliski poświęcił odrestaurowaną Kaplicę Cudownego Obrazu Świętego Józefa Kaliskiego.

Bp Bryl wskazując na obraz św. Józefa Kaliskiego podkreśla, że mocno poruszające jest to, że Józef mocno ściska dłoń Pana Jezusa. – Józef chwyta też każdego z nas, bo chce zatroszczyć się o nas, o nasze sprawy, tak jak troszczył się o swoją rodzinę w Nazarecie. To jest takie piękne, dobre przesłanie, które płynie z tego obrazu – mówi ordynariusz kaliski.

Należy wspomnieć, że św. Józef jest patronem mediów diecezjalnych: Dwutygodnika Diecezji Kaliskiej „Opiekun”, Radia Rodzina Diecezji Kaliskiej i Telewizji Internetowej „Dom Józefa”, a także funkcjonującej od 2017 r. szkoły – Zespołu Szkół Technicznych Diecezji Kaliskiej w Kaliszu.