Ps 43 [42], 1. 3-4 - z Jutrzni na wtorek II tygodnia

1. Na jednej z poprzednich audiencji, komentując Psalm, który poprzedza ten przed chwilą wyśpiewany, powiedzieliśmy, że łączy się on ściśle z następującym po nim Psalmem. Psalmy 42 [41] i 43 [42] stanowią jedną pieśń, która podzielona jest na trzy części przez tę samą antyfonę: "Czemu jesteś zgnębiona, moja duszo, i czemu jęczysz we mnie? Ufaj Bogu, bo jeszcze Go będę wysławiać: Zbawienie mego oblicza i mojego Boga" (Ps 42 [41], 6. 12; Ps 43 [42], 5).
Słowa te, podobne do wewnętrznego monologu, wyrażają najgłębsze uczucia Psalmisty. Znajduje się on daleko od Syjonu, który jest punktem odniesienia jego egzystencji, gdyż jest uprzywilejowanym miejscem Bożej obecności oraz kultu wiernych. Odczuwa on zatem samotność spowodowaną niezrozumieniem, a nawet agresywnością ze strony bezbożnych, pogłębioną jeszcze przez izolację i milczenie ze strony Boga. Psalmista reaguje na ten smutek wezwaniem do ufności, które kieruje do siebie samego, i z nadzieją liczy, że będzie mógł jeszcze wielbić Boga, " zbawienie swego oblicza".
W Psalmie 43 [42] zamiast mówić tylko o sobie samym, jak miało to miejsce w poprzednim Psalmie, Psalmista zwraca się do Boga i prosi Go, aby go bronił w obliczu nieprzyjaciół. Modlący się, podejmując prawie dosłownie wezwanie wypowiedziane w poprzednim Psalmie ( por. Ps 42 [41], 10), zwraca się tym razem do Boga i wypowiada swój osamotniony krzyk: "Dlaczego mnie odrzuciłeś? Czemu chodzę smutny, gnębiony przez wroga?" (Ps 43 [42], 2).
2. Odczuwa on jednak, że ciemny czas oddalenia szybko się skończy i wyraża pewność powrotu na Syjon, aby odnaleźć mieszkanie Boga. Miasto święte nie jest już utraconą ojczyzną, jak miało to miejsce w lamencie poprzedniego Psalmu (Ps 42 [41], 3-4), ale jest radosnym celem, ku któremu się pielgrzymuje. Przewodnikiem powrotu na Syjon będzie "prawda" Boża i Jego "światło" (Ps 43 [42], 3). Sam Pan będzie ostatecznym celem podróży. Przyzywany On jest jako Sędzia i Obrońca (por. w. 1-2). Trzy wezwania są prośbą o Jego interwencję: " wymierz mi sprawiedliwość", "broń mojej sprawy", "wybaw mnie" (w. 1). Są to jakby trzy gwiazdy nadziei, które zapalają się na mrocznym niebie próby i zapowiadają bliski już świt zbawienia.
Interesująca jest refleksja, którą nad doświadczeniem Psalmisty podejmuje św. Ambroży, odnosząc ją do Jezusa, który modli się w Ogrodzie Oliwnym: "Nie chciałbym, abyś się dziwił, że prorok mówi, iż jego dusza była poruszona, gdyż sam Pan Jezus powiedział: Smutna jest dusza moja. Ten bowiem, kto wziął na siebie nasze słabości, przyjął również naszą wrażliwość, na skutek której był smutny aż do śmierci, lecz nie z powodu śmierci. Nie mogła spowodować smutku dobrowolna śmierć, od której zależała szczęśliwość wszystkich ludzi. ( ...) Był zatem smutny aż do śmierci, oczekując, żeby łaska została spełniona do końca. Ukazuje to Jego świadectwo, gdy mówi o swojej śmierci: ´Chrzest mam przyjąć i jakiej doznaję udręki, aż się to stanie!´" (Le rimostranze di Giobbe e di Davide, VII, 28, Roma 1980, s. 233).
3. Teraz, kontynuując analizę Psalmu 43 [42], widzimy, jak przed oczami Psalmisty otwiera się tak oczekiwane rozwiązanie: powrót do źródła życia i komunii z Bogiem. "Prawda", czyli miłosna wierność Pana, oraz "światło", czyli objawienie Jego dobroci, są przedstawione jako posłańcy, których sam Bóg wysyła z nieba, aby wzięli wiernego za rękę i poprowadzili go do upragnionego celu (por. Ps 43 [42], 3).
Bardzo wymowne jest następstwo etapów zbliżania się do Syjonu i do jego duchowego centrum. Najpierw ukazuje się "święta góra" - wzgórze, gdzie wznosi się świątynia i twierdza Dawida. Potem ukazują się "przybytki", tzn. sanktuarium na Syjonie, z różnymi budowlami, które go tworzą. Następnie widzimy "ołtarz Boży", miejsce ofiar i oficjalnego kultu całego ludu. Ostatnim i decydującym etapem jest Bóg radości, pokój w Jego ramionach i odnaleziona w Nim bliskość, która przedtem była daleka i milcząca.
4. W tym momencie wszystko staje się pieśnią, radością i świętem (w. 4). W oryginale hebrajskim mówi się o "Bogu, który jest radością mego wesela". Chodzi tu o semicki sposób wyrażenia najdoskonalszych uczuć: Psalmista chce podkreślić, że Pan jest źródłem wszelkiego szczęścia, że jest najwyższą radością i pełnią pokoju.
Greckie tłumaczenie Septuaginty skorzystało, jak się wydaje, z równoznacznego słowa aramejskiego, które wskazuje na młodość i tłumaczy je jako "Boga, który uwesela moją młodość", wprowadzając w ten sposób świeżość i intensywność radości, jaką daje Pan. Psałterz łaciński z Wulgaty, która jest tłumaczeniem z języka greckiego, mówi zatem: ad Deum qvi laetificat juventutem meam (do Boga, który rozwesela młodość moją). W tej formie Psalm był recytowany u stóp ołtarza w dawnej liturgii eucharystycznej jako wprowadzenie do spotkania z Panem.
5. Początkowy lament antyfony Psalmów 42 [41] i 43 [ 42] rozbrzmiewa po raz ostatni przy ich końcu (por. Ps 43 [42], 5). Modlący się nie doszedł jeszcze do świątyni Boga, lecz jest jeszcze pogrążony w ciemnościach próby; jednakże przed jego oczyma rozbłyska światło przyszłego spotkania i jego wargi znają już ton radosnego śpiewu. W tym momencie wołanie jest jeszcze bardziej naznaczone przez nadzieję.
Św. Augustyn, komentując nasz Psalm, zauważa: "Pokładaj nadzieję w Bogu, On odpowie duszy, która przez Niego jest niepokojona. ( ...) Żyj zawsze w nadziei. Nadzieja, którą widzimy, nie jest nadzieją; jeżeli oczekujemy czegoś, czego nie widzimy, to oczekujemy tego dzięki cierpliwości, z którą tego oczekujemy (por. Rz 8, 24-25)" (Esposizione sui Salmi I, Roma 1982, s. 1019).
Psalm staje się więc modlitwą człowieka pielgrzymującego po ziemi, którego dotyka jeszcze zło oraz cierpienie, jednakże ma pewność, że celem historii nie jest otchłań śmierci, lecz zbawcze spotkanie z Bogiem. Pewność ta jest jeszcze mocniejsza dla chrześcijan, którym List do Hebrajczyków głosi: "Przystąpiliście do góry Syjon, do miasta Boga żyjącego, Jeruzalem niebieskiego, do niezliczonej liczby aniołów, na uroczyste zebranie, do Kościoła pierworodnych, którzy są zapisani w niebiosach, do Boga, który sądzi wszystkich, do duchów sprawiedliwych, które już doszły do celu, do Pośrednika Nowego Testamentu - Jezusa, do pokropienia krwią, która przemawia mocniej niż [krew] Abla" (Hbr 12, 22-24).

Z oryginału włoskiego tłumaczył o. Jan Pach - paulin