Obchody rozpoczęły się wykładem dr Anny Siemieniec z Domu Edyty Stein i Tamary Włodarczyk z Towarzystwa Kulturalno-Społecznego Żydów w Polsce pt. „Pamiętnik Eriki Tworoger – siostrzenicy Edyty Stein”.

– Wykład, który właśnie rozpoczniemy, otwiera cykl dzisiejszych spotkań, które potrwają do wieczora. Spotykamy się w Domu Edyty Stein, ważnym dla Wrocławia miejscu a wykład, który inauguruje Dzień Judaizmu w Kościele katolickim wpisuje się w obchody Roku Edyty Stein, które będą miały miejsce w 2022 r. w naszym mieście. W Domu Edyty Stein obchodziliśmy w ubiegłym roku równie ważne wydarzenie – cztery okrągłe rocznice urodzin kobiet, które tutaj mieszkały. Wspominaliśmy 130. rocznicę urodzin Edyty Stein, 140. rocznicę urodzin jej siostry Elfriede Tworoger, 110. rocznicę urodzin siostrzenicy Edyty Stein Eriki Tworoger, o której pamiętniku będziemy dzisiaj rozmawiać, i 100. rocznicę urodzin drugiej siostrzenicy – Susanne Batzdorf – mówiła na rozpoczęcie dr Anna Siemieniec.

Przypomniała, że z powodu tych jubileuszów w Domu Edyty Stein gościli potomkowie jej rodziny. A dzięki tym spotkaniom i całorocznej współpracy można było otworzyć nową część wystawy stałej, w której niewątpliwie najważniejsze miejsce zajmuje pamiętnik Eriki Tworoger.

– Dzisiaj z Tamarą Włodarczyk chcemy rozmawiać o pamiętniku Eriki Tworoger. Jest to wyjątkowa rzecz, wyjątkowy eksponat, który został podarowany przez syna Eriki Shlomo Kovalskiego. Jest to oryginalny pamiętnik, do którego malutka Erika w 1919 r. zaczęła zbierać wpisy osób, otaczających ją w życiu codziennym – najbliższych z rodziny, koleżanek ze szkolnej ławki i nauczycieli. Chcemy szerzej mówić o tym pamiętniku, który zawiera oryginalne rękopisy – mówiła Anna Siemieniec, podkreślając, że nigdy dotąd w Domu Edyty Stein nie można było tych oryginałów rękopisów zobaczyć. Stało się to dzięki temu darowi.

Anna Siemieniec przypomniała historię współpracy ze Shlomo Kovalskim, powstanie katalogu „Z Breslau do Jerozolimy” i nowej części wystawy, jak również ubiegłoroczne październikowe spotkanie z tej okazji. Dalszą część wykładu stanowiła historia pamiętnika Eriki i jego zawartość. Prelegentka podkreśliła, że pamięć o Edycie jest bardzo przeniknięta pamięcią o bliskich z jej kręgu rodzinnego.

– Dzisiaj spotykamy się w pokoju Eriki na tle mapy, na której zaznaczone są punkty, do których emigrowali członkowie rodziny Steinów, albo byli deportowani. Przeplatając historię pamiętnika, chcemy opowiedzieć o losach samej Eriki, siostrzenicy Edyty Stein – mówiła Anna Siemieniec.

Przypomniała, że Erika Tworoger była córką Afriede Tworoger, starszej siostry Edyty Stein. Alfriede, mimo sprzeciwu rodziny, wyszła za mąż za wdowca Salo Tworogera, który z pierwszego małżeństwa miał już dwójkę nastoletnich dzieci. Małżeństwo przetrwało ok. półtora roku. Alfriede w 1911 r. wraz z siedmiomiesięczną córką Eriką powróciła do Breslau. Erika nie miała kontaktu z ojcem. Była wychowywana przez matkę, babcię, ciotki.

- Wychowywała się, można powiedzieć, pod okiem Edyty Stein. Jest takie piękne wspomnienie, kiedy Edyta w salonie przygotowywała się do wykładów a mała Erika siedziała przy niej. Edyta jej na to pozwalała, a Erika chłonęła tę atmosferę ciotki, zafascynowanej nauką, wiele czasu poświęcającej na czytanie książek, ale też na ciekawe rozmowy – opowiadała Anna Siemieniec.

Erika dojrzewając w cieniu ciotki, była nią zainspirowana. Podjęła też drogę edukacji. Skończyła tę samą szkołę, którą skończyły Edyta, Elfriede i Susanne - Victoriaschule. Zdobyła też gruntowne wykształcenie żydowskie, tak że po zgłębieniu tradycji żydowskich postanowiła przyjąć żydowskie imię Channah. Po tzw. nocy kryształowej Erika z matką próbowały emigrować, niestety, tylko Erika dostała szansę wyjazdu do Palestyny. Był to dla niej dramat, ponieważ w Breslau zostawiła matkę.

– Urodziła się w Niemczech, zdobyła wykształcenie, znała języki, była kobietą, która w pewnym momencie musiała przerwać tę drogę rozwoju osobistego i wyjechać z miejsca, w którym czuła się bezpiecznie. W obcym kraju musiała wejść w społeczność, która nie do końca ją akceptowała. Dla ortodoksyjnych Żydów bardzo ważne było bowiem pochodzenie, a Erika była sama w Palestynie, bez matki, ojca zaś nie znała. W jej stylu życiu widać też było ten styl, jaki prowadziła w Breslau – mówiła Anna Siemieniec.

W Jerozolimie podjęła studia pielęgniarskie w Shaarei Tsedek Hospital. W 1944 r. wyszła za mąż za ortodoksyjnego Żyda Itzhaka Cohena, z którym w 1945 r. doczekała się syna Shlomo. Zmarła w 1961 r. w Jerozolimie.

– W tym miejscu, w Domu Edyty Stein, Erika żyła przez 28 lat otoczona najbliższą rodziną i miłością i jako 8-letnia dziewczynka zaczęła zbierać wpisy do pamiętnika. Zaczęła je zbierać w 1919 r. natomiast ostatni wpis, który tutaj odnajdujemy, jest z roku 1931. Pamiętnik wyjechał z Breslau w 1939 r. razem z Eriką do Jerozolimy i w tych burzliwych losach życia Eriki był pieczołowicie zabezpieczany. Pamiętnik jest bardzo dobrze zachowany, myślę, że w tej podróży życia był dla Eriki ważną rzeczą i pamiątką, ponieważ zawierał wpisy tych, których zostawiła, którzy się rozjechali i w czasie wojny stracili życie. Był symboliczną więzią z najbliższymi – mówiła Anna Siemieniec.

Pamiętnik wyjechał z synem Eriki Shlomo do Monachium, później do Berlina a po 82 latach wrócił do Domu Edyty Stein. Na wystawie otwarty był na wpisie matki Eriki Elfriede Tworoger, obecnie został symbolicznie otwarty na wpisie Edyty Stein w roku jej poświęconym.

Podczas wykładu omówionych zostało kilka wpisów do pamiętnika wraz z historią życia wpisujących się osób. Pierwszym był wpis Róży Stein z fragmentem Tory: „będziesz miłował bliźniego swego, jak siebie samego”; kolejny to wpis ciotki Erny z sentencją Goethego i matki Elfriede oraz wpis Edyty Stein.

– Pamiętnik Eriki Tworoger chciałam potraktować jako pretekst do opowieści o historii wrocławskich żydów, do opowieści o losach żydów w okresie dwudziestolecia międzywojennego i dojścia nazistów do władzy oraz czasów późniejszych – mówiła Tamara Włodarczyk. Przedstawiła rozwój społeczności żydowskiej we Wrocławiu z uwzględnieniem historii bliskich Edyty Stein – rodzin Bibersteinów, Gordonów, Tworogerów.

Kolejnym punktem obchodów było sympozjum „25 lat w Polsce, 20 lat we Wrocławiu. Dzień Judaizmu w Kościele katolickim – podsumowanie i perspektywy”. Udział w sympozjum wzięli: o. Marcin Sylwan Wirkowski, reprezentant paulinów w Dzielnicy Wzajemnego Szacunku Czterech Wyznań; Jerzy Kichler, były przewodniczący Związku Gmin Wyznaniowych Żydowskich w Polsce; Boaz Pash, rabin; dr Anna Siemieniec, współorganizatorka Dnia Judaizmu w Kościele katolickim we Wrocławiu; Stanisław Rybarczyk, przewodniczący Zarządu Fundacji Dzielnica Wzajemnego Szacunku Czterech Wyznań, dyrygent chóru synagogi „Pod Białym Bocianem”. Konferencję prowadził Łukasz Ligorowski, współorganizator Dnia Judaizmu w Kościele katolickim we Wrocławiu. Sympozjum było podsumowaniem inicjatywy, zarówno w kontekście ogólnopolskich jak i lokalnych obchodów.

Najważniejszym elementem 25. Dnia Judaizmu w Kościele katolickim we Wrocławiu była wspólna Liturgia słowa Bożego „Moje myśli nie są myślami waszymi” (Iz 55,8) z komentarzem żydowskim i chrześcijańskim, ze śpiewem kantora Eleazara Mizrachi, której przewodniczył o. Marcin Sylwan Wirkowski, paulin.

Koncert pieśni żydowskich Eleazara Mizrachi zakończył pierwszy dzień obchodów. Wybrzmiały żydowskie pieśni modlitewne, pochwalne i dziękczynne, używane przy modlitwach w synagodze.

Drugi dzień obchodów obejmował spacer z przewodnikiem po żydowskim Wrocławiu