Doniosłą rolę w życiu archidiecezji częstochowskiej spełniały i spełniają zgromadzenia zakonne. W chwili powstawania diecezji na jej terenie działało 6 męskich domów zakonnych oraz 15 żeńskich. Do czasu II wojny światowej liczba zgromadzeń i prowadzonych przez nie dzieł: szkół, burs, zakładów wychowawczych dla dzieci, domów opieki dla osób starzych, ludzi ubogich i bezdomnych zwiększała się. W czasie okupacji szereg placówek zakonnych zostało zlikwidowanych przez Niemców. Ojciec Święty w gronie 11 Nazaretanek beatyfikował także s. Kanutę Chrobot - pochodzącą z naszej archidiecezji.
Pomoc w czasie wojny
Ogromna i warta upamiętnienia jest rola, jaką pełniły zakony diecezji częstochowskiej w czasie II wojny światowej, kiedy to niemal każdy klasztor udzielał pomocy materialnej i duchowego wsparcia ludziom biednym, chorym, rannym. Przede wszystkim zakony ratowały przed zagładą i wywiezieniem do obozów dzieci i młodzież polską. Siostry Honoratki pracujące w szpitalu w Krzepicach uratowały przed wywiezieniem na przymusowe roboty grupę dziewcząt, ukrywając je na oddziale chorób zakaźnych. Wiele domów zakonnych dawało schronienie polskim rodzinom wywiezionym z innych terenów. Były to m.in. Siostry Matki Bożej Miłosierdzia w Częstochowie, Siostry Obliczanki, Siostry Szarytki, Siostry Albertynki. Opiekę nad uchodźcami i ludźmi ściganymi przez Niemców roztaczał Klasztor Jasnogórski. Siostry Dominikanki w Świętej Annie dawały schronienie w klauzurze nie tylko osobom zakonnym, ale również świeckim. Na szeroką skalę prowadzone było dożywianie. Zakonne kuchnie dla osób ubogich wydawały od kilkuset do kilku tysięcy obiadów dziennie. Stołówki takie prowadziły m.in. Siostry Służebniczki, Siostry Urszulanki Czarne, Siostry Zmartwychwstanki. Członkowie niektórych zakonów pielęgnowali rannych partyzantów i współpracowali czynnie z Państwem Podziemnym. Innym kierunkiem działalności zakonów w latach okupacji hitlerowskiej było tajne nauczanie prowadzone na znaczną skalę przez Siostry Urszulanki szare, Ojców Paulinów na Jasnej Górze, Siostry Zmartwychwstanki, Braci Szkolnych, Siostry Nazaretanki, Siostry Służebniczki, Siostry Imienia Jezus, Siostry Oblatki.
Czasy komunistyczne
Po wojnie władze komunistyczne bezprawnie pozbawiały zakony
i zgromadzenia własności, placów i większych działek, a nade wszystko
budynków klasztornych, w których mieściły się szpitale, zakłady opiekuńcze,
wychowawcze, szkoły, przedszkola itp. Placówki te były likwidowane.
Przykładem może być zamknięcie w 1961 r. liceum prowadzonego przez
Siostry Nazaretanki od 1907 r. Zlikwidowano szkoły prowadzone przez
Siostry Zmartwychwstanki i Braci Szkolnych.
Siostry były stopniowo usuwane ze szpitali. Pozostawiano
je jedynie w zakładach o szczególnie trudnym charakterze pracy -
z osobami przewlekle chorymi i starszymi oraz dziećmi specjalnej
troski. Władze komunistyczne nie wydawały zezwoleń na zakładanie
przez zgromadzenie domów zakonnych oraz na kupowanie przez nie ziemi.
Odrodzenie dzieł zakonnych
W ostatnim dziesięcioleciu zgromadzenia zakonne oraz prowadzone
przez nie dzieła znacznie się rozwinęły, m.in. odzyskując częściowo
mienie zabrane przez władze komunistyczne, reaktywując szkoły i placówki
charytatywne.
Ojcowie Franciszkanie z Zakonu Braci Mniejszych OFM -
w 1987 r. założyli w Częstochowie dom na terenie parafii Świętych
Apostołów Piotra i Pawła, gdzie rozpoczęli prowadzenie działalności
charytatywnej. Następnie abp Stanisław Nowak powierzył im prowadzenie
parafii pw. Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny.
W 1989 r. biskup częstochowski wyraził zgodę na założenie
domu Zgromadzenia Misjonarzy Krwi Chrystusa w Częstochowie przy obecnej
ul. Mąkoszy. Drugi dom tego zgromadzenia, założony w 1989 r., znajduje
się przy obecnej ul. św. Kacpra del Bufalo. W listopadzie 1998 r.
abp Stanisław Nowak erygował tam parafię pw. św. Kacpra del Bufalo.
W 1989 r. bp Stanisław Nowak erygował w Częstochowie
Stowarzyszenie Dzieło w Służbie Bożego Miłosierdzia. W ramach Dzieła
przybyły do Polski dwa instytuty: Apostołów oraz Apostołek Jezusa
Ukrzyżowanego. Dzieło zajmuje się w Częstochowie przede wszystkim
działalnością charytatywną. W 1984 r. w diecezji powstał Dom Towarzystwa
św. Pawła - Paulistów, który prowadzi wydawnictwo "Edycja św. Pawła"
. Zgromadzenie Braci Szkół Chrześcijańskich przy ul. kard. Stefana
Wyszyńskiego w Częstochowie prowadzi Dom dla Dzieci Niepełnosprawnych.
Bracia Szkolni założyli dom zakonny w Kopcu z siedzibą nowicjatu
i reaktywowali szkołę w Częstochowie. Również Siostry Zmartwychwstanki
powróciły do wspaniałych tradycji oświatowych i wychowawczych zgromadzenia.
Po odzyskaniu budynku szkolnego siostry założyły tu szkołę podstawową
oraz gimnazjum.
Wszystkie zgromadzenia zakonne na terenie diecezji roztaczają
w różnych formach opiekę nad pielgrzymami zdążającymi na Jasną Górę.
Od 1984 r. posługę w Jasnogórskim Domu Pielgrzyma pełnią Siostry
Antoninki. W tym miejscu dodać trzeba, że zgromadzenie to było erygowane
przez bp. Teodora Kubinę na prawie diecezjalnym w 1946 r., zaś jego
dom generalny mieści się w Wieluniu.
Na szczególne podkreślenie zasługuje wkład zgromadzeń
w dzieła charytatywne i posługę w ważnych instytucjach Kościoła częstochowskiego.
Wymienić tu trzeba Siostry Honoratki, które pracują w częstochowskim
Wyższym Seminarium Duchownym i prowadzą Zakład Opiekuńczo-Leczniczy
dla Kobiet w Częstochowie. W swojej pracy nawiązują do charyzmatu
zmarłej w 1937 r. s. Róży Anieli Godeckiej, której proces beatyfikacyjny
jest obecnie w toku. W Domu Księży Emerytów w Częstochowie posługują
Siostry Kanoniczki Ducha Świętego. Domy dla dzieci potrzebujących
pomocy prowadzą Siostry Matki Bożej Miłosierdzia, Siostry Służebniczki
Starowiejskie, Siostry Józefitki, Siostry Obliczanki i wymienieni
już Bracia Szkolni. W domach prowadzonych przez siostry i braci zakonnych
znajdują schronienie osoby w podeszłym wieku, obłożnie chore. Znane
są na terenie diecezji częstochowskiej domy Braci Albertynów, Sióstr
Albertynek i Sióstr Szarytek.
Zgromadzenia zakonne zaznaczają swoją obecność w życiu
diecezji również przez posługę biednym i chorym, opuszczonym i odrzuconym (
zwłaszcza w stanie wojennym), w pracy oświatowej i katechizacyjnej
z dziećmi i młodzieżą, pracy w środowiskach trudnych i moralnie zagrożonych.
Także przez swoją modlitwę i ofiarę złożoną z życia dają świadectwo
wiary, ukazują ludziom wyższe wartości, uświęcają diecezję i wiernych.
Materiały źródłowe: ks. inf. Zenon Janyszek, Zakony i zgromadzenia męskie i żeńskie, artykuł, który ukaże się w Księdze Jubileuszowej Archidiecezji Częstochowskiej; ks. inf. Marian Mikołajczyk, Władza ludowa a diecezja częstochowska; ks. Władysław Kaczmarek, Zakony i zgromadzenia zakonne w diecezji częstochowskiej, Częstochowskie Studia Teologiczne, rok 1974.
Pomóż w rozwoju naszego portalu