Takiego filmu dawno już w polskiej kinematografii nie było. Bohaterem jest młody, charyzmatyczny ksiądz, który jest duszpasterzem młodzieży uzależnionej od narkotyków. Gdy dowiaduje się, że na misjach w Afryce zaraził się wirusem HIV, całkowicie odmienia się jego życie. Doznaje szoku. A potem samotnie konfrontuje się z chorobą, przechodzi próbę potwornego cierpienia. Opuszcza przyjaciół, zaszywa się w klasztorze i zmaga się ze sobą, z nadchodzącą śmiercią i z Bogiem. Jak Hiob, którego postać kilka razy zresztą w filmie powraca. Andrzej Seweryn (to jego reżyserski debiut) mówi: - Interesują mnie trudne tematy i tylko takie mogłem podjąć w filmie. Z jednej strony zatem reżyser pokazał postać człowieka, który jest księdzem. To zupełnie inny wizerunek księdza, niż dotąd w polskich filmach był ukazywany. Ale z drugiej strony jest to uniwersalna opowieść o nieuchronności cierpienia, przemijania i śmierci. O zmaganiu się z dylematami moralnymi i egzystencjalnymi. Bo tak naprawdę filmowy ks. Jan (doskonała rola Michała Żebrowskiego) uosabia po prostu człowieka - w sytuacji krańcowej, ostatecznej. A każdy, wcześniej czy później, w obliczu śmierci przecież się znajdzie.
Film skłania do refleksji, pomaga znaleźć odpowiedź na pytanie o sens i jakość życia, pokazuje, czym różni się samotność od osamotnienia, i podpowiada, co czynić, by za cierpieniem była „taka granica, za którą się uśmiech serdeczny zaczyna”. Paradoksalnie jest to film optymistyczny. Jak całe chrześcijaństwo, które od hiobowej przygody prowadzi do niebieskiego Jeruzalem. Właśnie stamtąd główny bohater wspiera przyjaciół w ostatniej scenie filmu. Mimo że umarł, jest i żyje wśród nich. Bo „kto nigdy nie żył”- ten nie umiera.
Maciej Strzembosz, autor scenariusza: - Scenariusz do tego filmu napisałem w 1997 r. Wciąż jednak „nie było klimatu”, jak słyszałem, by go zrealizować. Teraz się udało, ale 30 proc. scenariusza zostało wycięte przed rozpoczęciem realizacji. Pierwotnie rozbudowany był wątek matki księdza, która nie mogła pogodzić się z chorobą syna; także zakończenie było nieco inne, bo ostatnia scena miała miejsce w pierwszą rocznicę śmierci Jana, a w filmie nie ma tej informacji. I tego mi żal.
Nie jest to z pewnością film instruktażowy o tym, jak społeczeństwo powinno traktować chorych na HIV. Taka interpretacja filmu jest nieporozumieniem. To opowieść o człowieku, który udziela innym rad, a potem nagle znajduje się w sytuacji, kiedy te rady musi zastosować. To film o dorastaniu do gotowości proszenia o pomoc, do tego, że ratunek jest w drugim człowieku, często spotkanym zupełnie przypadkowo.
Tytuł filmu: Kto nigdy nie żył... stanowi parafrazę słów dwóch poetów greckich. Chciałem w ten sposób pokazać, że oprócz cnoty chrześcijańskiej czasem potrzeba nam w życiu także cnoty greckiej, pozbawionej złudzeń i dającej siłę do walki. Dopiero obie te cnoty: grecka i chrześcijańska - to są dwa skrzydła, na których Hiob może podróżować przez życie.
(mk)
