Konserwacja zasobu opatowskiej biblioteki rozpoczęła się w 2022 r. od ratowania królewskich, papieskich i książęcych dokumentów rękopiśmiennych. Prace zostały podjęte z inicjatywy księdza Michała Spocińskiego, proboszcza parafii świętego Marcina w Opatowie. Dotychczas udało się zabezpieczyć kilkanaście cennych dokumentów.

W grudniu zakończono kolejny etap prac m.in. przy unikatowych manuskryptach z XV w. w tym Biblii z 1478 r. w formacie duo z drukiem dwuszpaltowym i bogatymi kolorowanymi inicjałami, pochodząca z norymberskiej oficyny Antona Kobergera.

„To bardzo cenna rzecz. Prawdopodobnie na świcie jest jeszcze tylko 11 egzemplarzy tej Biblii. Identyfikacja była trudna, ponieważ nasz egzemplarz nie ma pierwszych i ostatnich kart. Dopiero po dłuższych, niemalże detektywistycznych badaniach, udało się skonfrontować fotografie kart z naszej Biblii ze zbiorami londyńskimi. Ustaliśmy dokładny dzień wydania, to 6 sierpnia 1478 roku” – powiedział PAP Wojciech Broda, który koordynuje projekt konserwacji.

Dodał, że odnowione zbiory zostaną zgłoszone do międzynarodowych rejestrów inkunabułów w Londynie i Monachium.

Badacz zwrócił uwagę, że niezwykle cenną częścią zestawu poddanego pracom konserwatorskim są dwa książkowe manuskrypty średniowieczne z XV w. nieznane ani nierejestrowane naukowo. Jeden z nich zawiera kazania adwentowe z XV w., a drugi kazania Peregryna z Opola z XIV i XV w. Oba dzieła zostały spisane na papierze, natomiast w księdze Peregryna znajdują się także pojedyncze karty pergaminowe. Księgi oryginalnie zostały oprawione w deski i skórę.

„Podczas prac konserwatorskich każda z kart została oczyszczona, ubytki w papierze uzupełnione, wykonano też nowe szycia oraz oprawy. To są unikaty, tak stare manuskrypty, dodatkowo w takich oprawach się nie zdarzają. Obecnie księgi prezentują się bardzo atrakcyjnie. Wziąć do ręki taki obiekt, to czysta przyjemność” – zaznaczył.

Zasób biblioteczny nie jest udostępniany publiczności. Efekt działań konserwatorskich jest prezentowany w formie elektronicznej na stronie Biblioteki Kapitulnej www.bibliotekakapitulna.pl.

Kolekcja jest przykładem kultury piśmiennej starego Opatowa, ważnego miasta sejmikowego oraz szerzej dziedzictwa kulturowego jednej z najstarszych kolegiat romańskich w Polsce.

„Opatów kiedyś był ważnym miejscem na mapie Polski, stąd pochodzili rektorzy Akademii Krakowskiej m.in. Adam Opatowczyk, którego działa również mamy w bibliotece. Zbiory biblioteki obejmują także inne niezwykle cenne i unikalne rękopisy w tym XII Księgę Historii Polski Jana Długosza oraz Dzienniki Kapituły Opatowskiej od 1562 r. Jest też 26 inkunabułów, 49 woluminów druków XVI-wiecznych, 51 z XVII w. oraz druki XVIII wieczne” – dodał Wojciech Broda.

Prace konserwatorskie prowadzone były w ramach Programu Rządowego Wspierania Działań Muzealnych. Projekt otrzymała dotację ze środków finansowych pochodzących z Funduszu Promocji Kultury Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w wysokości 100 tys. zł, a całkowity koszt zadania wyniósł ponad 122 tys. zł.

Biblioteka i archiwum Kapituły Kolegiaty w Opatowie pw. Św. Marcina z Tours jest częścią zabytkowego zespołu, który otrzymał w 2023 roku miano „Pomnika Historii”. (PAP)

Autor: Wiktor Dziarmaga

wdz/ pat/