Od ponad sześciuset lat Jasnogórska Bogurodzica otaczana jest
nieprzerwanym, żarliwym kultem, w którym nierozerwalnie splata się
cześć i miłość dla Maryi z dostojeństwem królewskiego majestatu,
jakim otacza się Ją jako Królową Polski, władczynię i orędowniczkę
narodu. Dzieje Obrazu Matki Boskiej Częstochowskiej od momentu pojawienia
się na Jasnej Górze aż do czasów współczesnych nierozerwalnie splatają
się z losami Polski. Cudowny Wizerunek Jasnogórskiej Bogurodzicy
od początku powstania Sanktuarium uznany został za relikwię Królestwa
Polskiego, otoczony powszechnym kultem tak przez władców, jak i wszystkie
stany, od stuleci stanowi jeden z elementów świadomości narodowej.
Warto więc w kilku kolejnych odcinkach przedstawić jego symbolikę
i ewangeliczne przesłanie, a także, co czynimy obecnie - symbolikę
korony, jej głęboką wymowę ideową, która - zakorzeniona w Piśmie
św. - uzupełnia ikonografię Wizerunku.
Niemal od początku Wizerunek Matki Bożej Jasnogórskiej
obdarzano tytułem Królowej Narodu. Już w drugiej połowie XVI wieku
Grzegorz z Sambora sławił Ją po raz pierwszy jako Królową Polski
i Polaków. Król Polski Jan Kazimierz, składając śluby we Lwowie,
w których zobowiązał się do gruntownej odnowy moralnej narodu, nazwał
Matkę Bożą Patronką i Królową Polski. Koronacja papieskimi koronami,
8 września 1717 r., bardzo mocno przyczyniła się do ugruntowania
tego tytułu Maryi. Owa koronacja była jak gdyby podsumowaniem kultu
i czci, jaką otaczano Jej Wizerunek na Jasnej Górze. Już bowiem wcześniej
zawieszano na nim korony, których fundatorami byli królowie. Należy
tutaj wspomnieć ozdobienie Obrazu koronami i srebrnymi złoconymi
blachami na polecenie króla Władysława Jagiełły po restauracji sprofanowanego
Wizerunku w 1430 r. Dwa wieki później, przed 1642 r., król Władysław
IV przekazał dwie nowe korony. Zatem zewnętrzne przejawy kultu decydowały
o ogólnym wyglądzie Obrazu. Jest to świadectwo wiary w królewską
godność Maryi oraz w Jej przemożne wstawiennictwo.
Korona jako symbol królewskości Maryi posiada w ikonografii
chrześcijańskiej bardzo stare tradycje. Sam akt koronacji, szczególnie
w niebiosach, staje się, zwłaszcza w Europie Północnej, jednym z
czołowych tematów średniowiecznych portali i ołtarzy. Wcześniej korona,
przedstawiana najczęściej w formie diademu, pojawia się w wyobrażeniach
Matki Boskiej z Dzieciątkiem, a zwłaszcza w monumentalnych, rzeźbiarskich
grupach Matki Bożej Tronującej. Z pewnym opóźnieniem motyw korony
na głowie Maryi, przedstawianej jako Matka z Dzieckiem na ręku, pojawia
się w malarstwie tablicowym zachodnim, podczas gdy w ikonach znajdujemy
go jeszcze później, być może na skutek inspiracji łacińskiej. Podkreślenie
symbolicznej roli korony znajduje szczególny wyraz u starych mistrzów
niderlandzkich, gdzie korona unoszona jest nad głową Maryi przez
aniołów. Rozpowszechnienie tego motywu ma, oczywiście, głęboki sens
teologiczny. Od średniowiecza znane jest też ozdabianie obrazów srebrnymi
blachami, ale geneza tego zwyczaju jest pochodzenia wschodniego i
ma znaczenie o wiele bardziej mistyczne i arealistyczne w porównaniu
z zachodnim sposobem dekoracji.
Cudowny Obraz Matki Bo|ej Jasnogórskiej, umieszczony
w hebanowo-srebrnej nastawie oBtarzowej ufundowanej przez kanclerza
koronnego Jerzego OssoliDskiego, jest bogato udekorowany. WBa[nie
owe dekoracje maj podkre[la
królewsk godno[
Maryi. Obecnie na
skroniach Maryi i Dziecitka znajduj si korony podarowane przez
papie|a [w. Piusa X. Pod wzgldem jubilerskim jest to wyrób zBotniczy
o bardzo wysokiej warto[ci artystycznej. Obydwie korony reprezentuj
typ koron otwartych, zwieDczonych stylizowanymi sterczynami, w przypadku
korony Matki Bo|ej - gwiazdami, w koronie Dziecitka za[ - rubinami
ujtymi w kolist dekoracj. Korpus obu koron zdobi stylizowana dekoracja
o motywach akantu, w[ród niej znajduj si gBówki anioBków. PeBnoplastycznie
wyobra|one anioBki, wykonane z emalii, podtrzymuj z obu stron ka|
d z koron. Korony podzielone s na trzy poziome strefy oddzielone
od siebie sznurem kamieni szlachetnych. Nie mniejsza ni| artystyczna
jest ideowa warto[
koron, co wyra|a si tak w doborze materiaBu,
jak i jego symbolice. ZBoto, czy zBoty kolor, zawsze byB symbolem
nieba. ZBote tBa mozaik, zwBaszcza w sztuce bizantyjskiej, wskazuj
na niebieski |ywioB czystego [wiatBa, w którym mieszka Bóg ze swoimi [
witymi. Powinno si ich przedstawia
nie w otoczeniu ziemskim, lecz
we wBa[ciwym im [wiecie. W symbolice biblijnej zBoto wyra|a nie tylko
co[ kosztownego, ale te| symbolizuje to, co jest najcenniejsze. Najcz[
ciej jest symbolem mdro[ci, której ustpuj nawet skarby. Dekoruj
ce korony brylanty i rubiny podkre[laj dodatkowo t symbolik. Diament,
surowiec do wykonywania brylantów, dziki swej rzadko[ci, niezwykBej
twardo[ci i z powodu wspaniaBego blasku, jest najbardziej drogocennym
spo[ród kamieni szlachetnych - regina gemmarum. Znany i ceniony od
staro|ytno[ci jako ozdoba korony cesarskiej, byB symbolem odwagi,
staBo[ci i niezwyci|ono[ci. MiaB, jak zreszt wszystkie inne kamienie
szlachetne, znaczenie apotropaiczne - noszono go dla obrony przed
wszelkim nieszcz[ciem i wszystkimi zakusami zBa. Symbolik t nale|
y odnie[
do Chrystusa, który jest "prawdziwym Diamentem", bo uni|
yB si w cierpieniu a| do [mierci. W [redniowieczu poeci opiewali
diament jako symbol wierno[ci. Siedem rubinów wieDczcych koron
Dziecitka symbolizuje doskonaBo[
Zbawczej Ofiary Chrystusa, dodatkowo
podkre[lonej przez dekorowany brylantami krzy|, który niby Crux gemmata
umieszczony jest w centrum korony. ZwieDczona gwiazdami korona Matki
Bo|ej jest plastycznym odzwierciedleniem apokaliptycznej "Niewiasty
obleczonej w sBoDce, majcej ksi|yc pod stopami, na której gBowie
korona z gwiazd dwunastu" (por. Ap 12, 1). Liczba dwana[cie ma tutaj
znaczenie symboliczne: numerus electionis - liczba wybraDstwa. Ogólna
symbolika gwiazd jest wyrazem my[li Bo|ej, wedBug której stworzone |
ycie koncentruje si ku Bogu i dopeBnia przeznaczenia otrzymanego
od Boga. Najbardziej istotna tre[
biblijnej symboliki gwiazd zasadza
si na odniesieniu jej do Chrystusa. W Ksidze Liczb Balaam mówi
o Mesjaszu: "Widz go, lecz jeszcze nie teraz, dostrzegam go,
ale
nie z bliska: wschodzi Gwiazda z Jakuba, a z Izraela podnosi si
berBo" (Lb 24, 17). Wizja ta jest tak|e zapowiedzi królestwa Chrystusowego,
poniewa| na Wschodzie oddawano królowi nale|ny hoBd, nazywajc go "
SBoDcem", "Gwiazd" albo "Wschodem SBoDca". Gdy nadeszBa peBnia czasu,
trzem Mdrcom ze Wschodu, szukajcym nowo narodzonego Króla |ydowskiego,
ukazaBa si niezwykBa gwiazda - osobliwe i wywoBane przez Boga zjawisko
astronomiczne. Najja[niej w[ród wybranych [wieci Maryja, Matka Aaski
Bo|ej, Gwiazda Poranna, która poprzedza wschód Chrystusa-SBoDca i
wydaje Go na [wiat. Pewna [redniowieczna sekwencja wyra|a t my[l
nastpujco: "Nowa Gwiazdo, porodziBa[ Syna: SBoDce". Hymn wieczorny
Ave Maris Stella pozdrawia Maryj jako "Gwiazd Morza", która wskazuje
drog, i niosc otuch, [wieci nad falami [wiata. Zw. Bernard z Clairvaux
rozwija ten obraz w homilii na [wito Zwiastowania Naj[witszej Maryi
Panny, mówic: "Gdy zerw si wichry pokus, gdy wpadniesz w rafy
nieszcz[
, spójrz na gwiazd, wzywaj Maryj!"
Pomóż w rozwoju naszego portalu