Jan Paweł II
Niedziela Ogólnopolska 11/2005

FRAGMENT KSIĄŻKI

Myśląc Ojczyzna...
(Ojczyzna - naród - państwo)

12. Patriotyzm

Refleksja nad pojęciem ojczyzny rodzi następne pytanie: Jak w świetle takiego pogłębienia pojęcia ojczyzny rozumieć należy patriotyzm?

Analiza pojęcia ojczyzny i jej związku z ojcostwem i z rodzeniem tłumaczy też zasadniczo wartość moralną patriotyzmu. Jeśli pytamy o miejsce patriotyzmu w Dekalogu, to odpowiedź jest jednoznaczna: wchodzi on w zakres czwartego przykazania, które zobowiązuje nas, aby czcić ojca i matkę. Jest to ten rodzaj odniesienia, który język łaciński wyraża terminem pietas, podkreślając wymiar religijny, jaki kryje się w szacunku i czci należnym rodzicom. Mamy czcić rodziców, gdyż oni reprezentują wobec nas Boga Stwórcę. Dając nam życie, uczestniczą w tajemnicy stworzenia, a przez to zasługują na cześć podobną do tej, jaką oddajemy Bogu Stwórcy. Patriotyzm zawiera w sobie taką właśnie postawę wewnętrzną w odniesieniu do ojczyzny, która dla każdego prawdziwie jest matką. To dziedzictwo duchowe, którym ojczyzna nas obdarza, dociera do nas poprzez ojca i matkę i gruntuje w nas obowiązek owej pietas.
Patriotyzm oznacza umiłowanie tego, co ojczyste: umiłowanie historii, tradycji, języka czy samego krajobrazu ojczystego. Jest to miłość, która obejmuje również dzieła rodaków i owoce ich geniuszu. Próbą dla tego umiłowania staje się każde zagrożenie tego dobra, jakim jest ojczyzna. Nasze dzieje uczą, że Polacy byli zawsze zdolni do wielkich ofiar dla zachowania tego dobra albo też dla jego odzyskania. Świadczą o tym tak liczne mogiły żołnierzy, którzy walczyli za Polskę na różnych frontach świata. Są one rozsiane na ziemi ojczystej oraz poza jej granicami. Wydaje mi się jednak, że jest to doświadczenie każdego kraju i każdego narodu w Europie i na świecie.
Ojczyzna jest dobrem wspólnym wszystkich obywateli i jako taka jest też wielkim obowiązkiem. Analiza dziejów dawniejszych i współczesnych dowodzi, że Polacy mieli odwagę, nawet w stopniu heroicznym, dzięki której potrafili wywiązywać się z tego obowiązku, gdy chodziło o obronę ojczyzny jako naczelnego dobra. Nie oznacza to, że w niektórych okresach nie można było dostrzec osłabienia tej gotowości do ofiary, jakiej wymagało wprowadzanie w życie wartości i ideałów związanych z pojęciem ojczyzny. Były to te momenty, w których prywata oraz tradycyjny polski indywidualizm dawały o sobie znać jako przeszkody.
Ojczyzna jest zatem wielką rzeczywistością. Można powiedzieć, że jest tą rzeczywistością, w której służbie rozwinęły się i rozwijają z biegiem czasu struktury społeczne, poczynając od tradycji plemiennych. Można się jednak pytać, czy ten rozwój życia społecznego osiągnął już swój kres. Czy XX stulecie nie świadczy o rozpowszechnionym dążeniu ku strukturom ponadnarodowym albo też w kierunku kosmopolityzmu? A to dążenie czy nie świadczy również o tym, że małe narody powinny dać się ogarnąć większym tworom politycznym, ażeby przetrwać? Te pytania są uprawnione. Zdaje się jednak, że tak jak rodzina, również naród i ojczyzna pozostają rzeczywistościami nie do zastąpienia. Katolicka nauka społeczna mówi w tym przypadku o społecznościach „naturalnych”, aby wskazać na szczególny związek zarówno rodziny, jak i narodu z naturą człowieka, która ma charakter społeczny. Podstawowe drogi tworzenia się wszelkich społeczności prowadzą przez rodzinę i co do tego nie można mieć żadnych wątpliwości. Wydaje się, że coś podobnego można powiedzieć o narodzie. Tożsamość kulturalna i historyczna społeczeństw jest zabezpieczana i ożywiana przez to, co mieści się w pojęciu narodu. Oczywiście, trzeba bezwzględnie unikać pewnego ryzyka: tego, ażeby ta niezbywalna funkcja narodu nie wyrodziła się w nacjonalizm. XX stulecie dostarczyło nam pod tym względem doświadczeń skrajnie wymownych, również w świetle ich dramatycznych konsekwencji. W jaki sposób można wyzwolić się od tego zagrożenia? Myślę, że sposobem właściwym jest patriotyzm. Charakterystyczne dla nacjonalizmu jest bowiem to, że uznaje tylko dobro własnego narodu i tylko do niego dąży, nie licząc się z prawami innych. Patriotyzm natomiast, jako miłość ojczyzny, przyznaje wszystkim innym narodom takie samo prawo jak własnemu, a zatem jest drogą do uporządkowanej miłości społecznej.

Polska promocja najnowszej książki Jana Pawła II „Pamięć i tożsamość”

Warszawa, 14 marca - poniedziałek godz. 12.00
Skwer kard. Wyszyńskiego 6

Konferencja prasowa promująca książkę Ojca Świętego Jana Pawła II „Pamięć i tożsamość” odbędzie się 14 marca br. o godz. 12.00 w budynku Konferencji Episkopatu Polski w Warszawie.
Zaproszono m.in. Prymasa Polski - kard. Józefa Glempa oraz gości z Watykanu.

Krakowska promocja

Wydawnictwo Znak zaprasza na spotkanie otwarte poświęcone książce „Pamięć i tożsamość” 15 marca - wtorek godz. 17.00, Aula UJ, Collegium Novum, ul. Gołębia 3, Kraków

Zaproszeni goście:
kard. Franciszek Macharski
Joaquin Navarro-Valls - rzecznik Stolicy Apostolskiej
ks. prał. Claudio Rossini - dyrektor Libreria Editrice Vaticana
ks. prał. Paweł Ptasznik - Sekretariat Stanu, sekcja polska
prof. Norman Davies
prof. Krzysztof Michalski - Instytut Nauk o Człowieku, Wiedeń
o. Maciej Zięba OP - prowincjał Zakonu Dominikanów

Spotkanie poprowadzi Henryk Woźniakowski, prezes Wydawnictwa Znak.

Po spotkaniu będzie można kupić książkę w promocyjnej cenie.

Częstochowska promocja

18 marca - piątek godz. 17.00
Aula Redakcji „Niedzieli” przy ul. 3 Maja 12 w Częstochowie

Wydawnictwo ZNAK, Redakcja „Niedzieli” oraz Stowarzyszenie Przyjaciół „Gaude Mater” zapraszają na spotkanie, na którym zostanie zaprezentowana książka Ojca Świętego Jana Pawła II „Pamięć i tożsamość”.

W spotkaniu wezmą udział: ks. inf. Ireneusz Skubiś - redaktor naczelny „Niedzieli”, red. Tadeusz Szyma oraz przedstawiciel Wydawnictwa ZNAK.
Będzie możliwość nabycia książki w promocyjnej cenie.
Wstęp wolny.