Świadomość znaczenia Maryi Jasnogórskiej jako szczególnej Opiekunki narodu polskiego - który pod Jej protekcją walczy zarówno z wrogami wiary chrześcijańskiej, jak i nawałą heterodoksji - dojrzewała w Polsce już od XV wieku. Świadczy o tym chociażby odnoszące się do Obrazu Jasnogórskiego świadectwo Jana Długosza, który nazywa Matkę Bożą "najchwalebniejszą i najdostojniejszą Panną i Panią, a Królową świata i naszą Maryją". Myśl o Jej opiece nad narodem i Królestwem Polskim była świadomie podtrzymywana. "Tę Matkę Polak na szczycie widzi Jasnej Góry" - pisał Grzegorz z Sambora, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, w swoim poemacie z 1568 r. poświęconym Jasnej Górze. Zaś w końcowej prośbie utworu autor pod opiekę Maryi oddaje siebie, swoją rodzinę i patronów, a także ojczyznę. Zgodnie z Tradycją, na podstawie świadectwa Ojców Kościoła powszechnie uważano, iż wszystkie stworzenia podlegają nie tylko władzy Boga, ale też panowaniu Najświętszej Dziewicy Maryi, które przysługuje Jej z prawa natury. Maryja uczestniczy w Królewskości swego Syna przez fakt, że jest Jego Matką i Towarzyszką w dokonanym przez Niego dziele Odkupienia. Boskie Macierzyństwo i udział w Odkupieniu stanowią dwie podstawy królewskiej godności i królewskiej władzy Najświętszej Dziewicy, gdyż wprowadzają Maryję w ścisły związek z osobą i dziełem Chrystusa, który od początku jest Królem.
Prawdy o królewskiej godności Maryi, już po Soborze Efeskim, przybliżała wiernym sztuka chrześcijańska, przedstawiając Maryję jako Królową i Władczynię siedzącą na królewskim tronie, przybraną w królewskie insygnia, w koronie, otoczoną orszakiem aniołów i świętych. Również na Jasnej Górze upowszechnienie się tytułu Królowej wyprzedzały różnorakie formy kultu. Do takich należy zaliczyć zwyczaj zdobienia Obrazu koronami. Dowodzi tego najdawniejszy przekaz źródłowy o pochodzeniu Obrazu "Translacio tabulae" z XV wieku, który podaje, że nimbusy, będące symbolem władzy imperialnej, otaczające głowę Maryi i Chrystusa, ozdobione były szlachetnymi kamieniami. Natomiast plakat modlitewny z 1514 r. przynosi pierwszą rycinę Obrazu z nimbusem i koroną na głowie Jezusa i Najświętszej Maryi Panny. Świadczy to o pewnej identyfikacji kultu maryjnego na Jasnej Górze z kultem Królowej Polski, a także o społecznym zapotrzebowaniu na taki kult.
Kult Maryi Królowej znajdował również wyraz w wyposażeniu gotyckiej kaplicy, mającej wystrój sali tronowej. Na jej ścianach zawieszano drogie tkaniny, a w 1585 r. ściany te wyłożono 732 sztukami kurdybanu, często używanego w komnatach królewskich. Ofiarodawcą był kard. A. Bologetti. Ową królewskość podkreślał też baldachim umieszczony nad ołtarzem Matki Bożej, stanowiący pewnego rodzaju element królewskiego tronu dla Obrazu Jasnogórskiego. Tak zharmonizowana kompozycja dekoracyjna Kaplicy z królewskimi ozdobami Obrazu częstochowskiego podkreślała królewskość Maryi i niewątpliwie wywierała wpływ na utrwalenie się idei kultu Maryi Królowej w świadomości pielgrzymów.
W Polsce XVI i XVII wieku przeplatały się dwie tendencje: król dążył do umocnienia swej władzy, zaś szlachta walczyła o utrzymanie i rozszerzanie już posiadanych przywilejów. Zwolennicy obu obozów bez zastrzeżeń i obaw mogli wzywać na pomoc Maryję jako Królową Polski i uznawać w Niej sojuszniczkę swych planów politycznych. Toteż w połowie XVII wieku król Jan Kazimierz - idąc za radą prymasa Polski Andrzeja Leszczyńskiego i nuncjusza papieskiego Piotra Vidoniego - mógł bez przeszkód złożyć w imieniu całego narodu polskiego uroczyste ślubowanie Matce Najświętszej.
Ślubowanie to odbyło się w katedrze lwowskiej przed obrazem Matki Bożej Łaskawej (przyniesionym specjalnie na tę okoliczność do katedry) w oktawę uroczystości Zwiastowania - 1 kwietnia 1656 r. Zarówno król, jak i pozostali przedstawiciele narodu obierali Maryję za Patronkę i Królową wszystkich państw przynależących wtedy do Polski, błagając Ją o opiekę w tym tak opłakanym i groźnym stanie królestwa oraz zapewniając o rozszerzaniu Jej czci po całym Jej poświęconym terytorium. Król i przedstawiciele narodu wprawdzie składali swe ślubowania przed wizerunkiem Matki Bożej Łaskawej we Lwowie; tam też rozległo się po raz pierwszy donośne wezwanie: "Królowo Korony Polskiej, módl się za nami". Ale tytuł ten wiązano z Matką Bożą Częstochowską i z Jasną Górą, która oparła się wówczas przemocy Szwedów. Tak więc w świadomości wielu Polaków Jasnogórska Matka Boża już oficjalnie stała się Królową Polski.
Wobec słabnącego autorytetu królów i podwójnych elekcji w XVIII wieku, rozwijający się kult Matki Bożej jako Królowej stał się nośnikiem nowych treści religijno-narodowych. 8 września 1717 r. na Cudowny Obraz nałożono złote diademy, przekazane przez papieża Klemensa XI. Ten uroczysty obrzęd przypominał koronację królów Polski, a stawienie się każdego monarchy przed Obrazem Królowej dawało Jej aprobatę i zwiększało szansę akceptacji króla przez społeczność szlachecką.
Szczególnym świadectwem wiązania kultu maryjnego na Jasnej Górze ze sprawami ojczyźnianymi były słowa konstytucji Sejmu z 1764 r., potwierdzające wszystkie dotychczasowe przywileje Jasnej Góry: " Ponieważ Rzeczpospolita do swej Najświętszej Królowej Maryi Panny w Obrazie Częstochowskim cudami słynącym zawsze nabożna i jej protekcji w potrzebach doznająca". W miarę pogłębiania się świadomości narodowej szerszych grup społecznych w XIX wieku, Maryja Jasnogórska stawała się Królową wszystkich Polaków aktywnie uczestniczących w masowym ruchu pątniczym. W dwudziestoleciu międzywojennym również rozwijał się kult Królowej Polski, przybierając nowe formy. W trudnych dniach wojny z Rosją bolszewicką, kiedy rozpoczął się odwrót wojsk polskich, 27 lipca 1920 r. biskupi polscy zebrani na Jasnej Górze w obecności 15 tys. pielgrzymów ponowili wybór Maryi na Królową Polski i wydali odezwę do narodu. Natomiast w maju 1921 r. na Jasną Górę przybyła pielgrzymka członkiń i delegatek organizacji kobiecych z całej Polski celem złożenia podziękowania Królowej za "Cud nad Wisłą" oraz uzyskaną niepodległość. Przybyło 1200 kobiet. Podjęto wiele uchwał w sprawie wychowania młodego pokolenia, uświadomiono sobie doniosłość posłannictwa kobiety w Polsce. Została też wydana odezwa, w której czytamy m.in. " Kobiety polskie rozmodlone przed Cudownym Obrazem Matki Bożej Jasnogórskiej ślubowały, w imieniu wszystkich swoich sióstr i koleżanek Polek, złożyć w święte ręce swej Królowej złote berło, by przekazać Jej władzę nad naszymi duszami, w przekonaniu, że gdy Najświętsza Maryja Panna przejmie w swoje przeczyste dłonie władzę nad Polską, spełnią się nasze pragnienia pomyślności dla polskich rodzin, Ojczyzny i jej przyszłości". Ślub został spełniony 3 maja 1926 r. Idea ślubowań jasnogórskich zaczęła się zakorzeniać również w innych środowiskach. Mianowicie, 24 maja 1936 r. swoje ślubowania składała młodzież akademicka, 24 czerwca ponad 20 tys. nauczycieli "złożyło hołd Pani Jasnogórskiej z uroczystym przyrzeczeniem wychowania młodzieży w duchu Kościoła świętego". Ślubowali też m.in. rolnicy, rzemieślnicy, młodzież. Tradycja ślubowań przed Obrazem Królowej Polski przetrwała epokę, z której wyrosła, i stała się istotnym elementem współczesnej religijności polskiej, czego wyrazem są m.in. Jasnogórskie Śluby Narodu czy Milenijny Akt Oddania Narodu Polskiego w Macierzyńską Niewolę Miłości z 3 maja 1966 r.