Sukces mimo wszystko

O swojej kondycji finansowej SKOK-i poinformowały na specjalnej konferencji prasowej. Zorganizowano ją tuż po tym, jak 18 lutego Trybunał Konstytucyjny orzekł w sprawie zaskarżonych rozporządzeń Ministerstwa Finansów dotyczących Spółdzielczych Kas.

Chodzi o dwa rozporządzenia wydane przez MF – z 30 grudnia 2011 r. i 15 stycznia 2013 r., które zostały zaskarżone przez grupy posłów. Parlamentarzyści wskazali, że rozporządzenia naruszały swobodę gospodarczą spółdzielni oraz dyskryminowały SKOK-i wśród innych podmiotów na rynku usług finansowych. Miały też negatywny wpływ na wyniki finansowe Kas. Zarzut niekonstytucyjności przepisów MF poparty został oficjalnym stanowiskiem Prokuratora Generalnego.

Pomóż w rozwoju naszego portalu

Wspieram

Choć Trybunał Konstytucyjny odrzucił zarzuty niekonstytucyjności, to jednak w trzyosobowym składzie TK znalazło się jedno zdanie odrębne. Złożył je przewodniczący składu orzekającego – sędzia Wojciech Hermeliński. W jego przekonaniu przepisy MF powinny być uznane za niezgodne z konstytucją.

Co ciekawe, przepisy te, zanim doczekały się wyroku Trybunału, przestały już obowiązywać. – Należą się wielkie podziękowania dla posłów, którzy zaskarżyli te rozporządzenia, bo dzięki temu została znowelizowana ustawa o SKOK-ach, a w ślad za tym MF wydało nowe przepisy – tłumaczy prezes Matusiak.

Cel został więc osiągnięty, bo teraz przepisy są lepsze niż te, które zostały zaskarżone do TK. Według prof. Henryka Ciocha, obecne zasady nie są już tak rygorystyczne jak poprzednie. – Te rozporządzenia miały istotne znaczenie w momencie, kiedy SKOK-i zostały objęte nadzorem Komisji Nadzoru Finansowego. Wtedy wykonano audyty, a wyniki finansowe SKOK-ów zostały wypaczone – mówi senator Cioch. Po złożeniu skargi przez posłów Ministerstwo Finansów przyspieszyło prace i wydało trzecie rozporządzenie, które obecnie obowiązuje. – Zasady zostały zliberalizowane. Nie ma potrzeby, aby zaskarżać je do TK – uważa profesor.

Reklama

Dobra kondycja w złych warunkach

Według wstępnych danych z grudnia zeszłego roku, bilans SKOK-ów był dodatni i wyniósł ponad 252 mln zł. Zwiększyła się liczba członków Kas – do 2,6 mln osób oraz aktywa – do ponad 19 mld zł.

– Wyniki te są powodem do dumy, a także dowodem, że model Spółdzielczych Kas Oszczędnościowo-Kredytowych, funkcjonujący na rynku od ponad 20 lat, sprawdza się – podkreśla Rafał Matusiak.

Sukces ten udało się osiągnąć mimo niestabilnego otoczenia prawnego Kas oraz restrykcyjnych, utrudniających SKOK-om codzienną pracę działań Komisji Nadzoru Finansowego. – Są to więc efekty pracy w bardzo ciężkich warunkach. Musieliśmy walczyć z ciągle zmieniającymi się oczekiwaniami KNF-u i złym wizerunkiem kreowanym w niektórych mediach – mówi prezes Krajowej SKOK.

W ciągu dwóch lat Ministerstwo Finansów wydało aż trzy różne rozporządzenia dotyczące szczególnych zasad rachunkowości SKOK-ów. Z kolei przykładem szczególnej intensywności działań KNF-u wobec Kas może być liczba pism wystosowanych przez nadzorcę do Kasy Krajowej.

– Od października 2012 r. otrzymaliśmy ponad 800 różnego rodzaju pism z KNF-u. Wygląda na to, że obecny rok też będzie owocny. Do 10 lutego wpłynęło już 65 takich pism. To prawdziwa lawina korespondencji – podkreśla Matusiak. – Listy trzeba analizować, odpowiadać na nie, a przy tym znaleźć jeszcze czas na bieżącą działalność.

Oczekiwania KNF-u wobec Kas często diametralnie się zmieniają, co jeszcze bardziej potęguje chaos i utrudnia pracownikom wykonywanie ich codziennych obowiązków, czyli pracy na rzecz członków SKOK-ów.

– Jako prezes SKOK-ów czuję się jak osoba, która została posadzona w samochodzie na siedzeniu kierowcy. Jednak obok mnie siedzi urzędnik KNF-u i to on trzyma rękę na kierownicy oraz zawiaduje gazem i hamulcem. Sęk w tym, że jeżeli dojdzie do jakiegoś wypadku, to ja będę ponosił odpowiedzialność za to, co się stanie – puentował Rafał Matusiak.

Reklama

SKOK-i zbyt dobre

O tym, że Spółdzielcze Kasy Oszczędnościowo-Kredytowe od lat są na celowniku partii rządzącej, wiadomo już od dawna. Platformie Obywatelskiej nie podobało się popieranie SKOK-ów przez PiS, a zwłaszcza przez śp. prezydenta Lecha Kaczyńskiego. Spółdzielcze Kasy mają bowiem solidarnościowy rodowód i w naturalny sposób bliżej im do prawicy niż do liberalnego centrum lub lewicy.

W dużym uproszczeniu można więc powiedzieć, że PO popiera komercyjne banki zagraniczne, a PiS oddolną spółdzielczość z polskim kapitałem. Pewnie PO nie atakowałaby tak bardzo SKOK-ów, gdyby te nie stały się skuteczną konkurencją dla sektora bankowego. – Gdybyśmy się tak szybko nie rozwijali, to pewnie zostawiono by nas w spokoju. To komercyjne instytucje miały mieć monopol na nowoczesne instrumenty finansowe, a my mieliśmy oferować jedynie przaśną bankowość – mówił 2 lata temu były prezes Krajowej SKOK Grzegorz Bierecki.

Przeciwnicy SKOK-ów już dawno określili się, po której stronie stoją. O swych planach walki ze SKOK-ami mówił Donald Tusk, zanim objął rządy w Polsce. – Myśmy wcześniej byli mało skuteczni w tej sprawie. Ale widzieliśmy kwestię SKOK-ów, informowaliśmy opinię publiczną. Stąd między innymi na przykład seria artykułów w tygodniku „Polityka” – mówił Tusk w 2006 r. Sprawa nabrała tempa, gdy Platforma doszła do władzy, a zwłaszcza po tym, gdy rozpętał się kryzys gospodarczy. Okazało się bowiem, że sektor bankowy ma wielkie problemy finansowe, a SKOK-i wręcz przeciwnie. Cały kryzys przeszły obronną ręką, a ich pozycja na rynku usług finansowych stale rosła.

– Sprawa SKOK-ów musi zostać uporządkowana – mówił w 2009 r. Janusz Palikot, wówczas prominentny polityk PO. Jak sam przyznał, SKOK-i odnotowały całkiem niezły wynik w kryzysowym roku 2008. Wynika z tego, że na kryzysie najbardziej zyskują SKOK-i, które wizerunkowo chcą się odciąć od banków. – Mój pomysł jest prosty. Trzeba wyjść z inicjatywą objęcia SKOK-ów nadzorem bankowym. Stosowna ustawa już leży u posła Neumanna. Wymaga jedynie zaostrzenia – podkreślił Palikot.

Reklama

Niekonstytucyjne prawo

Polityczna walka ze SKOK-ami na dobre zaczęła się w 2009 r., kiedy to posłowie PO przeforsowali znowelizowaną ustawę o Spółdzielczych Kasach Oszczędnościowo-Kredytowych. Proces legislacyjny tego prawa przeszedł już do historii jako projekt, który zasłynął największą liczbą skarg do Trybunału Konstytucyjnego. Prezydent Lech Kaczyński zakwestionował 72 artykuły nowej ustawy. Jednak Bronisław Komorowski decyzję swojego tragicznie zmarłego poprzednika postanowił zmienić i wycofał z TK aż 70 artykułów.

Pozostaje więc tylko domniemywać, że chodzi tu o polityków, którzy od lat związani są z silną frakcją bankową w PO. Do tej pory projekty ustaw o SKOK-ach firmowane były m.in. przez Jakuba Szulca (byłego pracownika Banku BPH), Sławomira Neumanna (Bank Nordea) oraz byłego posła PO Jarosława Urbaniaka (Invest Bank).

W efekcie tworzone przez partię rządzącą prawo jest pisane tak, jakby jego autorami byli prezesi banków, którzy chcą zahamować odpływ swoich klientów do SKOK-ów. Można więc powiedzieć, że Kasy są ofiarami własnego sukcesu. Polityczna kampania przeciwko nim nie byłaby tak agresywna, gdyby Polacy masowo nie przenosili swoich oszczędności do SKOK-ów.

Według nowego prawa, KNF może wprowadzić zarząd komisaryczny i przyłączyć Kasę do zwykłego banku komercyjnego. Oznaczać to może w praktyce wywłaszczenie członków spółdzielni, jaką jest Kasa, i przekazanie ich majątku bankowi.

– Ten przepis skierował do Trybunału nawet prezydent Bronisław Komorowski. Majątek SKOK-ów jest bowiem własnością prywatną i KNF nie może zabrać go członkom spółdzielni, aby oddać komuś innemu – podkreśla prof. Cioch, ekspert w dziedzinie prawa spółdzielczego. – Ostatnie orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego jest więc preludium do sprawy głównej. Mam nadzieję, że do lipca 2014 r. TK już w pełnym składzie rozważy wnioski złożone przez grupę posłów na Sejm, senatorów, ale również przez Prezydenta RP, skarżące niektóre przepisy tzw. dużej nowelizacji ustawy o SKOK-ach.

Reklama

Miliony poszkodowanych

Były szef Krajowej SKOK Grzegorz Bierecki wielokrotnie przestrzegał, że działania ministra finansów są częścią planu zniszczenia SKOK-ów. Ich celem jest przedstawienie sytuacji finansowej Kas gorzej, niż wygląda ona w rzeczywistości, oraz zachwianie ich stabilnością.

Jest to więc działanie na szkodę ponad 2,6 mln członków SKOK-ów. Poszkodowanych może być znacznie więcej, bo z usług Kas korzystają całe rodziny ich członków. – To jawne godzenie w interesy kilku milionów polskich obywateli. Tylko dlatego, że komuś w partii rządzącej ubzdurało się, iż członkami SKOK-ów są wyborcy PiS. Oni w ten sposób chcą pognębić elektorat opozycji – mówi „Niedzieli” prof. Cioch.

Parametry ekonomiczne celowo dobierane są tak, aby osłabić pozycję rynkową SKOK-ów. Poza tym prowadzono w mediach brudną kampanię, która odstraszyła wielu potencjalnych klientów oraz spowolniła rozwój spółdzielczych usług finansowych w Polsce.

– Gdybyśmy działali na zasadach sprzed 2012 r., nasze wyniki finansowe byłyby o wiele lepsze. Trudno dziś oszacować te straty, ale kiedyś je policzymy – mówi „Niedzieli” Rafał Matusiak.

Przez ponad 20 lat działalności SKOK-ów nikt z ich członków nie stracił ani złotówki, żadna Kasa nie upadła. W tym samym czasie upadło kilkanaście banków i setki tysięcy ludzi miało kłopot z odzyskaniem swoich oszczędności.

Czy pamięta Pan ile razy był w Polsce?

Wielokrotnie, trudno policzyć. Po raz pierwszy w roku 1994.

Co wywołało na Panu największe wrażenie? Może coś trafiło na stałe do pamięci lub serca?

Nasi polscy koledzy mają znakomitą znajomość historii Polski i świadomość miejsca swojego kraju na świecie. Nauczyłem się od nich bardzo wiele, bo oni tą wiedzą lubią się dzielić. W Polsce najbardziej uderza mnie umiłowanie wolności. Głęboko zapadło mi w serce to, że kiedy Polska walczyła o polityczną niezależność i osiągnęła ją, wybrała system unii kredytowych jako jeden ze środków zapewnienia sobie – obok wolności politycznej – także swobody gospodarczej.

Polska zapewne bardzo się zmieniła od Pana pierwszej wizyty. Co Pan spostrzega jako największą, najbardziej korzystną – a może negatywną - zmianę.

Polska wykazuje dzisiaj większą dbałość o dobrobyt swoich obywateli, niż wtedy gdy odwiedzałem ją po raz pierwszy. Gospodarka Polski tętni życiem. Tym, co uderzyło mnie nieprzyjemnie, było obserwowanie skutków działalności poprzedniego rządu, wrogiego wobec SKOK-ów. Jest to lekcja dla nas wszystkich. Kiedy tracimy wsparcie ze strony rządu, albo kiedy stajemy się przedmiotem ataków z jego strony, uderza to nie tylko w unie kredytowe. W rezultacie bowiem wielu Polaków zostało wydanych na pastwę lichwiarzy i utraciło posiadane środki.

Czy jest coś co zmianie nie uległo? Coś dobrego? Coś złego?

Tym, co się nie zmieniło, jest przywiązanie polskich SKOK-ów do idei służenia zwykłemu człowiekowi i oferowania mu usług na godziwych warunkach. Oznacza to stawianie dobra członka Kasy na pierwszym miejscu, przed korzyściami dla instytucji. Tym, co się zmienić musi, jest dostosowanie się polskich SKOK-ów do konieczności świadczenia usług drogą elektroniczną. Klienci oczekują dziś wygody – i to wygody zapewnianej natychmiast. Najszybciej rozwijają się te unie kredytowe, które są w stanie świadczyć członkom swoje główne usługi online i z wykorzystaniem kanałów mobilnych (telefonii komórkowej). Takie właśnie wyzwanie staje przed światowym ruchem unii kredytowych na rok 2020: digitalizacja globalnego systemu tych unii.

Szefuje pan ogromnej organizacji, która obejmuje swoim zasięgiem ponad sto państw. Czuje pan na co dzień ciężar związanej z tym odpowiedzialności?

Tak. Zrzeszamy ponad 80 tysięcy unii kredytowych, służących 260 milionom członków w 115 krajach. Kluczowe wyzwania, przed którymi stają dziś unie kredytowe, są wszędzie takie same. Są nimi obowiązki nakładane przez instytucje regulacyjne, problemy technologiczne i wzrost liczby członków. Unie kredytowe pragną wiedzieć, jakie strategie i rozwiązania owych wspólnych problemów znajdują koledzy z innych krajów. Oto dlaczego tak ważne dla nas, jako Światowej Rady, są partnerskie porozumienia zawierane z polską centralą SKOK-ów, Kasą Krajową. KSKOK ma za sobą doświadczenie przywództwa i rozwiązania, które służą jako wzór dla innych.

W Polsce niewiele o WOCCU wiadomo. Czym są w istocie unie kredytowe działające wśród ludzi tak różnych kultur, w państwach o tak różnych systemach politycznych i społecznych, znajdujących się na różnym poziomie rozwoju gospodarczego? Przede wszystkim spółdzielniami? Instytucjami finansowymi działającymi na innych zasadach niż banki? Co je od nich odróżnia?

Unie kredytowe są pośrednikami finansowymi, należącymi do swoich członków i pozostającymi pod ich kontrolą. Pośredniczą między tymi co chcą pożyczać a tymi, którzy chcą oszczędzać, lokować. Jako spółdzielnie stawiają sobie za cel służenie własnym członkom, ich równe traktowanie i stosowanie wobec nich godziwych stawek za usługi. Osiąganie korzyści nie jest pierwszoplanowym celem. Unie, w Polsce SKOK-i, nie mają prywatnych kapitałodawców, którym musiałyby wypłacać zysk z kapitału. To, co zarabiają na swojej działalności, przeznaczane jest na potrzeby zapewniania lepszych usług . Jak każda instytucja finansowa podlegają normom ostrożnościowym, dotyczącym właściwego zarządzania finansami, obowiązkowi tworzenia rezerw kapitałowych w celu ochrony oszczędności członkowskich, dyscyplinie związanej z zarządzaniem ryzykiem. Tym, co wyróżnia unie kredytowe jest fakt, iż stanowią one własność swoich członków, a jako twory spółdzielcze stawiają wzmacnianie finansowe swoich członków wyżej od korzyści, jakie może osiągać instytucja.

Czy unie kredytowe na całym świecie działają tak samo? Co je łączy – czy jest to jakaś idea? Jakiś wspólny fundament etyczny zgodny z jakimś zespołem wartości? Jak można go najkrócej określić?

Niezależnie od kultury, religii, historii, tradycji, kwestii narodowych, tym co łączy unie kredytowe są idee i wartości samopomocowe: dążenie do ekonomicznego wzmacniania własnych członków drogą zapewniania im równego dostępu do usług, opartego na możliwościach oszczędzania i regulowania zobowiązań.

W Polsce łączy się idee budujące tożsamość SKOK-ów ze społeczną nauką Kościoła katolickiego, z zasadami wynikającymi wprost z Ewangelii: nakazu miłości bliźniego, ulżenia bliźnim w dźwiganiu brzemion. Stąd biorą się między innymi przychylne spółdzielczości wypowiedzi ostatnich papieży: Jana Pawła II, Benedykta XVI i Franciszka. Poświęcone temu były też encykliki papieskie i to daleko wcześniej. Dochodzi jeszcze tradycja podobnych działań, zgodnych z nauczaniem chrześcijańskim, na przestrzeni kilkuset lat. W XIX i XX wieku, kiedy Polski nie było na mapach Europy, dla Kas Stefczyka takie działania miały dodatkowe, patriotyczne znaczenie. Co pan sądzi na ten temat?

Kościół katolicki był jednym z pionierów ruchu unii kredytowych w skali całego świata. Unie kredytowe, zakładane przez ludzi kierujących się nauką Kościoła, znajdujemy w Azji, Afryce, Ameryce Łacińskiej, Ameryce Północnej i na Karaibach. Kościół zawsze wstawiał się za „szarym człowiekiem” wspólnotami, lokalnymi społecznościami i pomagał w inicjatywach wspierających pomoc wzajemną i działania na rzecz dobra wspólnego. W Polsce osobą, która zapoczątkowała to, co nazywa się dziś „integracją finansową”, był Franciszek Stefczyk. Twierdził on, że unie kredytowe są w stanie odpowiedzieć na potrzeby biednej ludności wiejskiej „nie drogą filantropii” ani nie poprzez „uzależnienie od państwa”, ale „pozwalając ubogim rolnikom pomagać sobie nawzajem”. Pracował on nad tym, by edukować ich w kwestiach umiejętnego zarządzania pieniędzmi, wyzwalać ich z pęt lichwy, wspierać więzi w obrębie społeczności i propagować różne, korzystne aspekty samopomocy. Przywództwo Stefczyka i działalność Kościoła katolickiego doprowadziły do tego, że w roku 1939 na terytorium Polski działało 3.500 Kas, służących 1,5 mln Polaków. Siła, płynąca z historii, jest tym, co legło u podstaw dzisiejszego ruchu SKOK w Polsce i stanowi przykład dla innych krajów w Europie.

W związku z tym chcę zapytać o modlitwę świętego Franciszka, którą rozpoczynają się w Polsce doroczne obrady kolejnych Konferencji spółdzielczych kas. Czy to powszechny zwyczaj?

Tak, to zwyczaj powszechny. Tą modlitwą otwieramy doroczne zgromadzenie Rady Światowej. Przykładowo, unie kredytowe na Karaibach nadal rozpoczynają posiedzenia swoich organów od odmówienia tej modlitwy.

Spotyka się pan w różnych krajach z ludźmi, którzy sprawują rządy, pełnią odpowiedzialne funkcje w nadzorze finansowym, odpowiadają za bezpieczeństwo rynku finansowego, są odpowiedzialni za regulacje prawne odnoszące się bezpośrednio do unii, które w tych państwach działają. Czy jest coś, co może im pan wszystkim powiedzieć, niezależnie od tego gdzie działają. Przed czymś przestrzec? Coś polecić?

Unie kredytowe muszą rozmawiać z ciałami ustawodawczymi i regulatorami w swoich krajach z pozycji tego, kto rozporządza siłą. Muszą one mieć mocną pozycję kapitałową, rezerwy, rachunek zysków i strat oraz bilans świadczący o ich dobrej sytuacji - tak by cieszyły się zaufaniem i szacunkiem ze strony regulatorów. Muszą także dysponować masami członkowskimi i doświadczeniem rozwoju, tak by stała za nimi, gotowa je wspierać, rzesza wyborców. Inaczej mogą być zmuszone stwierdzić, że zmniejsza się ich zdolność służenia członkom. Tym, czym unie kredytowe muszą strzec się przed nadmiernymi obciążeniami, jakie często próbuje narzucać im władza regulacyjna, jest ich zdolność zapewniania integracji finansowej. Służy temu: komplet usług świadczonych po uczciwych cenach osobom o ograniczonych środkach, rachunki pozwalające gromadzić drobne oszczędności, odstępowanie od zasady żądania tradycyjnych zabezpieczeń i udzielanie niewielkich pożyczek.