Dobrą okazją do przybliżenia w zarysie nauczania bp. Teodora Kubiny, który w przestrzeń swojej myśli duszpasterskiej wprowadzał wielkie i ważne tematy życia społeczno-gospodarczego, jest 90. rocznica jego sakry biskupiej oraz ingresu do katedry częstochowskiej.
Katolicka nauka społeczna i świat ludzi pracy
Teologia społeczna bp. Teodora Kubiny miała nie tylko wymiar teoretyczny – czyli zawierała opis i ocenę w świetle nauczania społecznego Kościoła takich zagadnień, jak: bieda, bezrobocie, prawa ludzi pracy, kryzys społeczno-gospodarczy, kapitalizm, socjalizm, komunizm, rodzina, zaangażowanie ludzi świeckich – ale miała również konkretne aspekty duszpasterskie i praktyczne w postaci decyzji administracyjnych, stylu duszpasterstwa, działalności społecznej.
Pierwszy biskup częstochowski w duchu swojego zawołania „Misereor super turbam” (por. Mk 8, 2) często w swoich listach pasterskich, homiliach, przemówieniach dostrzegał bardzo trudną sytuację ludzi pracy. Swoje nauczanie opierał na fundamencie doktryny społecznej Kościoła, zwłaszcza na encyklikach społecznych: „Rerum novarum” Leona XIII (1891) i „Quadragesimo anno” Piusa XI (1931). Główne tezy swojej myśli społecznej wypowiedział w książce „Akcja Katolicka a akcja społeczna” (1930). Warto przypomnieć, że w 1930 r. bp Kubina otrzymał doktorat honoris causa Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie.
Reklama
Już w pierwszym liście pasterskim zwrócił uwagę na trudną sytuację świata ludzi pracy. Pisał: „Widzę tysiące robotników, którzy nie mają ani pracy, ani chleba. Widzę inne ich tysiące, którzy wskutek okropnego zastoju gospodarczego pracują tylko kilka dni w tygodniu i z tego powodu zarabiają zaledwie na liche utrzymanie. Widzę tysiące urzędników zredukowanych, a więc bez źródła dochodu. Widzę tysiące, którzy opuścić muszą ojczyznę, aby szukać kawałka chleba między obcymi”. Widział także trudne położenie robotników, w tym także robotników sezonowych na emigracji, i bardzo krytycznie oceniał nie tylko socjalizm i komunizm, ale także liberalizm – to z jego ducha wyrósł kapitalizm, dla którego naczelnym prawem i celem stał się zysk, a nie dobro i godność człowieka. W kwestii robotniczej bp Kubina podkreślał, że człowiek pozbawiony pracy jest tym samym pozbawiony możności godnego życia. Źródło i fundament godności robotnika Ksiądz Biskup widział w Chrystusie. Na Kongresie Eucharystycznym w Częstochowie 9 września 1928 r. mówił: „On – Syn Boży, Zbawiciel świata, by dzieło swe wypełnić, stał się członkiem rodziny robotniczej i sam do trzydziestego roku pracował jako robotnik, był Chrystusem – Robotnikiem (...). Jeżeli więc Chrystus, Syn Boży, stał się robotnikiem, to niewątpliwie chciał przez to podnieść, uszlachetnić i uświęcić pracę ludzi pracy”.
Bp Kubina podejmował zagadnienie słusznej i sprawiedliwej płacy. Podkreślał, że płaca powinna służyć dobru i życiu nie tylko robotnika, ale też całej jego rodziny. Wielokrotnie wskazywał na prawo do czasu wolnego, by robotnik mógł zrealizować prawo do wolności religijnej i spełnić podstawowe obowiązki religijne. Mówiąc o prawach ludzi pracy, przypominał także prawo do wolności pracy, wyrażające się w prawie wyboru pracy w zależności od uzdolnień, i prawo do wyboru miejsca pracy. Obejmował szczególną troską robotników sezonowych z terenów diecezji częstochowskiej na uchodźstwie, upominał się dla nich o dostęp do świątyń i do prasy katolickiej. Dbał o to, by docierała do nich „Niedziela”.
Zastosowanie teologii społecznej w praktyce duszpasterskiej
Bp Kubina dostrzegał odpowiedzialność ludzi świeckich za Kościół, był gorliwym propagatorem Akcji Katolickiej. Jako biskup częstochowski zwracał się z serdecznym apelem do mieszkańców Częstochowy, aby uświadomili sobie swoją odpowiedzialność przed Bogiem i przed przybywającymi tu tak licznie pielgrzymami. W Akcji Katolickiej ten biskup społecznik dostrzegał realizację apostolatu świeckich, zmierzającego do ewangelizacji świata. Jego zdaniem, zarówno Kościół, jak i Akcja Katolicka powinny zabierać głos w sprawach życia politycznego, jeżeli one dotyczą religii i moralności, Boga i sumienia.
Bp Kubina gorliwie apelował o akcje charytatywne, zwoływał tygodnie miłosierdzia. W pierwszym liście pasterskim wydał rozporządzenie, aby w każdej parafii powstały konferencje św. Wincentego à Paulo, których celem była opieka nad ubogimi w parafii. W liście pasterskim z 20 grudnia 1929 r. wzywał wiernych do współpracy na różnych płaszczyznach akcji dobroczynnej. Coroczne tygodnie miłosierdzia, urządzane od 1936 r. w parafiach całej diecezji, miały na celu przede wszystkim szukanie coraz skuteczniejszych sposobów pomocy najbardziej potrzebującym. Pewien procent od dochodów parafialnych miał być przeznaczony na rzecz bezrobotnych. Z inspiracji Księdza Biskupa powstały tanie kuchnie, domy noclegowe i sierocińce, a parafie zaczęły organizować kolonie letnie dla najbiedniejszych dzieci.
„Niedziela”, Dni Dobrej Prasy, Kongresy Eucharystyczne
Bp Kubina doceniał zawsze wartość publikowanego słowa. Już 4 kwietnia 1926 r. powołał do istnienia Tygodnik Katolicki „Niedziela”. Pismo to uważał za pomocnika biskupa w diecezji i dodatkowego wikarego w parafii. Z racji ukazania się „Niedzieli” bp Kubina zwrócił się do wiernych ze specjalną arcypasterską zachętą, by przyjęli pismo do swoich rodzin. W kolejnych latach wielokrotnie mówił o „Niedzieli” w swoich kazaniach w katedrze częstochowskiej, szczególnie na zakończenie roku. Ważną rolę odgrywały Dni Dobrej Prasy, szczegółowo opisywane na łamach przedwojennej „Niedzieli”.
W teologii społecznej bp. Teodora Kubiny centralne miejsce zajmowała Eucharystia jako sakrament miłości społecznej i ważne źródło kształtowania się życia społecznego. Kongresy eucharystyczne miały bardzo praktyczny wymiar i znaczenie dla życia społecznego. W latach 1928-39 zostało zorganizowanych 7 kongresów eucharystycznych w poszczególnych częściach diecezji: w Częstochowie, Sosnowcu, Wieluniu, Radomsku, Dąbrowie Górniczej, Kłobucku i Zawierciu.
Bp Teodor Kubina zmarł 13 lutego 1951 r.
