Papież, który kochał Wrocław

ADRIANNA SIEROCIŃSKA: – Pod koniec maja w Warszawie zaprezentowano książkę wywiad-rzekę z Księdzem Arcybiskupem pt. „Sekretarz dwóch papieży”. Ile trwały prace nad tą publikacją i dlaczego zdecydował się Ksiądz Arcybiskup właśnie na taką formę opowieści o św. Janie Pawle II i Benedykcie XVI?

ABP MIECZYSŁAW MOKRZYCKI: – Redaktor Krzysztof Tadej długo chodził obok mnie i ze mną. Chciał, by powstała jeszcze jedna książka o Ojcu Świętym. Bardzo zależało mu na pogłębieniu wiedzy o św. Janie Pawle II. Kilka lat spotykaliśmy się, czy to w Rzymie, czy w Polsce, a także na Ukrainie. Rozmawialiśmy o codziennym życiu, o świętości Jana Pawła II. Cieszę się, że doszło do powstania książki, bo każdy ma swoich ulubionych autorów. Jedni sięgną po książkę Brygidy Grysiak, inni zajrzą do tej publikacji i każdy znajdzie w nich coś dla siebie. Myślę, że im więcej się pisze i mówi o Janie Pawle II, tym lepiej, bo jest to człowiek, który zostawił po sobie wielkie dziedzictwo i każdy, kto o nim mówi, bardziej go odkrywa i wydobywa głębię jego osobowości.

– Co znajdziemy w książce? Od jakiej strony poznamy Papieży?

Pomóż w rozwoju naszego portalu

Wspieram

Reklama

– Redaktor Krzysztof Tadej zadawał mi trudne pytania, zastanawiałem się, czy mogę na nie odpowiadać i czy to nie będzie zdrada jakiejś tajemnicy, ale myślę, że Jan Paweł II był tak bardzo otwarty i szczery, że nawet takie otwarte sekrety jego codziennego życia będą jeszcze bardziej odkrywać jego osobowość. Autorowi udało się wyciągnąć jak najwięcej takich prostych rzeczy, które mówią o świętości, o człowieczeństwie Jana Pawła II, a także Benedykta XVI.

– Jan Paweł II i Benedykt XVI to dwie zupełnie różne osobowości. Czego Ksiądz Arcybiskup nauczył się od Papieży?

– Jan Paweł II był dla mnie człowiekiem wszechstronnej wiedzy, który miał szerokie spojrzenie na świat, na posługę Piotra naszych czasów. Był człowiekiem bardzo wymagającym od siebie, a także od innych. Ojciec Święty Benedykt XVI jest inny. To człowiek pracy i modlitwy, a jednocześnie serdeczności, delikatności, wrażliwości. Nauczył mnie, ale myślę, że nas wszystkich, przeżywania piękna liturgii.

– Jaka była reakcja Benedykta XVI na książkę „Sekretarz dwóch papieży”?

– Ojciec Święty, ku memu zaskoczeniu, na prośbę Krzysztofa Tadeja napisał o mnie piękne świadectwo. Być może na nie nie zasługuję, ale warto je przeczytać.

– We Wrocławiu w tym roku szczególnie wspominamy św. Jana Pawła II ze względu na 20. rocznicę Międzynarodowego Kongresu Eucharystycznego. Jakie wspomnienia Księdza Arcybiskupa wiążą się z tym czasem?

Reklama

– Miałem to szczęście być już sekretarzem Ojca Świętego. Pamiętam i wspominam to piękne przeżycie i spotkanie wiernych z Janem Pawłem II, które przygotowała archidiecezja wrocławska i ks. kard. Henryk Gulbinowicz. Jan Paweł II był człowiekiem Eucharystii, zatopionym w Najświętszym Sakramencie, w modlitwie i zawsze każdą liturgię przeżywał bardzo głęboko.

– Co to znaczy, że Jan Paweł II był „człowiekiem Eucharystii”?

– Ojciec Święty powiedział kiedyś, że nigdy nie opuścił Najświętszej Ofiary, jako kapłan każdego dnia ją sprawował. Zawsze Mszę św. odprawiał we wspólnocie, dlatego do swojej kaplicy prywatnej zapraszał gości. Spędzał wiele czasu przed Najświętszym Sakramentem, w każdy czwartek – nie tylko pierwszy w miesiącu – odprawiał adorację. Obecność Jezusa Eucharystycznego stanowiła bardzo ważną formację duchową Jana Pawła II.

– 20. rocznica Kongresu to także okazja do wspominania tego, jak Jan Paweł II doceniał Wrocław. Mówił o przyjaźniach, jakie tu zawarł, o wykładach, jakie prowadził dla kleryków i księży. Czy Ksiądz Arcybiskup może potwierdzić tę sympatię Ojca Świętego do Wrocławia?

Reklama

– Ojciec Święty w sposób szczególny kochał metropolię wrocławską, myślę, że ze względu na jej arcypasterza kard. Gulbinowicza, który często był gościem św. Jana Pawła II. Pamiętam ich spotkania, ponieważ zawsze przywoził prawdziwki do kuchni Papieża, z czego bardzo się cieszyliśmy. Ksiądz Kardynał zawsze wnosił entuzjazm, stwarzał atmosferę serdeczności i humoru, Ojciec Święty chętnie go przyjmował i słuchał. Wrocław dla Jana Pawła II był szczególnym, bliskim mu miastem ze względu na jego wielowiekową tradycję chrześcijańską i ważność tej archidiecezji, która przyjęła na swoje tereny wielu uchodźców z Kresów Wschodnich i tutaj wielkie zasługi właśnie miał kard. Gulbinowicz, który potrafił scalić tę archidiecezję, sprawić, że wszyscy poczuli się jak u siebie w domu.

– Kongres Eucharystyczny, pielgrzymki do Polski – to te momenty, w których mogliśmy przyglądać się Janowi Pawłowi II i jego świętości. Ksiądz Arcybiskup obserwował ją na co dzień. W czym się przejawiała?

– Jan Paweł II był wierny w małych rzeczach. Miał harmonogram dnia, którego dosłownie pilnował. Nigdy nie opuścił niczego ze swojego programu: żadnych modlitw, spotkań, obowiązków. Nawet podczas pielgrzymek międzynarodowych, kiedy program był bardzo napięty, zawsze musiał mieć czas na modlitwę prywatną, na brewiarz, adorację Najświętszego Sakramentu, jeśli pielgrzymka wypadała także w czwartek. Organizatorzy wiedzieli, że muszą wyznaczyć czas na jej odprawienie, bo inaczej Ojciec Święty opóźniał cały program. Podobnie było w przypadku Drogi Krzyżowej, którą odprawiał w każdy piątek, nie tylko w okresie Wielkiego Postu. Poprzez taką zwyczajność i systematyczność pogłębiał swoją wiarę i charyzmat szerokiego apostolstwa i kontaktu z każdym człowiekiem, bo ktokolwiek go zobaczył, odczuwał to spojrzenie, dotknięcie Jana Pawła II.

– Lubimy słuchać o różnych humorystycznych sytuacjach z udziałem Ojca Świętego. Czy może Ksiądz Arcybiskup podzielić się taką historią?

Reklama

– Takich anegdotek związanych z Ojcem Świętym jest wiele. Myślę, że każdy, kto mógł go obserwować, zauważał różne gesty czy to w stosunku do dzieci, czy osób starszych. Wobec mnie także zdarzały się takie sytuacje, Ojciec Święty potrafił mnie dostrzec i czasem zażartować. Kiedy zostałem mianowany prałatem, Jan Paweł II uważał, że byłem bardzo młodym człowiekiem i rozbawiało go to. Kiedyś zwrócił się do mnie poważnym tonem: „Mieciu, prałacie… prała cię mama?”.

– A gdyby miał powiedzieć Ksiądz Arcybiskup o najbardziej poruszającym momencie z życia Ojca Świętego, to co by to było?

– Ojciec Święty ujmował nas swoją postawą, sposobem mówienia, reagowania, każdym gestem. Myślę też, że wszystkich nas zachwycał swoją naturalnością, zawsze był sobą, nie ukrywał żadnej słabości. Jeśli trzeba było używać laski – sięgał po nią, jeśli wózka inwalidzkiego – siadał na nim. Nawet kiedy nie mógł mówić, uczestniczył w spotkaniach, celebracjach, ukazywał się w oknie. Dla mnie wzruszającym momentem było odejście Ojca Świętego – pokazał mi, jak człowiek wiary odchodzi do Pana Boga, z jak wielkim spokojem i zaufaniem. Nie było to dla mnie tragiczne wydarzenie, ale spokojne zaśnięcie w Panu.

– Czy nadal czuje Ksiądz Arcybiskup wsparcie Ojca Świętego?

– Tak, ciągle chodzę ze św. Janem Pawłem II, rozmawiam z nim, o różne rzeczy proszę, polecam mu swoje sprawy, powierzam mu się i czuję jego obecność na co dzień w mojej posłudze.

– Przenieśmy się na Ukrainę. To, co dziś dzieje się w tym kraju, nie wzbudza już dużego zainteresowania mediów. Jak dziś wygląda sytuacja?

Reklama

– Dzisiaj sytuacja nie jest łatwa, ponieważ na wschodzie Ukrainy toczy się wojna, która przenosi się także na zachód kraju. Wracają tam żołnierze, często okaleczeni fizycznie lub moralnie, wielu też traci życie. Staramy się być blisko tych ludzi, którzy potrzebują naszego duchowego czy materialnego wsparcia. Wojna powoduje także zubożenie społeczeństwa i dlatego staramy się być blisko ludzi najbardziej potrzebujących. Ostatnio otworzyliśmy dom seniora we Lwowie w Brzuchowicach, będziemy także otwierać przytułek dla bezdomnych razem z braćmi albertynami, we wrześniu pojawią się także siostry albertynki, które będą zajmować się starszymi, biednymi kobietami. Również inne zgromadzenia na terenie naszej archidiecezji opiekują się starszymi – często są to Polacy, którzy przetrwali okres komunizmu i teraz też potrzebują pomocy.

– Kościół na Ukrainie pomaga, jak może, a czy pomoc płynie także z innych krajów?

– Tak, jesteśmy szczególnie wdzięczni naszym rodakom w Polsce, także biskupom. Chcę bardzo serdecznie podziękować abp. Józefowi i różnym organizacjom, które wspierają nasze dzieła. Ale nadal prosimy o wsparcie, by o nas nie zapominać, bo sytuacja jest coraz trudniejsza. Jesteśmy wdzięczni za każdy gest dobroci i życzliwości.

Drodzy bracia i siostry! Dzisiaj chciałbym wam powiedzieć o kolejnej, po św. Katarzynie Sieneńskiej i św. Katarzynie z Bolonii świętej noszącej imię Katarzyna. Myślę o św. Katarzynie z Genui, znanej przede wszystkim z powodu jej wizji czyśćca. Tekst, który opisuje jej życie i myśl, został opublikowany w tym liguryjskim mieście w 1551 r. Jest podzielony na trzy części: „Życie i nauka”, „Udowodnienie i wyjaśnienie czyśćca” - bardziej znana jako Traktat oraz „Dialog między duszą a ciałem”. Redaktorem końcowym był spowiednik Katarzyny, ks. Cattaneo Marabotto. Katarzyna urodziła się w Genui w 1447 r. Była ostatnią z pięciorga dzieci. Została osierocona przez ojca, Giacomo Fieschi, gdy była jeszcze dzieckiem. Matka, Francesca di Negro, dała jej dobre wychowanie chrześcijańskie, na tyle, że starsza z dwóch córek została zakonnicą. W wieku szesnastu lat Katarzyna został wydana za mąż za Giuliano Adorno, człowieka, który po wielu doświadczeniach militarnych i handlowych na Bliskim Wschodzie, powrócił do Genui, aby się ożenić. Życie małżeńskie nie było łatwe, także ze względu na charakter małżonka, uzależnionego od hazardu. Sama Katarzyna miała początkowo skłonność do prowadzenia pewnego rodzaju życia światowego, w którym jednakże nie mogła odnaleźć spokoju. Po dziesięciu latach, w jej sercu było głębokie poczucie pustki i goryczy. Nawrócenie rozpoczęło się 20 marca 1473 r., dzięki wyjątkowym przeżyciom. Udawszy się do kościoła świętego Benedykta i klasztoru Matki Bożej Łaskawej, aby się wyspowiadać, klękając przed kapłanem, „otrzymała - jak sama pisze - ranę w sercu, ogromną miłość ku Bogu”, z bardzo jasną wizją swojej nędzy i wad, a jednocześnie dobroci Boga, że omal nie zemdlała. Z tego doświadczenia zrodziła się decyzja, która ukierunkowała całe jej życie: „Nigdy więcej świata, nigdy więcej grzechów” (por. Vita mirabile, 3rv). Wówczas Katarzyna uciekła, przerywając spowiedź. Gdy wróciła do domu, weszła do najodleglejszego pokoju i długo płakała. W tym momencie była już wewnętrznie pouczona o modlitwie i świadoma ogromnej miłości Boga względem niej, grzesznej. Było to doświadczenie duchowe, którego nie mogła wyrazić słowami (por. Vita mirabile, 4r). To właśnie przy tej okazji ukazał się jej cierpiący Jezus, niosący krzyż, jak jest to często przedstawiane w ikonografii świętej. Kilka dni później wróciła do księdza, by w końcu dokonać dobrej spowiedzi. Tutaj zaczęło się owo „życie oczyszczenia”, które przez długi czas było przyczyną jej stałego bólu za popełnione grzechy i pobudziło do przyjmowania pokuty i ofiar, aby ukazać Bogu swoją miłość. Na tej drodze Katarzyna coraz bardziej przybliżała się do Pana, aż do wejścia w to, co nazywa się „życiem zjednoczenia”, to znaczy relacji wewnętrznego zjednoczenia z Bogiem. W Vita mirabile napisano, że jej dusza była prowadzona i pouczana wewnętrznie jedynie słodką miłością Boga, który dawał jej wszystko, czego potrzebowała. Katarzyna oddała się niemal całkowicie w ręce Pana, aby żyć przez około dwadzieścia pięć lat - jak pisze - „bez pośrednictwa jakiegokolwiek stworzenia, żyć pouczana i rządzona przez samego Boga”(Vita mirabile, 117r-118r), karmiąc się nade wszystko nieustanną modlitwą i Komunią Świętą przyjmowaną każdego dnia, co w jej czasach nie było powszechne. Dopiero wiele lat później Pan dał jej kapłana, który zatroszczył się o jej duszę. Katarzyna zawsze niechętnie zwierzała się i wyrażała doświadczenie swej mistycznej komunii z Bogiem, przede wszystkim ze względu na głęboką pokorę, jaką doświadczała w obliczu łask Pana. Jedynie perspektywa uwielbienia i możliwości pomagania w rozwoju duchowym innych ludzi pobudziła ją, aby powiedzieć innym, co się w niej wydarzyło, począwszy od chwili nawrócenia, które było jej doświadczeniem pierwotnym i podstawowym. Miejscem jej wstąpienia na szczyty mistyki był szpital Pammatone, największy kompleks szpitalny w Genui, którego była dyrektorką i inspiratorką. Tak więc Katarzyna żyła życiem w pełni czynnym, pomimo owej głębi swego życia duchowego. W Pammatone utworzyła się wokół niej grupa zwolenników, uczniów i współpracowników, zafascynowanych jej życiem wiary oraz miłością. Sam jej małżonek Giuliano Adorno, został nim na tyle pozyskany, że porzucił rozpustne życie, aby stać się tercjarzem franciszkańskim, przenieść do szpitala, i pomagać swej żonie. Zaangażowanie Katarzyny w opiekę nad chorymi trwało aż do końca jej ziemskiej pielgrzymki, 15 września 1510 r. Od nawrócenia do śmierci nie było wydarzeń nadzwyczajnych, ale dwa elementy charakteryzują całe jej życie: z jednej strony doświadczenie mistyczne, to znaczy głębokie zjednoczenie z Bogiem, odczuwane jako unia oblubieńcza, a z drugiej opieka nad chorymi, organizowanie szpitala, służba bliźniemu, zwłaszcza najbardziej potrzebującym i opuszczonym. Te dwa bieguny - Bóg i bliźni wypełniają całkowicie jej życie, praktycznie spędzone w obrębie szpitalnych murów. Drodzy przyjaciele, nigdy nie wolno nam zapominać, że im bardziej miłujemy Boga i trwamy w modlitwie, tym bardziej potrafimy prawdziwie kochać otaczające nas osoby, ponieważ będziemy zdolni do dostrzeżenia w każdej osobie oblicza Pana, który kocha bezgranicznie, nie czyniąc różnic. Mistyka nie tworzy dystansu wobec bliźniego, nie tworzy życia abstrakcyjnego, lecz raczej przybliża do drugiego człowieka ponieważ zaczyna się postrzegać świat oczyma i sercem Boga. Myśl Katarzyny o czyśćcu, ze względu na którą jest ona szczególnie znana, jest skondensowana w ostatnich dwóch częściach cytowanej księgi: „Traktat o czyśćcu” i „Dialogu między duszą a ciałem”. Ważne, aby zauważyć, że Katarzyna w swym doświadczeniu mistycznym nie ma nigdy szczególnych objawień o czyśćcu czy też doznających tam oczyszczenia duszach. Jednakże w pismach inspirowanych naszą Świętą jest to element centralny, a sposób jego opisania ma cechy oryginalne, na tle swej epoki. Pierwszy rys indywidualny dotyczy „miejsca” oczyszczenia dusz. W jej czasach przedstawiano go głównie odwołując się do obrazów związanych z przestrzenią: sądzono, że istnieje pewna przestrzeń, gdzie miałby się znajdować czyściec. U Katarzyny jednak czyściec nie jest przedstawiony jako element krajobrazu wnętrzności ziemi: jest to ogień nie zewnętrzny, ale wewnętrzny. Czyściec jest ogniem wewnętrznym. Święta mówi o drodze oczyszczenia duszy ku pełnej komunii z Bogiem, wychodząc od swojego doświadczenia głębokiego bólu z powodu popełnionych grzechów, w porównaniu z nieskończoną miłością Boga (por. Vita mirabile, 171v). Słyszeliśmy, że w czasie nawrócenia Katarzyna nagle odczuwa dobroć Boga, nieskończoną odległość swego życia od tej dobroci oraz palący ogień w swym wnętrzu. To jest ten ogień, który oczyszcza, jest to wewnętrzny ogień czyśćca. Także i tu jest rys oryginalny w porównaniu z myślą tamtej epoki. W istocie nie wychodzi się od zaświatów, aby powiedzieć o mękach czyśćcowych - jak to było w zwyczaju w tym czasie, a być może jeszcze dziś - aby następnie wskazać drogę do oczyszczenia i nawrócenia. Nasza Święta wychodzi od własnego doświadczenia życia wewnętrznego na drodze ku wieczności. Dusza - mówi Katarzyna - przedstawia się Bogu jako nadal związana pragnieniami i cierpieniami wynikającymi z grzechu, a to uniemożliwia jej, aby cieszyła się uszczęśliwiającą wizją Boga. Katarzyna stwierdza, że Bóg jest tak święty i czysty, że dusza zbrukana grzechem nie może się znaleźć w obecności Bożego majestatu (por. Vita mirabile, 177r). Także i my czujemy, jak bardzo jesteśmy oddaleni, jak bardzo jesteśmy pełni tak wielu rzeczy, które uniemożliwiają nam widzenie Boga. Dusza jest świadoma ogromnej miłości i doskonałej sprawiedliwości Boga, i w konsekwencji cierpi, że nie odpowiedziała w sposób prawidłowy i doskonały na tę miłość, a właśnie sama miłość wobec Boga staje się tym samym płomieniem, sama miłość oczyszcza z rdzy grzechu. U Katarzyny można dostrzec obecność źródeł teologicznych i mistycznych, z których zazwyczaj czerpano w owym czasie. W szczególności odnajdujemy typowy obraz zaczerpnięty od Dionizego Areopagity, to jest złotą nić, łączącą serce człowieka z samym Bogiem. Kiedy Bóg oczyścił człowieka, wiąże go cieniutką złotą nicią, jaką jest Jego miłość, i pociąga go ku sobie uczuciem tak silnym, że człowiek staje się „pokonanym, zwyciężonym, pozbawionym siebie”. W ten sposób serce człowieka jest opanowane przez miłość Boga, która staje się jedynym przewodnikiem, jedynym poruszycielem jego egzystencji (por. Vita mirabilis, 246 rv). Owa sytuacja wyniesienia ku Bogu i powierzenia się Jego woli, wyrażona obrazem nici, jest używana przez Katarzynę, aby wyrazić działanie światła Bożego na dusze w czyśćcu, światła, które je oczyszcza i unosi do wspaniałości promienistego blasku Bożego (por. Vita mirabilis, 179r). Drodzy przyjaciele! Święci w swoim doświadczeniu zjednoczenia z Bogiem, osiągają tak głębokie „poznanie” Bożych tajemnic, w którym nawzajem przenikają się miłość i poznanie, że stanowią pomoc dla teologów w ich wysiłkach badawczych, intellectus fidei rozumienia tajemnic wiary, rzeczywistego zgłębienia tajemnic, na przykład, czym jest czyściec. Poprzez swe życie święta Katarzyna poucza nas, że im bardziej kochamy Boga i wchodzimy w zażyłość z Nim na modlitwie, to tym bardziej pozwala się On poznawać i rozpala nasze serca swoją miłością. Pisząc o czyśćcu, Święta przypomina nam podstawową prawdę wiary, która staje się dla nas zachętą do modlitwy za zmarłych, aby mogli oni osiągnąć uszczęśliwiającą wizję Boga w komunii świętych (por. Katechizm Kościoła Katolickiego, 1032). Pokorna, wierna i wielkoduszna służba, jaką Święta zaoferowała przez całe życie w szpitalu Pammatone, to jasny przykład miłości dla wszystkich i szczególna zachęta dla kobiet, które wnoszą fundamentalny wkład na rzecz społeczeństwa i Kościoła, wraz ze swą cenną pracą, ubogaconą przez ich wrażliwość i poświęcenie się dla najbiedniejszych i najbardziej potrzebujących. Dziękuję. Tłum. st (KAI)/Watykan