Wpływ chrześcijaństwa na sztukę Śląska

W dziejach kultury europejskiej i polskiej Śląsk postrzegany był przez badaczy jako swoisty „europejski kulturowy tygiel”, gdyż w tym regionie doszło w ciągu wieków do przecięcia się wielu prądów cywilizacyjnych, kulturowych i artystycznych. To na Śląsku mamy do czynienia z całymi zespołami dzieł o proweniencji południowej i zachodniej, wiele z nich związanych jest z prądami artystycznymi płynącymi z Czech, krajów habsburskich, północnych Włoch, Saksonii, Francji, Niderlandów, odnotowywany jest również cywilizacyjny wpływ Polski i krajów północnych. Wszystko, z czym mamy do czynienia na Śląsku w dziedzinie kultury i sztuki, swoimi korzeniami tkwi niezwykle mocno w przebogatej i żywej od tysiąca lat tradycji chrześcijańskiej.
Niepodobna przecenić wpływu chrześcijaństwa na wszystkie dziedziny życia na Śląsku w całej jego historii. Ten wpływ uwidacznia się szczególnie wyraźnie w budownictwie, architekturze i w sztukach plastycznych, z malarstwem i rzeźbą na czele. Zachowane szczęśliwie do dziś ogromne dziedzictwo kulturowe Śląska emanuje głębią religijnych tematów i uniwersalizmem wzorów biblijnych oraz utrwaloną tradycją duchową i liturgiczną. Do autentycznego tryumfu sztuki na Śląsku przyczyniła się jego chrześcijańska, ponadtysiącletnia tożsamość. Oparta na wszechstronnej działalności Kościoła w dziedzinie religii i kultury wspomaganej przez wiele wieków przez śląskie domy Piastowskie i miejscową szlachtę. Różnorodna działalność na Śląsku wspólnot zakonnych, najpierw benedyktynów i cystersów, później zakonów żebraczych i kaznodziejskich, a w czasach nowożytnych jezuitów i karmelitów, dawała wielokrotnie szansę wręcz przeskoku cywilizacyjnego dla tej dzielnicy. Od czasów reformacji dwuwyznaniowość Śląska rozszerzyła zakres twórczych dokonań. Sięgnięcie z kolei w różnych dziedzinach twórczości do artystów najbardziej cenionych i znaczących w Europie zaowocowało powstaniem dzieł najwyższej klasy artystycznej. Mając w świadomości wielki przedział czasowy dotyczący sztuki śląskiej, a zarazem niemożliwy wprost do ogarnięcia skarbiec różnorodnych dzieł, ograniczmy się świadomie w prezentacji dorobku kulturowego Śląska do wybranych obiektów, świadczących w sposób jednoznaczny o tożsamości Śląska, z których dwa zostały umieszczone wśród najważniejszych „pomników historii” w Polsce.

Zespół kościelno-klasztorny w krzeszowie

Najważniejszym dziełem śląskiej sztuki sakralnej diecezji legnickiej, a jednocześnie najwybitniejszym artystycznie dziełem jest zabytkowy zespół kościelno-klasztorny w Krzeszowie. W tym wielkim dziele jak w pryzmacie kumulują się wspaniałe założenia architektoniczne kościołów Łaski i świętego Józefa i integralnie z nimi związane dzieła rzeźbiarskie i malarskie. Wokół najstarszego w Polsce przedstawienia Maryi w obrazie noszącym wezwanie Matki Bożej Łaskawej wielcy twórcy, malarze tacy jak: Michael Willmann, Krzysztof Liszka, Georg Wilhelm Neuhertz, Peter Brandl czy rzeźbiarze: Maksymilian Brokoff, Anton Doraził, Johan Gode, Antoni Lachel, stworzyli monumentalne dzieło, w którym te wszystkie rodzaje sztuk plastycznych harmonijnie się przenikają i uzupełniają. Oryginalność tego monumentalnego założenia to nie tylko doskonałość artystyczna, ale przede wszystkim głęboki, wręcz wizjonerski program ideowy i ikonograficzny. Mistyczne wątki chrystologiczne, maryjne i związane z osobą św. Józefa głęboko zrośnięte z tradycją biblijną wznoszą się na artystyczne szczyty w rzeźbiarskich i malarskich kompozycjach ołtarzy, stall, ambon, prospektów organowych i monumentalnych fresków. To monumentalne założenie ubogacone Mauzoleum Piastów i zespołem stacji Drogi Krzyżowej, tzw. Pasji krzeszowskiej, cieszy się wielkim uznaniem, a jego kandydatura związana z wpisem na listę światowego dziedzictwa UNESCO niecierpliwie oczekiwana.

Zespół klasztorny w Legnickim polu

Benedyktyński zespół klasztorny w Legnickim Polu to kolejne monumentalne dzieło, którego znaczenie ma wyakcentować umieszczenie go wśród najważniejszych „monumentów” sztuki w Polsce. Powstały w XVIII w. z inicjatywy benedyktynów zespół kościelno-klasztorny głęboko wpisuje się w tradycję miejsca, które związane jest z wielkimi postaciami św. Jadwigi i Henryka Pobożnego oraz pamiętną bitwą z Tatarami. Dominujące nad okolicą wieże kościoła Podwyższenia Krzyża Świętego i świętej Jadwigi przyciągają uwagę finezją i bogactwem architektury późnobarokowej rozbudowanej dekoracji rzeźbiarskiej i malarstwa freskowego. Za tym wspaniałym dziełem stoją tak wielkie postaci, jak architekt Kilian Ignacy Dientzenhofer, Kuźma Damian Asan, Franciszek de Backer i rzeźbiarz K. J. Hiernie. Zarówno świątynia, jak i całe założenie niosą wspaniałe jednoznaczne przesłanie ideowe mówiące o tym, że pod sztandarem krzyża św. cielesna klęska staje się znakiem wielkiego duchowego zwycięstwa, a świadkami tego są nie tylko prezentowana na freskach św. Helena - matka cesarza, czy inni święci, ale przede wszystkim św. Jadwiga i jej bohaterski syn książę Henryk Pobożny.

Bogactwo sakralnych dzieł sztuki w diecezji legnickiej

Wśród najcenniejszych dzieł architektonicznych sakralnej sztuki śląskiej, którymi chlubi się diecezja legnicka, wymienić możemy: romańskie i gotyckie kościoły w Złotoryi, Lwówku Śląskim, Gryfowie, Bolesławcu, Jeleniej Górze, Legnicy, Lubinie, Jaworze, Świerzawie. Czasy nowożytne uzupełniają ten katalog dzieł barokowymi kościołami w Legnicy, Lubomierzu, Starych Bogaczowicach, Chełmsku i Cieplicach. Znaczące są również dzieła zbudowane przez śląskich protestantów, takie jak kościół Pokoju w Jaworze, kościoły graniczne i ucieczkowe, kościoły Łaski w Jeleniej i Kamiennej Górze. Nowożytna architektura kościołów neogotyckich Legnicy i Chojnowa, Lubania dobrze wpisuje się w artystyczne dzieje Śląska. Nie sposób wyliczyć wielkiej liczby dzieł rzeźbiarskich i malarskich, którymi wypełnione są świątynie Śląska. Zarówno średniowieczne ołtarze szafiaste, jak i pojedyncze przedstawienia Osób Boskich, Maryi i świętych zachwycają nas bogactwem i kunsztem artystycznym. Z nowożytnymi dziełami rzeźbiarskimi i malarskimi związanych jest wiele znanych w Europie nazwisk. Artystów najwyższej klasy zatrudniano przy realizacji wielkich dzieł sakralnych fundowanych przez kościół, jak i dwory książęce i miejscową szlachtę. Zawsze miejscowości: Legnica, Bolesławiec, Lubin, Złotoryja, Świerzawa, Jelenia Góra, Gryfów Śląski, Kamienna Góra, Bolków i Jawor będą przyciągały uwagę mnogością i znaczeniem licznych i ważnych dzieł sztuki. Jednak i w mniejszych miejscowościach, takich jak: Słup, Kościelec, Szklary Górne, Lubiechowa, Pisarzowice, Kowary, Siedlęcin, Kościelnik. Lipa Jaworska, Mirsk, Niedźwiedzice, Rokitnica, Ścinawa możemy przeżyć chwile estetycznej i duchowej radości w spotkaniu z głębią artystycznego i duchowego wyrazu różnorakich, choć mniej znanych dzieł.