17 września w Chełmie obchodzono 61. rocznicę sowieckiej agresji na Polskę oraz 60. zbrodni katyńskiej. Głównym punktem uroczystości była Msza św. Odprawił ją i kazanie wygłosił ks. prał. Kazimierz Bownik. W mauzoleum na Górze Chełmskiej odsłonięto również i poświęcono napisy upamiętniające miejsca kaźni na Wschodzie oraz imienne tablice księży prefektów chełmskich szkół zamordowanych w obozie koncentracyjnym w Dachau.

Agresja armii sowieckiej na Polskę 17 września 1939 roku była realizacją zawartego wcześniej przez Związek Radziecki zdradzieckiego układu z Niemcami, paktu Ribbentrop - Mołotow, o wspólnym rozbiorze ówczesnej Rzeczypospolitej. 17 września o świcie granicę polską na linii San - Wisła - Narew przekroczyła ponad milionowa armia radziecka. Do niewoli trafiło ponad milion osiemset tysięcy żołnierzy, oficerów, cywilów i urzędników państwowych. Wielu z jeńców zginęło później w lesie katyńskim, Charkowie i Miednoje. Nowe miejsca mordu są jeszcze do dzisiaj odkrywane. W tym roku przypada 60. rocznica tej zbrodni. Kolejną okazją do upamiętnienia tragicznych wydarzeń była data 17 września. W Chełmie rocznicowe uroczystości rozpoczęła Msza św. koncelebrowana, jaką w bazylice Mariackiej odprawił ks. prał. Kazimierz Bownik. W słowie wstępnym główny celebrans powiedział, iż chcemy modlić się za tych, którzy za honor i wolność ojczyzny oddali swoje życie. " Chcemy przywołać pamięć i tych, którzy później cierpieli za swoje obywatelskie przekonania, aby Bóg ich ofiarę przyjął i pozwolił cieszyć się niegasnącą radością nieba". Następnie Celebrans powitał wszystkie służby mundurowe, kompanie honorową Wojska Polskiego, poczty sztandarowe ze szkół, różnych organizacji, stowarzyszeń oraz kombatantów, a także przedstawicieli władz miejskich z wiceprezydentem Zygmuntem Gardzińskim na czele.

W kazaniu Ksiądz Prałat przypomniał znaczenie ważnych dla naszego narodu rocznic: napaści niemieckiej i agresji sowieckiej. " Te dwie wielkie tragedie wschodnią i zachodnią, chcemy dzisiaj łączyć razem. Wspominając żołnierzy, poległych i zamęczonych, chcemy im podziękować za to, że nie zachowali się tak jak obywatele Czech, Austrii, Francji, czy innych państw, które w kolaborancki sposób poddawały się Hitlerowi" - mówił kaznodzieja. Wspominając zamordowanych na Golgocie Wschodu ks. Bownik podkreślił, że wdzięczni jesteśmy Panu Bogu, że możemy modlić się i zastanawiać nad całym bestialstwem dokonywanym na polskim narodzie, tak na wschodzie jak i na zachodzie. Przypomniał również, iż jeszcze do niedawna mogliśmy w Polsce mówić o tym co działo się na zachodzie, w hitlerowskich obozach zagłady. Natomiast o tym, co działo się na wschodzie historia milczała. Ksiądz Prałat podzielił się również refleksją z udziału w marcowej sesji naukowej pt. " Katyń Golgota Wschodu" zorganizowanej przez chełmską młodzież pod kierownictwem nauczycieli w jednej ze szkół średnich. Jednocześnie wyraził nadzieję, że materiały z tej sesji będą nadal źródłem głębokiej refleksji dla młodzieży. Proboszcz parafii Mariackiej zapowiedział, że podczas uroczystości w mauzoleum obok bazyliki będzie osłonięta dolna część tablicy informacyjnej z nazwami miejsc kaźni na Wschodzie, bo te na zachodzie zostały znacznie wcześniej wypisane.

Wewnątrz mauzoleum odsłonięte zostały również dwie imienne tablice chełmskich kapłanów, prefektów miejscowych szkół: ks. dr Stanisława Cieślika i ks. Dominika Surowieckiego, zamordowanych przez hitlerowców". Kaznodzieja przypomniał ich sylwetki. Obydwaj zostali aresztowani w listopadzie 1939 roku. Później znaleźli się w więzieniu na zamku lubelskim. Ksiądz Cieslik został skazany wraz z biskupami lubelskimi na karę śmierci. W Oranienburgu zamieniono ją jednak na obóz koncentracyjny. Obydwaj kapłani trafili do Dachau, gdzie wycieńczeni zmarli w sierpniu 1942 roku. Dwie tablice poświecone ich pamięci ufundował Urząd Miejski w Chełmie. Podsumowując kazanie mówca powiedział: " Poza ambicją i honorem, polscy żołnierze, oficerowie, wierzyli w Bożą Opatrzność. Kiedy odkrywano groby w Katyniu, Miednoje lub innych miejscach kaźni, to najwięcej znaleziono tam medalików, krzyżyków, różańców. To była ich największa broń. Wierzyli w Boga, Maryję oraz wielką potęgę modlitwy". Kaznodzieja dodał, iż dzisiaj pracując, modląc się, nie możemy zapominać, że władcą narodów jest Bóg, który kieruje losami: "To trzeba zabrać z tej uroczystości, aby umocnić się w wierze i chrześcijańskiej nadziei" - zakończył Ksiądz Prałat.

Jeszcze w bazylice, w chwilę po Mszy św. młodzież przedstawiła krótki słowny montaż na temat zbrodni katyńskiej. Miały miejsce również okolicznościowe wystąpienia. Wiceprezydent Chełma Zygmunt Gardziński apelował, abyśmy zawsze w duchu patriotyzmu pamiętali o oddawaniu hołdu bohaterom naszej ojczyzny. Przedstawiciel Rodzin Katyńskich Stanisław Podlewski podzielił się refleksją z wyjazdu do miejsc zbrodni na Golgocie Wschodu. W dalszej części uroczystości, która odbyła się już w mauzoleum obok bazyliki, nastąpiło odsłonięcie napisów z nazwami miejsc kaźni na Wschodzie oraz imiennych tablic zamordowanych w Dachau kapłanów. Historycznego aktu poświęcenia tablic dokonał ks. prał. Kazimierz Bownik. Do urny, w której znajduje się ziemia zebrana z miejsc martyrologii Polaków, dosypano jeszcze tę przywiezioną z Katynia. Na zakończenie tej bogatej w treści patriotyczno - religijnej uroczystości przedstawiciele władz, kombatantów, służb mundurowych a także młodzieży złożyli wieńce i wiązanki kwiatów.