- Z mojego doświadczenia wynika, że wiedza chorych o sakramentach jest mała. Szczególnie zaś o sakramencie chorych. Ludzie myślą, że ma on przygotować na śmierć - mówi ks. Zielak. Dodaje, że wynika to z funkcjonującego przez wiele lat błędnego nazewnictwa. Dawniej bowiem namaszczenie chorych nazywano ostatnim namaszczeniem lub sakramentem konających, będących już na łożu śmierci.
- Chociaż to nazewnictwo już nie jest używane, to Kościół ciągle nie potrafi przekonać wiernych, że nie jest to sakrament na zejście z tego świata - ubolewa ks. dr Józef Górzyński, liturgista. Namaszcza się wierzącego, który z powodu choroby lub starości znajduje się w złym stanie zdrowia. Nie określa się dokładnie, czy dana choroba jest już na tyle ciężka, że „uprawnia” do przyjęcia sakramentu chorych. „Wystarczy roztropny osąd lub opinia lekarza. Sakramentu tego udzielić można także: przed operacją, choremu, który utracił zmysły, dopóki ma rozeznanie.
Gdy kapłan z olejami zastanie człowieka już zmarłego, wówczas poleca go miłosiernemu Bogu, aby odpuścił mu grzechy i łaskawie przyjął do nieba. Zmarłego nie namaszcza się, chyba, że nie ma pewności, iż chory już naprawdę umarł” - pisze ks. Tarsycjusz Sinka CM w Zarysie liturgiki.

Choruje ktoś wśród was

Podstawą biblijną dla sakramentu chorych jest List św. Jakuba. Czytamy tam: „Jest ktoś chory między wami, niech wezwie kapłanów Kościoła. Niech się nad nim modlą i namaszczą go olejem w imię Pana. Modlitwa płynąca z wiary zbawi chorego. Podniesie go Pan, a gdyby był w grzechach, będą mu odpuszczone” (Jk 5, 14-15). Konstytucja apostolska Sacram unctionem infirmorum Pawła VI ustaliła, że sakramentu namaszczenia udziela się chorym, namaszczając ich na czole i dłoniach olejem, wymawiając jeden raz następujące słowa: „Przez to święte namaszczenie niech Pan w swoim nieskończonym miłosierdziu wspomoże ciebie łaską Ducha Świętego. Pan, który odpuszcza ci grzechy, niech cię wybawi i łaskawie podźwignie”.
- Te słowa wskazują, że działanie łaski Bożej jest tutaj podwójne. Uzdrawia człowieka duchowo, ale również, jeżeli jest taka wola Boga, fizycznie - tłumaczy ks. Górzyński.
Do namaszczenia używa się tzw. oleju chorych, który błogosławiony jest przez biskupa podczas uroczystej Mszy Krzyżma Świętego w Wielki Czwartek w katedrze. W przypadku braku poświęconego oleju sam kapłan może go poświęcić.

Najpierw spowiedź, potem namaszczenie

Sakrament chorych powinien być poprzedzony sakramentem pokuty.
- Zakładamy, że przyjmując namaszczenie człowiek jest w stanie łaski uświęcającej. Jeżeli nie jest, powinien przystąpić najpierw do spowiedzi. Chyba, że jest nieprzytomny. Wtedy namaszczenie gładzi grzechy, oczywiście pod warunkiem, że chory miał pragnienie wyspowiadania się przed zapadnięciem w nieświadomość - mówi ks. Zielak.
Po przyjęciu namaszczenia chorych, udzielana jest Komunia św.
- I taka kolejność przyjmowania sakramentów: pokuta, namaszczenie chorych, Eucharystia, jest najbardziej logiczna - podkreśla ks. Górzyński. Dodaje, że jeżeli jest realne niebezpieczeństwo śmierci, bo np. wydarzyła się jakaś katastrofa, to nie udziela się namaszczenia chorych, ale Komunii św. w formie wiatyku. - Sakrament chorych jest bowiem przeznaczony, jak sama nazwa wskazuje, dla chorych. Jeżeli ktoś nie jest chory, to ten sakrament nie jest dla niego. Można go też udzielać osobom w podeszłym wieku, których stan zdrowia jest pogorszony nie chorobą, ale wiekiem - tłumaczy ks. Górzyński.
Sytuacje, kiedy sakrament chorych przyjmują nie tylko chorzy, ale i starsi, zdarzają się szczególnie podczas tzw. zbiorowych namaszczeń, odbywających się w parafiach przy okazji np. dni chorego. Ta praktyka nie wszystkim kapłanom się podoba, ponieważ skłania do przyjęcia sakramentu chorych osoby, które wcale nie są chore ani stare. - Rzeczywiście mogą się zdarzyć takie sytuacje, że ktoś przyjmie sakrament chorych „na wszelki wypadek”. Ale uważam, że organizowanie zbiorowych namaszczeń to dobra praktyka. Ten sakrament należy, jak się da, celebrować we wspólnocie. Oczywiście można sakrament chorych przyjmować wielokrotnie, nawet w tej samej chorobie, jeżeli stan się pogorszy. Nie ma więc limitu, ale trzeba uważać też w drugą stronę i nie przesadzać. Ten sakrament to nie jest jak np. lekarstwo na katar - mówi ks. Górzyński.
Jednak przypadki przesadzania z częstotliwością przyjmowania sakramentu chorych nie zdarzają się często. Znacznie częściej ludzie nie doceniają tego sakramentu i nie chcą przyjmować. - Jeszcze nie umieram - mówią. Co wtedy robić? - Bardzo ważna jest tu rola osób towarzyszących choremu. To, jak mówią i co mówią o sakramencie chorych. Jeżeli będą miały właściwe podejście do tego sakramentu, mogą przekonać chorego do jego przyjęcia - tłumaczy ks. Górzyński. Potwierdza to ks. Zielak: - Rola rodziny chorego jest ogromna. Ważne jest, żeby rodzina umiała wytłumaczyć choremu, jeżeli jeszcze tego nie rozumie, sens przyjmowania sakramentu chorych. Wtedy księdzu jest już łatwiej.

Tylko dla zdjęcia

Zdarzają się również i takie sytuacje, kiedy to przede wszystkim rodzinie zależy, aby chory przyjął namaszczenie. Nawet wbrew woli samego chorego. Jeden z pracujących kiedyś w parafii w Wilanowie kapłanów opowiadał, jak to został poproszony z posługą do chorego. Księdza zawieziono tam luksusowym samochodem, wprowadzono do bogatej wilii, posadzono na fotelu, zaproponowano drinka. Ten zdziwiony odparł, że przecież przyszedł tutaj nie na drinka, ale udzielić sakramentu chorych. - A, nie, nie! Dziękujemy! Dziadek jest innego wyznania. Wystarczy, że zrobimy księdzu zdjęcie przy dziadku - wyjaśnili członkowie rodziny chorego, którym tylko zależało, aby sąsiedzi i znajomi zobaczyli, że starszy pan przyjął przed śmiercią księdza.
Z kolei ks. Zielak opowiada, że niektórym chorym i ich rodzinom chodzi tylko o zaświadczenie o przyjęciu sakramentu chorych. - Bo bez tego, zwłaszcza na prowincji, mogą czasem być trudności z pochowaniem zmarłego, jeżeli on przez całe życie np. nie chodził do kościoła. I z tego powodu czasami chorzy decydują się przyjąć namaszczenie. Jeszcze dobrze jak to sam chory wyraża taką wolę, bo np. nie chce robić kłopotów rodzinie. Gorzej jak chory nie chce, a rodzina przymusza. Wtedy właściwie nie mogę udzielić sakramentu, bo musi być wyrażona wola chorego - tłumaczy ks. Zielak.

Troska o samotnych

Wszyscy, którzy pragną przyjąć sakrament chorych powinni się do tego dobrze przygotować. W szpitalach za przygotowanie to odpowiada rodzina i oczywiście kapelan. Ma on codzienny kontakt z chorym, odpowiedni czas, żeby go poznać i zaskarbić sobie jego zaufanie. O. Jacek Pleskaczyński, jezuita, były kapelan szpitala MSWiA na ul. Wołoskiej opowiadał, że bardzo starannie przygotowywał chorych na przyjęcie sakramentów. Przed albo po każdej Mszy św. głosił krótkie katechezy przygotowujące do przyjmowania sakramentów pokuty i namaszczenia.
Natomiast w przypadku osób samotnych, w domach, nieocenioną rolę odgrywają życzliwi sąsiedzi, którzy zainteresują się konkretną osobą, dadzą znać do parafii, że potrzebna jest wizyta księdza.
Przed wizytą kapłana trzeba przygotować stolik z krzyżem, zapaloną świecę, wodę święconą, ręczniczek i szklankę z wodą. Ale przede wszystkim ważne jest, aby domownicy i osoby towarzyszące modliły się wraz z kapłanem w intencji chorego.