Tradycja pielgrzymowania na Jasną Górę sięga samych początków sanktuarium. W bardzo krótkim czasie stało się ono jednym z najbardziej uczęszczanych miejsc. W 1429 r. król polski Władysław Jagiełło w liście do papieża Marcina V napisał: „Miejsce to utrzymuje się jedynie z jałmużny pielgrzymów oraz doznaje wsparcia z napływu ludzi, których mnóstwo zbiega się do owego kościoła w nadziei zbawienia”.
W XVII wieku co roku przybywało tu ponad sto tysięcy pielgrzymów. Pielgrzymowali wszyscy - zarówno królowie, hetmani, magnaci, szlachta, rycerstwo, jak też i prosty lud. W tym też czasie zrodził się zwyczaj pieszego pielgrzymowania na Jasną Górę. Już od 1611 r. przychodzi pielgrzymka z Żywca, od 1627 r. pielgrzymują mieszkańcy Gliwic, a od 1683 r. - z Krakowa. Pielgrzymka kaliska (pierwsza połowa XVII wieku) nie tylko przychodzi, ale też i wraca pieszo. Największą i najsławniejszą jest pielgrzymka warszawska, która rozpoczęła wędrowanie w 1711 r. W jej dzieje tragicznie zapisał się 1792 r., kiedy to wojsko pruskie wymordowało wszystkich pątników. Zbiorowy grób męczenników znajduje się ok. 10 km od miejscowości Święta Anna.
Okres rozbiorów, a także obie wojny światowe, stanowił spore utrudnienie dla ruchu pielgrzymkowego. Jednakże pomimo zakazów i szykan na Jasną Górę przybywały liczne rzesze pątników. Wielokrotnie wędrowano nocami, byleby tylko dotrzeć do słynącego łaskami obrazu. Pielgrzymki odbywały się indywidualnie lub w małych grupkach. Na uroczystość pięćsetlecia Jasnej Góry (1882 r.) przybyło ok. 400 tys. osób. Piękną kartą w czasie okupacji zapisało się środowisko warszawskie, które pomimo wojennej zawieruchy prowadziło wędrówki do Czarnej Madonny.
W dwudziestoleciu międzywojennym jedną z najbardziej doniosłych pielgrzymek była pielgrzymka młodzieży akademickiej. 24 maja 1936 r. na Jasną Górę przybyło prawie 20 tys. pielgrzymów. Matka Boża została ogłoszona patronką polskich studentów. Przed Cudownym Obrazem zostały uroczyście wypowiedziane słowa ślubowania: „... Ciebie, Matkę Bożą i Królową Korony Polskiej, obieramy na wieczne czasy za Matkę i Patronkę polskiej młodzieży akademickiej i oddajemy pod Twoją przemożną opiekę wszystkie wyższe uczelnie i Polskę całą... Wierzymy mocno, że Ojczyzna miła wtedy tylko potężną i szczęśliwą będzie, gdy przy Tobie i Synu Twoim, jako córka najlepsza, wytrwa na wieki... Przyrzekamy i ślubujemy, że wiary naszej bronić i według niej rządzić się będziemy w życiu naszym osobistym, rodzinnym, społecznym, narodowym i państwowym”.
Od 1951 r. reżim komunistyczny robił wszystko, by „zarosły ścieżki do Jasnej Góry”. Pomimo szykan - uroczystość Jasnogórskich Ślubów Narodu 26 sierpnia 1956 r. zgromadziła milionową rzeszę pielgrzymów. Naród polski na Jasnej Górze czerpał siłę do przetrwania i budowania Polski chrześcijańskiej. Piesze pielgrzymowanie na Jasną Górę Zwycięstwa zwiększyło się wraz z wyborem kard. Karola Wojtyły na Stolicę Piotrową. Uczestniczy w nich rocznie ok. 200-250 tys. pątników.
Pielgrzymki trwają od kilku do kilkunastu dni i są środowiskiem integralnej ewangelizacji, której zasadniczym elementem jest dawanie świadectwa. Są to specyficzne rekolekcje w drodze. Codzienna Eucharystia, słuchanie słowa Bożego złączone z trudem pielgrzymowania pozwalają odkrywać w sobie zdolności do wymagającej ofiary miłości bliźniego.
Piesze pielgrzymki na Jasną Górę od zawsze, a zwłaszcza w czasie tragicznych „ciemnych nocy” dla naszej Ojczyzny, łączyły w sobie dwie funkcje - religijne i narodowe. W trakcie wędrowania obok pieśni religijnych śpiewano patriotyczne, w sąsiedztwie pobożnych chorągwi pojawiały się sztandary z Orłem. Także i obecne pielgrzymki zawierają w sobie pierwiastek narodowy i patriotyczny. Idąc do stóp Maryi Królowej Polski, niesiemy do Jej tronu prośby o ratunek dla zagrożonej Ojczyzny i Kościoła.
O. Marian Lubelski, przeor Jasnej Góry, w słowie skierowanym do pieszych pątników zwrócił uwagę, że „pośród życiowych trosk i kłopotów, które towarzyszą nam w nowej sytuacji na polskiej ziemi, idziemy z ufnością do naszej Matki i Królowej, aby przy Jej macierzyńskim Sercu znaleźć skuteczną pomoc i obronę w zmaganiu się o ocalenie wiary oraz zachowanie tożsamości narodowej. (…) W tym dniu ponowimy też Śluby Jasnogórskie Narodu Polskiego, jako wyraz naszego odpowiedzialnego zaangażowania się w misję i posłannictwo Kościoła na ziemi polskiej i w obliczu nowych wyzwań stojących przed nami na drogach Europy i świata” (Polskie pielgrzymowanie trwa, Niedziela 2004, nr 31, s. 8).