Okres Wielkiego Postu to czas refleksji nad sobą, swoją wiarą, okazja do dawania i dzielenia się z innymi. Można to czynić na różne sposoby. Najpowszechniejsze jest dawanie jałmużny. Można jednak ofiarować modlitwę, podzielić się myślą, wspomóc w przeżyciu tego wyjątkowego okresu. Pomaga nam w tym zwłaszcza uczestnictwo w rekolekcjach wielkopostnych. Można również pogłębić swoje przeżywanie wiary przez bezpośredni kontakt ze sztuką, taką zupełnie wyjątkową, wyrosłą z tradycji średniowiecznych misteriów.
Częstochowianie mają taką niebywałą okazję dzięki wieloletniej już działalności reżysera Szczepana Szczykno, którego dokonania zna każdy, kto choć raz uczestniczył w misteriach w Teatrze Salezjańskim działającym przy parafii Najświętszego Serca Pana Jezusa na Stradomiu. Tym razem spektakl według jego scenariusza i w jego reżyserii pt. Żale Matki Boskiej pod Krzyżem oglądać można w Teatrze im. Adama Mickiewicza w Częstochowie.
Misteria mają swoje średniowieczne korzenie. Odnaleziony w rękopisie z lat 70. XV wieku Lament Świętokrzyski stał się wiodącym tematem przygotowanego przez Sz. Szczykno misterium Żale Matki Boskiej pod Krzyżem.
W swoim monologu Matka Boża opłakuje Jezusa, chce dzielić z Nim swe cierpienie i służyć Mu. Razem z Nią przeżywamy Jej bezsilność wobec Krzyża i śmierci. Mówi do nas w trakcie całej swej wędrówki śladami Jezusa. Oczekuje naszego współczucia, zrozumienia, pociechy i nadziei. Zarówno konstrukcja misterium, scenografia, jak i aktorstwo tego spektaklu ukierunkowane są na uwypuklenie postaci nieodłącznej dla Golgoty i Kalwarii - cierpiącej Maryi. Jej macierzyńskiego bólu, który, po ludzku ujmując, jest przeogromny.
"Lament - to wyjątek w literaturze europejskiej - mówi Szczepan Szczykno. - Żadne dzieło nie posiada tak dogłębnej analizy uczuć i nie ´wchodzi´ tak głęboko w duszę człowieka. W tym utworze nie da się oszukiwać. Tu aktor musi obnażyć się całkowicie. Nie wolno mu zostawić żadnych wątpliwości. On już przekracza granice ´grania´ i ´bycia´. Tekst wymaga swoistego rodzaju ekshibicjonizmu duchowego. Pamiętajmy, że mamy tu do czynienia z ciągłym nakładaniem się sfer sacrum i świata ziemskiego. To dodatkowa trudność w pracy z takim tekstem. Tym bardziej jest to fascynujące wyzwanie zarówno dla reżysera, jak i aktora. Mamy szczęście, bo nasz spektakl - dzięki możliwości pokazania go w różnych uświęconych miejscach, np. w kościołach - zaistnieje pełnym blaskiem. To da kolejną możliwość odczytania przesłania tej bolesnej wędrówki z Maryją".
Kołatki, płonące świece stojące na drodze krzyżowej, surowe, zranione, sękate anioły - autorstwa Jana Wewióra tworzą niepowtarzalny klimat tego spektaklu. Jednocześnie stawiają wielkie wyzwanie dla Elżbiety Jabłonki, która musi oprócz ładunku emocji w trudny i wymagający tekst wpleść całą tę niezwykłą scenografię. Czyni to po mistrzowsku. Każda linijka tekstu jest zrozumiała właśnie dzięki ekspresji aktorki, której największym sukcesem w tym spektaklu jest umiejętność znalezienia właściwych proporcji między gestem i słowem.
Zapraszamy gorąco Czytelników i Przyjaciół Niedzieli na chwile refleksji i zadumy. Żale Matki Boskiej pod Krzyżem są doskonałą ku temu okazją.
"Żale Matki Boskiej pod Krzyżem". Scenariusz i reżyseria: Szczepan Szczykno; wykonanie: Elżbieta Jabłonka; rzeźby: Jan Wewiór. Premiera: Wielki Post 2002. Teatr im. Adama Mickiewicza w Częstochowie.