Niezwykła opowieść o prymasie Hlondzie

Kard. August Hlond był salezjaninem. W testamencie napisał, iż chciałby, aby jego rzeczy trafiły do jednego z domów tego Zgromadzenia. Tak się stało, przyjął je klasztor w Czerwińsku.

Przez 30 lat pamiątki nie były dostępne dla zwiedzających. Salezjanie od dawna planowali udostępnienie ich pielgrzymom odwiedzającym znajdujące się w ramach kompleksu klasztornego sanktuarium Matki Bożej Pocieszenia. Jednak dopiero grant, uzyskany w konkursie jednego z banków, przyspieszył prace.

– Chcemy przypomnieć ludziom tę bardzo ciekawą postać, która kierowała polskim Kościołem w trudnych, także komunistycznych czasach i potrafiła jednoczyć naród. Znajomość tej postaci nie jest duża, częściowo została zapomniana – mówi ks. Przemysław Kawecki SDB, szef Salezjańskiego Ośrodka Młodzieżowo-Powołaniowego „Emaus”, inicjator powstania muzeum.

Reklama

Czterej salezjanie

Wśród kilkudziesięciu pamiątek w salezjańskich zbiorach znajdują się rzeczy osobiste i przedmioty, których Prymas używał do pracy i do sprawowania liturgii. Sutanny, szaty liturgiczne, kapelusze kardynalskie, okulary, modlitewniki, brewiarze, zbiór relikwii, popiersie, portrety, zdjęcia, a także maska pośmiertna Prymasa. Jednym z najciekawszych eksponatów jest czarny, ręcznie haftowany ornat pogrzebowy z II połowy XIX wieku, który kiedyś otrzymał w prezencie.

O Prymasie opowiedzą nie tylko przedmioty, ale również fragmenty biografii i zbiór jego myśli. Jak przyznaje, przygotowując ekspozycję, sam musiał dobrze poznać postać Prymasa. Jak mówi, wiele wątków życia i działalności kard. Hlonda urzekło go. Choćby to, że z dwunastu dzieci Jana i Marii Hlondów, mieszkających w okolicach Mysłowic, aż czterech synów – Ignacy, August, Antoni i Klemens – wstąpiło do Zgromadzenia Salezjanów. – Początek posługi Augusta Hlonda też był znamienny – podkreśla ks. Kawecki. – Razem ze starszym bratem, wyrwał się ze Śląska w daleki świat. Pojechał do Turynu, gdzie w jednym z zakładów wychowawczych, prowadzonych przez Salezjanów, a przeznaczonych na kształcenie i wychowanie polskiej młodzieży, zasiadł w ławie szkolnej. Od początku budził podziw swoimi zdolnościami i pilnością. Po ukończeniu gimnazjum wstąpił do Zgromadzenia Salezjanów.

Znajomy papieża

Wielu było bardzo zdziwionych, gdy Stolica Apostolska utworzyła administrację apostolską Górnego Śląska. W 1922 r. administratorem apostolskim został mianowany ks. August Hlond. – Okazało się, że wcześniej poznał Achille Ratti, który był nuncjuszem apostolskim w Polsce po odzyskaniu niepodległości. Zetknęli się w Wiedniu, gdzie August Hlond był dyrektorem domu salezjańskiego i prowincjałem Salezjanów – mówi ks. Kawecki.

Reklama

Gdy Achille Ratti został papieżem, jako Pius XI, powołał nikomu nieznanego zakonnika administratorem Górnego Śląska. – Nawet polski rząd wypytywał subtelnie, kim jest ten ksiądz. Pius XI widział go w działaniu w Wiedniu, gdzie radził sobie z bardzo trudnymi sytuacjami. A mając świadomość trudnej sytuacji na Śląsku, podziałów itp., chciał, by administratorem nowej diecezji był ktoś z zewnątrz – mówi ks. Kawecki.

Fascynujące jest to, dodaje ks. Kawecki, że jako biskup na Śląsku, a potem prymas, cały czas żył jak zakonnik. – W swojej skromności, pokorze, wychodził do biednych i osobiście ich karmił. Niewiele potrzebował do życia, a raczej starał się żyć dla innych. Dlatego też nie pozostało wiele rzeczy po nim. To mnie bardzo uderzyło – mówi.

Hlond i Chlondowski

Fascynujące jest też dla ks. Kaweckiego to, że August Hlond, już jako prymas i opiekun polskiej emigracji, doskonale czuł klimaty emigracyjne. – Wzięło się to stąd, że sam będąc we Włoszech był emigrantem, na obczyźnie uczył się i w zasadzie wychowywał jako nastolatek – zwraca uwagę ks. Kawecki. – Nieprzypadkowo był współzałożycielem Towarzystwa Chrystusowego, zgromadzenia powołanego dla Polonii, a w swoich przemówieniach, które do dziś są aktualne, mówił, że nie może być obojętne dla narodu, że jedna czwarta Polaków pozostaje na emigracji. Dlatego trzeba się nimi zająć. Do Chrystusowców mówił: – Musicie być radośni, bo jedziecie do ludzi, którzy są często sponiewierani, wyrwani z Ojczyzny, smutni. Musicie nieść im radość i nadzieję.

Wszyscy wiedzą, że szczątki Prymasa spoczywają w kaplicy św. Jana Chrzciciela w warszawskiej archikatedrze. Mało kto natomiast wie, że na cmentarzu w Czerwińsku, w grobie salezjańskim, jest pochowany jego brat – Antoni Hlond-Chlondowski.

– Przyjął pseudonim, żeby nie mylono go z bratem-prymasem. Był wybitną postacią, salezjaninem, ale także muzykiem, a przede wszystkim kompozytorem – mówi ks. Kawecki. Był przedstawicielem cecylianizmu w muzyce. Jego dorobek kompozytorski, obejmujący pieśni liturgiczne, msze i preludia, to kilka tysięcy utworów.

Z czasów Prymasa

Ekspozycja w klasztorze w Czerwińsku miała mieć nowoczesną formę zegara ukazującego etapy życia Prymasa. Ze względów finansowych Salezjanie musieli te plany nieco zweryfikować. Muzeum zajmuje jedną salę (druga zostanie przygotowana, gdy pojawią się fundusze), a odwiedzający będą zapoznawać się z pamiątkami, życiem i działalnością Prymasa chronologicznie, poruszając się zgodnie z ruchem wskazówek zegara. Od dzieciństwa na Śląsku, przez naukę w Turynie i Rzymie, po posługę duszpasterza Kościoła, kolejno: prowincjała, administratora apostolskiego, biskupa i wreszcie prymasa i kardynała. – Nie mieliśmy pieniędzy, żeby stworzyć – tak jak to się dziś robi – muzeum multimedialne. Ma tradycyjną formę, nowoczesną na swój sposób – mówi ks. Kawecki. – Opowiemy, jak żył. Pokażemy kącik, w którym siedział, klęcznik, przy którym się modlił, chcemy oddać ducha tego, co wyczytaliśmy z różnych opisów.

– Może eksponatów nie ma za dużo, ale są znaczące – mówi ks. Przemysław Kawecki. – Ciekawostką jest też zbiór relikwii. Są autentyczne, odpowiednio opieczętowane. Zbiór pokazuje, że miał duży kult dla świętych.

Latający Holender

Przedmiotom będą towarzyszyć fragmenty biografii, ręcznych zapisków i wystąpień. – Zamieścimy cytaty, które są czytelne i zrozumiałe dla współczesnego człowieka – zaznacza Salezjanin. – Chcemy zaciekawić ludzi tą postacią.

Będzie też sporo zdjęć. Także osobliwych jak na tamte czasy – z samolotu. – Jako jeden z pierwszych dostojników kościelnych chętnie latał samolotem, podczas gdy inni dostojnicy jeździli pociągami, czy samochodami. Dlatego koledzy nazywali go „Latającym Holendrem” – mówi ks. Kawecki.

Kard. Hlond bywał w Czerwińsku przed II wojną światową i po niej – był m.in. na obłóczynach nowicjuszy i kto wie, czy nie siedział przy biurku, które znajdzie się w centrum ekspozycji. Ale to już jest tylko legenda. Biurko na pewno jest z czasów Prymasa, stać będzie na nim oryginalna, pamiątkowa maszyna do pisania, do tego kałamarze, pióra, przybory codziennego użytku. Według opisów, po pracy zostawiał na biurku tylko krzyż. W Czerwińsku pokażą je inaczej, z różnymi przedmiotami, jakby Prymas tylko na chwilę wstał.

Konserwatyści chcą ratować Prawo i Sprawiedliwość przed tym, by nie popełniała błędów zachodniej chadecji. Polską racją stanu jest pielęgnowanie wartości - mówi poseł PiS Piotr Uściński, przewodniczący Parlamentarnego Zespołu na rzecz Życia i Rodziny.

Artur Stelmasiak: - Jaka jest pozycja konserwatystów w PiS? Chodzi mi o takie osoby, dla których np. kwestie ochrony życia są ważne?

Piotr Uściński, poseł PiS: - Zdecydowana większość polityków Prawa i Sprawiedliwość jest konserwatystami. Choć jesteśmy wielonurtową partią, to jednak co do zasadniczych wartości prawie wszyscy się zgadzamy. Przecież nikt z PiS nie odważył się zagłosować za odrzuceniem projektu Zatrzymaj Aborcję.

- Pan zawsze głosuje także za życiem, ale inni czasami miewają z tym problemy.

- Mamy bowiem różną wrażliwość. Ale nawet te najtrudniejsze głosowania świadczą o tym, że w PiS jest ok. 50 posłów, na których można zawsze liczyć.

- A jak głosowaliście za natychmiastowym procedowaniem projektu Zatrzymaj Aborcję?

- Choć nie był to nasz wniosek to obok 11 posłów Konfederacji poprało go 52 posłów z klubu PiS. Większość naszego klubu wybrało pracę nad ustawą w komisji, co nie świadczy przecież o postawie przeciwnej życiu. Przeciwnie, jest wiele głosów mówiących, że prace w komisji będą zdecydowanie szybsze niż w zeszłej kadencji. Ale pod wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego ws. aborcji eugenicznej, który złożyłem w grudniu wraz z posłem Bartłomiejem Wróblewskim podpisało się ponad 100 posłów z PiS. Osób, które chcą bronić życia i konserwatywnych wartości jest wystarczająco wielu, by nasze postulaty były zauważane w partii.

- Pytam o to, bo docierają do mnie takie głosy, że konserwatyści i osoby o poglądach pro-life nie mogą w partii zrobić kariery. Czy jesteście tłamszeni i spychani na margines w PiS?

- Konserwatywne postulaty są w partii dostrzegane, choć niestety nie wszystkie realizujemy. To odkładanie w czasie nie może trwać w nieskończoność i uważam, że teraz jest czas, by powrócić do tych wartości i spraw, które są ważne dla naszego elektoratu.

- Ostatnio mówi się wiele o wypowiedzeniu Konwencji Stambulskiej. Czy to jest jeden z waszych postulatów?

- Prezes Prawa i Sprawiedliwości wielokrotnie mówił, że dopóki PiS rządzi to gender nie będzie wprowadzone w Polsce. Obecnie może Konwencja Stambulska nie wyrządza zbyt wielu szkód, ale w przyszłości może być inaczej. Kiedyś, gdy PO-PSL ratyfikowały konwencję, powiedziałem, że ten dokument ma jeden dobry zapis.

- Jaki?

- Jest tam punkt mówiący o tym, że Konwencję Stambulską można wypowiedzieć. Uważam, że ta niebezpieczna konwencja powinna być zastąpiona jakimś innym pozytywnym dokumentem międzynarodowym jak np. Konwencja o Prawach Rodziny. Taki sygnał z Polski mógłby pomóc także innym państwom wycofać się z Konwencji Stambulskiej.

- Sprawa Konwencji Stambulskiej jest bardzo ważna dla konserwatywnego elektoratu. Gdy była procedowana nawet politycy PO mieli wobec niej wiele zastrzeżeń. A jakie ma plany PiS wobec ochrony życia? Prezes PiS mówił przecież, że jest przeciwnikiem aborcji eugenicznej. Projekt leży już drugą kadencje w Sejmie i nic.

- Cały czas czekamy na orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego w tej sprawie.

- .... Bardzo długo czekamy, bo już drugą kadencję. Pan był w grupie, która domagała się od Prezes TK zajęcia się tą sprawą. Niestety też nieskutecznie.

- Dlatego tuż po wyborach złożyliśmy nowy wniosek i czekamy. Jeżeli sprawa w Trybunale Konstytucyjnym znów będzie się przedłużać, to należy to zrobić ustawą sejmową i zająć się procedowaniem Zatrzymaj Aborcje.

- Wiem, że Pan Poseł nie jest odosobniony w swoich poglądach, bo wiem, że w PiS jest wielu polityków, dla których takie sprawy są ważne. Czy konserwatyści w PiS chcą się jakoś upodmiotowić? W jaki sposób chcecie przywrócić konserwatywną agendę w partii?

- Prawdą jest, że konserwatystów w PiS jest bardzo dużo. I teraz jest czas byśmy zaczęli upominać sie o wartości, z którymi szliśmy do wyborów... Ja mam przecież dzieci, które kiedyś zapytają mnie: Tato przez dwie kadencje byłeś w Sejmie i nie udało ci się zrealizować wszystkiego tego, na czym tak bardzo ci zależy? Co ty w tym sejmie przez 8 lat robiłeś?

- Takie najprostsze pytania są najtrudniejsze. To jak tata/poseł Uściński zamierza działać?

- I dlatego chciałbym uczynić wszystko, by móc kiedyś na takie pytania odpowiadać swoimi dziećmi nie tylko o moim zaangażowaniu w naprawę finansów publicznych czy wspieranie gospodarki, co oczywiście jest bardzo ważne, ale nie najważniejsze. Chcę dzieci wychować w katolickich wartościach i powinienem pokazać im, że o te wartości potrafię skutecznie walczyć. Jestem też to winien moim wyborcom, Polakom, którzy tego ode mnie oczekują. Razem z kolegami i koleżankami musimy zadbać o to, by konserwatyzm w PiS był bardziej obecny i wyrazisty. Dostrzegam zagrożenie politycznej nie jakości i braku wyrazistości, a to odpycha ludzi o konserwatywnych poglądach.

- Rozumiem, że jesteście zniecierpliwieni. Czy w jakiś sposób zaczniecie skuteczniej działać?

- Rzeczywiście cierpliwość się kończy i chcemy działać, by postulaty konserwatywne były wreszcie realizowane. Oczywiście zostały zrealizowane programy jak 500+, dzięki któremu rodzi się więcej dzieci. Pewnie jakaś cześć z nich, gdyby nie 500+, zginęłaby w podziemiu aborcyjnym. A więc ten program też jest prolife. Jest jeszcze dobra ustawa „za życiem”. Nie jest tak, że nic rząd PiS nie zrobił, ale to ciągle zbyt mało. Są też inne postulaty, problemy jakich rozwiązania oczekują wyborcy konserwatywni. Naprawdę jest jeszcze dużo do zrobienia, i te tematy muszą znaleźć się w pracach rządu i parlamentu.

- Te postulaty są podnoszone prawie tylko dzięki mediom katolickim i konserwatywnym. Media publiczne i prorządowe nie zajmują się praktycznie tym tematem. Tam też nie widać tych posłów, którzy chcą bronić życia nienarodzonych. Z czego to wynika?

- Bardzo byśmy chcieli, by ten konserwatywny dyskurs ws. ochrony życia się w końcu pojawił. Temat jest ważny dla milionów Polaków i powinien pojawiać się w debacie publicznej, w filmach, serialach i różnych programach. Aby ten przekaz był skuteczny powinien trafić do tzw. popkultury, a takich działań zupełnie nie widzę. Temat pro-life jak najbardziej wpisuje się w misję mediów publicznych, bo przecież chodzi o życie najmniejszych Polaków.

- A druga strona nie próżnuje.

- Silne media liberalne i lewicowe cały czas robią swoje. Promują aborcję i pod tym kątem pracują nad nastrojami społecznymi, które mogą wychylić się w lewą stronę. Ten proces jest szkodliwy dla Polski i powinniśmy pracować nad tym, by ten kurs odwrócić.

- A dlaczego Pana Posła nie ma w TVP?

- Dobre pytanie, ale chyba nie do mnie....(śmiech). Jeszcze raz powtórzę, że konserwatyści powinni mieć głos w mediach publicznych. Przecież my reprezentujemy wyborców PiS, którzy zagłosowali na nas dlatego, że np. popieraliśmy obronę życia. Teraz powinniśmy mieć możliwość tej obrony nie tylko w mediach katolickich, ale także w publicznych.

- Nie boi się Pan, że zaszkodzi w kampanii wyborczej prezydenta Andrzeja Dudy?

- Nie, bo przecież prezydent Andrzej Duda jest gwarantem tego, że agenda konserwatywnej polityki może być podnoszona. Prezydent wielokrotnie wypowiadał się, że podpisze ustawę zwiększającą ochronę życia, gdy ona tylko trafi na jego biurko. Dlatego ja zachęcam elektorat konserwatywny i swoich wyborców do głosowania na obecnego prezydenta. On jest jedynym liczącym się kandydatem, który będzie wspierał nasze postulaty konserwatywne. Andrzej Duda jest bowiem gwarantem tego, że nasze postulaty prolife i prorodzinne będą mogły być realizowane.

- Jesteśmy cały czas na wojnie kulturowej. Wojnie, w której cywilizacja życia walczy z cywilizacją śmierci. Oczywiście PiS zrobił wiele dobrych kroków, ale jest wielki niedosyt. Czy cywilizacja życia potrzebuje bardziej zdeterminowanych rycerzy na tej wojnie?

- Jako polityk rozumiem, że jesteśmy partią, która musi pozyskiwać elektorat i otwierać się na nowe grupy wyborców o różnej wrażliwości. Ale nie możemy osierocać elektoratu, dzięki któremu zdobyliśmy większość. Nie możemy zapominać o naszym trzonie, czyli elektoracie bardziej konserwatywnym. W zeszłej kadencji były poważne programy prorodzinne, naprawa finansów państwa i gospodarki, a teraz jest czas na sprawy podstawowe, których oczekuje od nas bardzo duża część naszych wyborców.

- Ale walka o cywilizację życia nie jest ważna tylko dla PiS, ale także dla Polski. Trwanie przy prawdziwych wartościach, to trwanie przy naszych korzeniach.

- W interesie naszym jest konserwatyzm, ochrona rodziny i życia. Polskość w różnych trudnych chwilach przetrwała dzięki rodzinie, przywiązaniu do Kościoła i wartości katolickich. Z tymi wartościami jako naród jesteśmy silniejsi i bardziej odporni na zewnętrzne zagrożenia. Te wartości są kapitałem społecznym, który powinniśmy pielęgnować.

- Jeżeli nie postawimy sobie tych wartości za cel i nie określimy ich jako polską rację stanu, to popłyniemy tak jak Zachód w Europy w lewą stronę. Czy Piotr Uściński zgodzi się z taką diagnozą?

- Jestem daleki od twierdzeń, że Polska może uzyskać tylko wtedy sukces, gdy będzie wspierała Berlin. Polacy są zbyt dumnym narodem, by być kogoś wasalem i płynąć w głównym nurcie. My mamy swoją tożsamość, którą powinniśmy pielęgnować. Nie tylko powinniśmy zachować nasze wartości w Polsce, ale być także drogowskazem dla innych państw i wnosić nasze cenne wartości do Europy. Ten główny nurt genderowy prowadzi świat na manowce, a polską racją stanu jest przeciwstawienie się tej ideologii.

- Jednym słowem Pan Poseł jest obrońcą PiS. Dlaczego broni Pan partii przed drogą zachodniej chadecji.

- Nie możemy pójść drogą zachodniej chadecji, bo to byłoby przede wszystkim niedobre dla Polski. Przecież zachodni tzw. "konserwatyści" często realizują lewicowe postulaty. A po to powstał PiS i ja jestem po to w PiS-ie, by służyć Polsce i Polakom. Powinniśmy uczyć się na błędach zachodnich partii politycznych i nie popełniać ich błędów.

- Jeżeli PiS nie wróci do pryncypiów takich jak ochrona życia i ochrona rodziny, to wcześniej, czy później wejdzie na drogę partii Angeli Merkel. Takie kroki uczyniła już wiele lat temu Platforma Obywatelska. Czy PiS pójdzie po jej śladach?

- Niestety niektórym się wydaje, że jest to jedyna możliwa droga i nie ma alternatywy. Wskazują, że polskie społeczeństwo pójdzie drogą zachodnią, a klasa polityczna będzie za tymi nastrojami podążać. Jednak na tym polega racja stanu i prawdziwa polityka, czyli troska o wspólne dobro, by się takim trendom przeciwstawiać. Jeżeli wiemy, że ta droga jest dla Polski i Polaków zła, to róbmy wszystko, co możliwe, by ich z tej drogi zawrócić. Polską racją stanu nie jest upodobnianie się do Zachodu, a Polacy nie po to głosowali na PiS, by politycy tej partii popełniali wiele błędów swoich zachodnich kolegów. Platforma Obywatelska nie miała tyle siły by się temu trendowi przeciwstawić, a ja wierzę w to, że Prawo i Sprawiedliwość taką siłę w sobie ma.