Jedna z wersji mówi, że Obraz Matki Bożej Częstochowskiej został sprowadzony na Jasną Górę przez królową Jadwigę, która przywiozła obraz, przybywając do Polski i przekazała paulinom z Częstochowy (których klasztor uposażył król Władysław Jagiełło, a biskup krakowski, Jan Radlica sprowadził paulinów do Częstochowy). Jest to Ikona namalowana w XIV w. we Włoszech, na wzór ikon bizantyńskich. Późniejsza legenda przypisywała namalowanie wizerunku św. Łukaszowi na desce stołu, przy którym posiłki spożywała Św. Rodzina. W 1430 r. obraz zbezczeszczono, rabując cenne wota i uszkadzając malowidło. Początkowo podejrzenie padło na husytów; jak się później okazało była to banda polskich szlachciców. Legenda jednak przypisała uszkodzenie obrazu husytom, którzy rzekomo mieli również pozostawić na obrazie słynne dwie rysy (cięcia). Biskup przemyski, Szembek, kiedy w Rzeszowie „pojawiło się morowe powietrze”, nakazał wznosić modlitwy do Matki Bożej Częstochowskiej.
Do Częstochowy pielgrzymowali królowie, a właściwą tradycję królewskiego pielgrzymowania zapoczątkował król Kazimierz Jagiellończyk, który przebywał tutaj z całą rodziną. Jak pisał XVII-wieczny historyk i poeta – Wespazjan Kochowski – król Michał Korybut Wiśniowiecki pielgrzymował pieszo, „widziano go przez trzy dni ciągle aż do północy zatopionego w modlitwie przed ołtarzem Najświętszej Panny”. Trzy razy pielgrzymował na Jasną Górę Jan III Sobieski. Na Jasną Górę nigdy nie przybył natomiast król Stanisław August Poniatowski. Szczególne nasilenie ruchu pielgrzymkowego miało miejsce po legendarnej obronie Częstochowy w XVII w. Dotychczas pielgrzymowała głównie szlachta, i to konno, i wozami, teraz na Jasną Górę zdążali także chłopi, nie potrzebując już zgody swojego pana. Literaturoznawca, niedawno zmarły prof. Franciszek Ziejka przytaczał piękny wiersz Władysława Syrokomli z 1858 r.: „(...) Tu ze wszech stron lechickich pobożni poddani/Czołobitność przynoszą jasnogórskiej Pani/Tam Mazury od Wisły, tam z Tatrów górale/Tam Krakus w szaty ojców strojny okazale/Tam Kujawiak znad Gopła – a każda gromada/Z całych secin, z tysiąców pielgrzymów się składa…
Jedna z najstarszych kopii na Podkarpaciu
W wielu kościołach Podkarpacia znajdują się zabytkowe obrazy przedstawiające kopie wizerunku Matki Bożej Jasnogórskiej, wieszane dla tych, którzy nie mogli z rozmaitych przyczyn osobiście przybyć do Częstochowy. Znajdują się one np. w kościele w Świlczy. Mikołaj Spytek Ligęza ufundował tutaj nową modrzewiową świątynię pw. św. Apostołów Szymona i Judy Tadeusza a ze zniszczonych dzwonów odlano wówczas nowy dzwon. Niestety ten zabytkowy kościół w nocy z 29 na 30 października 1967 r. spłonął. Spaliła się również zabytkowa dzwonnica. Pożar spowodowany był najprawdopodobniej przez zaprószenie ognia przez dzieci. W kościele znajdowały się cenne zabytki m.in. barokowy krucyfiks (dziś w kruchcie kościoła) oraz obraz Matki Bożej Częstochowskiej adorowanej przez św. Barbarę i Katarzynę z XVII w. – szczęśliwie uratowany.
