Katarzyna Woynarowska: Jesteś człowiekiem wykształconym, to rzadkość wśród bezdomnych.

Adam: Dlaczego, spotkałem paru z dyplomami...

Przez prawie 10 lat żyłeś na ulicy... Z własnej winy?

Wyłącznie. Dziś mam siłę, aby się do tej klęski przyznać. Wielu spośród nas, bezdomnych, woli twierdzić, że głównie to zawiedli inni. Ktoś oszukał, zdradził, okradł...

A w Twoim przypadku?

Z poziomu nieźle ustawionego człowieka zleciałem na poziom pijaczyny śpiącego w kanałach grzewczych. Wszystko zajęło mi rok, licząc od chwili, gdy straciłem mieszkanie, do pierwszej nocy w schronisku.

Jak dobrze ustawiony w życiu mąż i ojciec może tak szybko wylądować na ulicy?

Przez wódkę albo prochy. Albo jedno i drugie. Oczywiście, nic nie dzieje się z dnia na dzień. Proces upadku trwa latami. Chyba że spotka cię tragedia – tak też bywa. Kiedyś opowiem ci o moim koleżce Hirku...

Opowiedz teraz...

Młody był jeszcze, zaraz po trzydziestce. Postradał rozum, gdy jego matka i ciężarna żona zginęły w kraksie pod Kielcami. To kilka lat temu była głośna sprawa. O takich mawia się, że szukają śmierci. Pił na umór i jakoś tak... rozpaczliwie. Wszy łaziły po nim jak po bezpańskim psie, rany okropne miał. Gdy spałem z nim w jednym lokalu, słyszałem, że nocami płakał. Niewiele mówił. Którejś zimy przyszła policja i prosili, żeby iść z nimi do noclegowni, że nas zawiozą. Mieliśmy taki ruski wynalazek do picia w butelkach po wodzie – nawet to nam zamarzło, więc generalnie niewesoło... Taka śliczniutka policjantka przykucnęła przy Hirku. Mało jej ten smród nie powalił. Prosiła, pięknie prosiła, ale nie poszedł. Wyrwał się jej i uciekł przez okno. Nie wiem, czy przeżył...

A Twoja historia?

Plajta firmy, rozwód, sądowy zakaz zbliżania się do dzieci i urzędnicy z izby skarbowej na dobicie. Mnie tak naprawdę zniszczył alkohol. Ludzie bezdomni, a przecież znam paru, to głównie alkoholicy, jak ja. Nie ma się co oszukiwać – w tym środowisku sporo się pije.

Rodzina o Ciebie nie walczyła, pozwolili Ci tak upaść?

Rodzina się mnie bała – po tych awanturach, które wszczynałem, to się specjalnie nie dziwię. Niedawno zaprosili mnie synowie na święta. Nie poznałem ich. Minęło 10 lat, pamiętałem ich takimi szczawikami, a tu dorosłe chłopy otwierają drzwi. Płakać mi się chciało. Tyle straciłem.

Mają do Ciebie żal?

Rozmowa się nie kleiła. Widziałem, że jestem dla nich obcy. A ja... ja mam w sobie pustkę. Taki wielki, czarny dół. Staram się go zapełnić Bogiem. Tak sobie kombinuję, że jeśli mi Bóg przebaczy, to może i ludzie...

Wtedy nie myślałeś, że niszczysz nie tylko swoje życie...

Wiesz, był taki moment, gdy myślałem, że jak nie zostawię rodziny, to mogę ich zabić, zrobić jakąś krzywdę. Coś nieodwracalnego. Byłem w alkoholowym ciągu, więc nie panowałem nad sobą. Mówię dziś zupełnie serio, że kierował mną diabeł. Po kolejnym ataku furii, w jakimś przebłysku, pomyślałem, że pójdę, gdzie mnie oczy poniosą. Miałem wtedy uczucie, że postępuję szlachetnie.

Tak zakończyłeś jedno życie i zacząłeś inne?

Poszedłem na kielecki dworzec PKS, bo ja z Kielc jestem, kupiłem bilet na najbliższy autobus. Wylądowałem w Tarnobrzegu. Los tak chciał albo alkohol, który przedtem w siebie wlałem.

Jak przeżyć na ulicy, w nieznanym miejscu?

Moim zdaniem, lepiej w nieznanym niż w znanym. Bo cię spotka ktoś z dawnego życia i straszna siara jest... To twarde lądowanie, oj, twarde. Przedtem spałem poza domem kilka nocy, bywało, że znikałem na kilka tygodni. Ale nigdy nie poszedłem na całość w tzw. Polskę. Pytasz o początki – po pierwsze, to naturalne, poznaje się innego bezdomnego. Dworce i okolice dworców – tam najłatwiej. Żyjemy w grupach. Ludzie ze wspólnym losem ciągną do siebie. Tak to już jest. Byli więźniowie trzymają się razem, wychowankowie domów dziecka, ludzie z poprawczaków i zniszczeni przez kapitalizm, jak ja. Samotnie nie przeżyjesz. Razem zdobywa się jedzenie, jakieś fanty na sprzedaż, lekarstwa...

Ile jest prawdy w tym, że codzienność bezdomnego to kradzieże, prostytucja, przemoc, narkotyki, alkohol?

Musisz zrozumieć, że ludzie bez domu to ludzie bez punktu zaczepienia, z połamanymi życiorysami, zranieniami, które się nie goją... Czasem zniewolenie tak zdominuje człowieka, że schodzi się do piekła. Tego w nas. Wiele razy miałem poczucie, że robię źle, ale robiłem...

Nikt nie pomógł?

Bezdomny nie chce, by mu ktoś życie układał. Wam się wydaje, że jak dostanie taki biedak mieszkanie i jakąś pracę, to już „hurra, uratowany”. Zdarza się, ale pamiętaj, że bezdomność to także pewien stan ducha. Bezdomność ma się też w głowie. Może głównie tam... Ja mam wielki szacunek do ludzi z Caritas i tych z noclegowni. Dotykałaś kiedyś zawszonego i umazanego wymiocinami mężczyzny, który leży w kałuży własnego moczu? Oni takiego umyją, nakarmią, ubiorą i trochę bezradnie będą patrzeć, jak wraca w tę swoją nicość, żeby znów się utytłać...

To co, pomaganie bezdomnym nie ma sensu?

Ma sens, ogromny. Ratujący życie. To anioły. Bo zawsze istnieje szansa, że za którymś razem coś się w tym bezdomnym przełamie. Tak było ze mną.

O tym za chwilę, a teraz powiedz, jak radziłeś sobie przez te lata?

Ma się swoje sposoby. Szlaki przetarte – od klasztoru do Caritas. Czasem jakaś plebania, stołówki dla biedaków. Nic nie zdziałasz w dzielnicach willowych, tam, gdzie szeregowce i deweloperskie bloki. Im ludzie bogatsi, tym większy wąż w kieszeni i strach przed nami.

Najsmaczniej karmią zakonnice. Nie gotują oddzielnie, tylko dają z tego, co same mają na stole. No, i gdyby nie Caritas, toby człowiek kilka razy zamarzł. Są też śmietniki. Obejście ich to niemal rytuał. Chodziłem też pod rozmaite sklepy, po zamknięciu wystawiali tam towar lekko zepsuty albo przeterminowany. Mówili: przyjdź, Adaś, wtedy i wtedy... Miałem znajomego w budce z mięsem. Nawet handlowałem trochę – przecież trzeba było zarobić na alkohol... Niestety.

Kto sprawił albo co sprawiło, że udało Ci się zerwać z bezdomnością?

Splot okoliczności. Dawniej powiedziałbym – szczęśliwy traf, przypadek. Teraz, gdy patrzę z perspektywy lat, wiem, że nic z tych rzeczy. Jedynie Boża interwencja. To jedyne racjonalne wyjaśnienie... W tamtym czasie sporo się modliłem, żeby Bóg coś ze mną zrobił, bo już nie wytrzymuję. Myślałem raczej o jakimś ostatecznym rozwiązaniu, np. o śmierci. A tu proszę... życie.

Co się stało?

Pobili mnie eleganccy młodzieńcy, co wracali z nocnego klubu. Skatowali i zostawili. Ktoś zadzwonił po pogotowie i wylądowałem w szpitalu. Z obitym mózgiem. Obudziłem się ze śpiączki i tak mną telepało, że nie trafiałem kubkiem do ust. Ból straszny. Pełny zestaw zespołu odstawienia. Potem były AA, schroniska, wreszcie tzw. mieszkanie chronione, w którym mieszkam z dwójką podobnych do mnie. Pracuję jako nocny stróż na parkingu. W święta widziałem synów. Żona, chociaż oddała mi swoje ubezpieczenie w czasie leczenia, nie może się przemóc. Pewnie się obawia, że moja poprawa jest krótkotrwała, choć minęły 2 lata...

Pewnie żaden bezdomny nie przeczyta tej rozmowy, ale co byś powiedział swoim dawnym kompanom?

Każdy musi odnaleźć swoją drogę. Wiem też jak ważne jest to, by nie traktować nas, bezdomnych, jak ludzkie śmieci. Degeneraci, alkoholicy i ćpuny. Wam, żyjącym po drugiej stronie lustra, może trudniej to zrozumieć, ale czasem bardziej potrzeba rozmowy i dobrego słowa niż jałmużny...