Przypisy

1. III NADZWYCZAJNE ZGROMADZENIE OGÓLNE SYNODU BISKUPÓW, Relatio Synodi, (18 października 2014), 2. Dalej: Relacja Synodu 2014.

2. XIV ZWYCZAJNE ZGROMADZENIE OGÓLNE SYNODU BISKUPÓW, Relatio finalis, (24 października 2015), 3. Dalej: Relacja końcowa 2015.  

3. Przemówienie na zakończenie XIV Zwyczajnego Zgromadzenia Ogólnego Synodu Biskupów (24 października 2015): L’Osservatore Romano, wyd. polskie, n. 11/2015, s. 13. Por. PAPIESKA KOMISJA BIBLIJNA, Fede e Cultura alla luce della Bibbia. Atti della Sessione Plenaria 1979 della Pontificia Commissione Biblica, Torino, 1981; SOBÓR WAT. II, Konst. duszpast. Gaudium et spes o Kościele w świecie współczesnym, 44; JAN PAWEŁ II, Enc. Redemptoris missio (7 grudnia 1990), 52: AAS 83 (1991), 300; Adhort. apost. Evangelii gaudium (24 listopada 2013), 69.117: AAS 105 (2013), 1049.1068-1069.  

4. Przemówienie podczas spotkania z rodzinami, Santiago de Cuba (22 września 2015): L’Osservatore Romano, 24 września 2015, s. 7.

5. JORGE LUIS BORGES, “Calle desconocida”, w: Fervor de Buenos Aires, Buenos Aires 2011, 23.

6. Homilia wygłoszona podczas Mszy św. sprawowanej w Wyższym Seminarium Duchownym w Puebla de Los Angeles, (28 stycznia 1979): AAS 71 (1979), 184; Nauczanie Papieskie, II, 1, rok 1979, Pallotinum, Poznań 1990, s. 80.

7. Por. tamże.

8. JAN PAWEŁ II, Adhort. apost. Familiaris consortio (22, listopada 1981), 4: AAS 74 (1982), 84.

9. Relacja Synodu 2014, 5.

10. KONFERENCJA EPISKOPATU HISZPANII, Matrimonio y familia (6 lipca 1979), 3.16.23.

11. Relacja końcowa 2015, 5.

12. Relacja Synodu 2014, 5.

13. Relacja końcowa 2015, 8.  

14. Przemówienie w Kongresie Stanów Zjednoczonych Ameryki (24 września 2015): L’Osservatore Romano, wyd. polskie, n. 10/2015, s.s. 37-38.

15. Relacja końcowa 2015, 29.

16. Relacja Synodu 2014, 10.

17. III NADZWYCZAJNE ZGROMADZENIE OGÓLNE SYNODU BISKUPÓW, Orędzie (18 września 2014): L’Osservatore Romano, wyd. polskie, n. 11/2014, s. 6.

18. Relacja Synodu 2014, 10.

19. Relacja końcowa 2015, 7,

20. Tamże, 63.

21. KONFERENCJA BISKUPOW KATOLICKICH KOREI, Towards a culture of life! (15 marca 2007).

22. Relacja Synodu 2014, 6

23. PAPIESKA RADA DS. RODZINY, Karta praw rodziny (22 października 1983), 11: L’Osservatore Romano, wyd. polskie, n. 10/1983, s. 6.

24. Por. Relacja końcowa 2015, 11-12.

25. PAPIESKA RADA DS. RODZINY, Karta praw rodziny (22 października 1983), Wprowadzenie: L’Osservatore Romano, wyd. polskie, n. 10/1983, s. 6.

26. Tamże, 9.

27. Relacja końcowa 2015, 14.

28. Relacja Synodu 2014, 8.

29. Por. Relacja końcowa 2015, 78.

30. Relacja Synodu 2014, 8.

31. Relacja końcowa 2015, 23; por. Orędzie na Światowy Dzień Migranta i Uchodźcy 2016 (12 września 2015). L’Osservatore Romano, wyd. polskie, n. 10/2015, s.s. 10-12.

32. Tamże, 24.

33. Tamże, 21.

34. Tamże, 17.

35. Tamże, 20.

36. Por. tamże, 15

37. Przemówienie na zakończenie XIV Zgromadzenia Zwyczajnego Ogólnego Synodu Biskupów (24 października 2015): L’Osservatore Romano, wyd. polskie, n. 11/2015, s. 12.

38. KONFERENCJA EPISKOPATU ARGENTYNY, Navega mar adentro (31 maja 2003), 42.

39. KONFERENCJA EPISKOPATU MEKSYKU, Que en Cristo nuestra paz México tenga vida digna (15 lutego 2009), 67.

40. Relacja końcowa 2015, 25.

41. Tamże, 10.

42. Katecheza (22 kwietnia 2015): L’Osservatore Romano, wyd. polskie, n. 5/2015, s. 47.

43. Katecheza (29 kwietnia 2015): L’Osservatore Romano, wyd. polskie, n. 5/2015, s. 48.

44. Relacja końcowa 2015, 28

45. Tamże, 8.

46. Tamże, 58.

47. Tamże, 33.

48. Relacja Synodu 2014, 11.

49. KONFERENCJA EPISKOPATU KOLUMBII, A tiempos difíciles colombianos nuevos (13 lutego 2003), 3.

50. Adhort. apost. Evangelii gaudium (24 listopada 2013), 35: AAS 105 (2013), 1034.

51. Tamże, 164: AAS 105 (2013), 1088.

52. Tamże.

53. Tamże, 165: AAS 105 (2013), 1089.  

54. Relacja Synodu 2014, 12.

55. Tamże, 14.

56. Tamże, 16.

57. Relacja końcowa 2015, 41.

58. Tamże, 38.

59. Relacja Synodu 2014, 17.

60. Relacja końcowa 2015, 43.

61. Relacja Synodu 2014, 18.

62. Tamże, 19.

63. Relacja końcowa 2015, 38.

64. JAN PAWEŁ II, Adhort. apost. Familiaris consortio (22 listopada 1981), 13: AAS 74 (1982), 94.

65. Relacja Synodu 2014, 21.

66. Katechizm Kościoła Katolickiego, 1642.

67. Tamże.

68. Katecheza (6 maja 2015): L’Osservatore Romano, wyd. polskie, n. 6/2015, s. 41.

69. LEON WIELKI, Epistula Rustico narbonensi episcopo, inquis. IV: PL 54, 1205A; por. HINKMAR Z REIMS, Epist. 22: PL 126, 142.

70. Por. PIUS XII, Enc. Mystici Corporis Christi (29 czerwca 1943): AAS 35 (1943), 202: “Matrimonio enim quo coniuges sibi invicem sunt ministri gratiae”.

71. Por. Kodeks Prawa Kanonicznego, kanony 1116; 1161-1165; Kodeks Kanonów Kościołów Wschodnich, kanony 832; 848-852.

72. Tamże, kan. 1055 § 2.

73. Relacja Synodu 2014, 23.

74. JAN PAWEŁ II, Adhort. apost. Familiaris consortio (22 listopada 1981), 9: AAS 74 (1982), 90.

75. Relacja końcowa 2015, 47.

76. Tamże.

77. Homilia podczas Mszy św. na zakończenie VIII Światowego Spotkania Rodzin w Filadelfii (27 września 2015): L´Osservatore Romano, wyd. polskie, n. 10/2015, s. 52.

78. Relacja końcowa 2015, 53-54.

79. Tamże, 51.

80. SOBÓR WAT. II, Konst. duszp. Gaudium et spes o Kościele w świecie współczesnym, 48.

81. Por. Kodeks Prawa Kanonicznego, kan. 1055§ 1: “Ad bonum coniugum atque ad prolis generationem et educationem ordinatum”.

82. Katechizm Kościoła Katolickiego, 2360.

83. Tamże, 1654.

84. SOBÓR WAT. II, Konst. duszp. Gaudium et spes o Kościele w świecie współczesnym, 48.

85. Katechizm Kościoła Katolickiego, 2366.

86. Por. PAWEŁ VI, Enc. Humanae vitae (25 lipiec 1968), 11-12: AAS 60 (1968), 488-489.

87. Katechizm Kościoła Katolickiego, 2378.

88. KONGR. NAUKI WIARY, Instrukcja o szacunku dla rodzącego się życia ludzkiego i o godności jego przekazywania Donum vitae (22 lutego 1987), II, 8: AAS 80 (1988), 97.

89. Relacja końcowa 2015, 63.

90. Relacja Synodu 2014, 57.

91. Tamże, 58.

92. Tamże, 57.

93. Relacja końcowa 2015, 64.

94. Relacja Synodu 2014, 60.

95. Tamże, 61.

96. Kodeks Prawa Kanonicznego, kan. 1136; por. Kodeks Kanonów Kościołów Wschodnich, kan. 627.

97. PAPIESKA RADA DS. RODZINY, Ludzka płciowość: prawda i znaczenie (8 grudnia 1995), 23.

98. Katecheza (20 maja 2015), L’Osservatore Romano, wyd. polskie, n. 6/2015, s. 45.

99. Por. JAN PAWEŁ II, Adhort. apost. Familiaris consortio (22 listopada 1981), 38: AAS 74 (1982), 129.

100. Por. Discorso all’Assemblea diocesana di Roma (14 czerwca 2015): L’Osservatore Romano, 15-16 czerwca 2015, s. 8.

101. Relacja Synodu 2014, 23.

102. Relacja końcowa 2015, 52.

103. Tamże, 49-50.

104. Katechizm Kościoła Katolickiego, 1641.

105. Por. BENEDYKT XVI, Enc. Deus caritas est (25 grudnia 2005), 2: AAS 98 (2006), 218.

106. Ćwiczenia duchowe, Kontemplacja [pomocna] do uzyskania miłości, 230.

107. OCTAVIO PAZ, Podwójny płomień, przeł. Piotr Fornelski, Kraków 1996, s. 37.

108. TOMASZ Z AKWINU, Summa Theologiae II-II, q. 114, a. 2, ad 1.

109. Katecheza (13 maja 2015), L’Osservatore Romano, wyd. polskie, n. 6/2015, s. 43.  

110. Summa Theologiae II-II, q. 27, a. 1, ad 2.

111. Tamże, a. 1.  

112. Katecheza (13 maja 2015), L’Osservatore Romano, wyd. polskie, n. 6/2015, s. 44.  

113. JAN PAWEŁ II, Adhort. apost. Familiaris consortio (22 listopada 1981), 21: AAS 74 (1982), 106.  

114. A sermon delivered at Dexter Avenue Baptist Church, Montgomery, Alabama, 17 listopada 1957.

115. Św. Tomasz z Akwinu nazywa miłość „vis unitiva” (Summa Theologiae I, q. 20, a. 1, ad 3), zapożyczając wyrażenie Dionizego Pseudo-Aeropagity (De divinis nominibus, IV, 12: PG 3, 709).

116. TOMASZ Z AKWINU, Summa Theologiae II-II, q. 27, a. 2.

117. Enc. Casti connubii (31 grudnia 1930): AAS 22 (1930), 547-548.

118. JAN PAWEŁ II, Adhort. apost. Familiaris consortio (22 listopada 1981), 13: AAS 74 (1982), 94.

119. Katecheza (2 kwietnia 2014): L’Osservatore Romano, wyd. polskie, n. 5/2014, s. 37.

120. Tamże.

121. JAN PAWEŁ II, Adhort. apost. Familiaris consortio (22 listopada 1981), 9: AAS 74 (1982), 90.

122. TOMASZ Z AKWINU, Summa contra Gentiles, III, 123; por. ARYSTOTELES, Etyka Nikomachejska, 8,12.

123. Enc. Lumen fidei (29 czerwca 2013), 52: AAS 105 (2013), 590.

124. De sacramento matrimonii, I, 2: w: Tenże, Disputationes, III, 5, 3 (Giuliano, Neapol 1858, 778).

125. SOBÓR WAT. II, Konst. duszp. Gaudium et spes o Kościele w świecie współczesnym, 50.

126. Tamże, 49.

127. Por. Summa Theologiae I-II, q. 31, a. 3, ad 3.

128. SOBÓR WAT. II, Konst. duszp. Gaudium et spes o Kościele w świecie współczesnym, 48.

129. TOMASZ Z AKWINU, Summa Theologiae I-II, q. 26, a. 3.

130. Tamże, q. 110, a. 1.

131. Wyznania, VIII, III, 7: PL 32, 752; tłum. Zygmunt Kubiak, Warszawa 1992.

132. Rozważanie podczas spotkania modlitewnego z rodzinami z okazji Roku Wiary (26 października 2013): AAS 105 (2013), 980; L’Osservatore Romano, wyd. polskie, n. 12/2013, s. 11.

133. Anioł Pański (29 grudnia 2013): L’Osservatore Romano, wyd. polskie, n. 2/2014, s. 34.

134. Rozważanie Papieża podczas spotkania modlitewnego z rodzinami z okazji Roku Wiary (26 października 2013): L’Osservatore Romano, wyd. polskie, n. 12/2013, s. 10.

135. Summa Theologiae II-II, q. 24, a. 7.

136. SOBÓR WAT. II, Konst. duszp. Gaudium et spes o Kościele w świecie współczesnym, 48.

137. KONFERENCJA EPISKOPATU CHILE, La vida y la familia: regalos de Dios para cada uno de nosotros (21 lipca 2014).

138. Konst. duszp. Gaudium et spes o Kościele w świecie współczesnym, 49.

139. A. SERTILLANGES, L’amour chrétien, Paryż 1920, 174.

140. Por. TOMASZ Z AKWINU, Summa Theologiae I-II, q. 24, a. 1.

141. Por. tamże, q. 59, a. 5.

142. Enc. Deus caritas est (25 grudnia 2005), 3: AAS 98 (2006), 219-220.

143. Tamże, 4: AAS 98 (2006), 220.

144. Por. TOMASZ Z AKWINU, Summa Theologiae I-II, q. 32, a. 7.

145. Por. Tamże, II-II, q. 153, a. 2, ad 2: “Abundantia delectationis quae est in actu venereo secundum rationem ordinato, non contrariatur medio virtutis”.

146. JAN PAWEŁ II, Katecheza (22 października 1980)5: Insegnamenti 3/2 (1980), 951; Dzieła zebrane, t. VI, Katechezy, Kraków, 2007, s. 215.

147. Tamże, 3.

148. Tenże, Katecheza (24 września 1980): Insegnamenti 3/2 (1980), 719; Dzieła zebrane, t. VI, Katechezy, Kraków, 2007, s. 203.

149. Katecheza (12 listopada 1980): Insegnamenti 3/2 (1980), 1133; Dzieła zebrane, t. VI, Katechezy, Kraków, 2007, s. 223.

150. Tamże, 4.

151. Tamże, 5.

152. Tamże, 1: 1132; s. 223.

153. Katecheza (16 stycznia 1980): Insegnamenti 3/1 (1980), 151; Dzieła zebrane, t. VI, Katechezy, Kraków, 2007, s. 130.

154. JOSEF PEIPER, O miłości, nadziei i wierze, tłum. Irena Gano, Poznań, 2000, ss.120-121.

155. JAN PAWEŁ II, Enc. Evangelium vitae (25 marca 1995), 13: AAS 87 (1995), 427.

156. PAWEŁ VI, Enc. Humanae vitae, (25 lipca 1968), 13: AAS 60 (1968), 489.

157. SOBÓR WAT. II, Konst. duszp. Gaudium et spes o Kościele w świecie współczesnym, 49.

158. Katecheza (18 czerwca 1980): Insegnamenti 3/1 (1980), 1778; Dzieła zebrane, t. VI, Katechezy, Kraków, 2007, s. 173.

159. Tamże, 6.

160. Por. tenże, Katecheza (30 lipca 1980): Insegnamenti 3/2 (1980), 311; Dzieła zebrane, t. VI, Katechezy, Kraków, 2007, s. 180.

161. Tenże, Katecheza (8 kwietnia 1981): Insegnamenti 4/1 (1981), 904; Dzieła zebrane, t. VI, Katechezy, Kraków, 2007, s. 255.

162. Katecheza (11 sierpnia 1982): Insegnamenti 5/3 (1982), 205-206; Dzieła zebrane, t. VI, Katechezy, Kraków, 2007, s. 341.

163. Enc. Deus caritas est (25 grudnia 2005), 5: AAS 98 (2006), 221.

164. Tamże, 7.

165. Relacja końcowa 2015, 22.

166. Katecheza (14 kwietnia 1982):  Insegnamenti 5/1 (1982), 1176; Dzieła zebrane, t. VI, Katechezy, Kraków, 2007, s. 308.

167. Glossa in quatuor libros sententiarum Petri Lombardi, IV, XXVI, 2 (Quaracchi 1957, 446).

168. JAN PAWEŁ II, Katecheza (7 kwietnia 1982): Insegnamenti 5/1 (1982), 1127; Dzieła zebrane, t. VI, Katechezy, Kraków, 2007, s. 305.

169. Tenże, Katecheza (14 kwietnia 1982): Insegnamenti 5/1 (1982), 1177; Dzieła zebrane, t. VI, Katechezy, Kraków, 2007, s. 309.

170. Tamże.

171. Tenże, Enc. Redemptor hominis (4 marca 1979), 10: AAS 71 (1979), 274.

172. Por. TOMASZ Z AKWINU, Summa Theologiae II-II, q. 27, a. 1.

173. PAPIESKA RADA DS. RODZINY, Famiglia, matrimonio e “unioni di fatto” (26 lipca 2000), 40.

174. JAN PAWEŁ II, Katecheza (31 października 1984): Insegnamenti 7/2 (1984), 1072; Dzieła zebrane, t. VI, Katechezy, Kraków, 2007, s. 439.

175. BENEDYKT XVI, Enc. Deus caritas est (25 grudnia 2005), 8: AAS 98 (2006), 224.  

176. JAN PAWEŁ II, Adhort. apost. Familiaris consortio (22, listopada 1981), 14: AAS 74 (1982), 96.

177. Katecheza (11 lutego 2015): L’Osservatore Romano, wyd. polskie, n. 3-4/2015, s. 36.

178. Tamże.

179. Katecheza (8 kwietnia 2015): L’Osservatore Romano, wyd. polskie, n. 5/2015, s. 43.

180. Tamże, s. 44.

181. Por. SOBÓR WAT. II, Konst. duszp. Gaudium et spes o Kościele w świecie współczesnym, 51: „Niech wszystkim będzie wiadomo, że życie ludzkie i obowiązek jego przekazywania nie mogą być ograniczone tylko do tego ziemskiego czasu i jedynie według niego odmierzane i rozumiane, lecz że zawsze odnoszą się one do wiecznego przeznaczenia człowieka”.

182. Letter of His Holiness John Paul II to the Secretary General of the International Conference on Population and Development (18 marca 1994): AAS 87 (1995), 190-196.

183. JAN PAWEŁ II, Katecheza (12 marca 1980): Insegnamenti 3/1 (1980), 543; Dzieła zebrane, t. VI, Katechezy, Kraków, 2007, s. 147.

184. Tamże.

185. Przemówienie podczas spotkania z rodzinami w Manili (16 stycznia 2015): AAS 107 (2015), 176; L’Osservatore Romano, wyd. polskie, n. 2/2015, s. 18.  

186. Katecheza (11 lutego 2015): L’Osservatore Romano, wyd. polskie, n. 3-4/2015, s. 36.

187. Katecheza (14 października 2015): L’Osservatore Romano, wyd. polskie, n. 11/2015, s. 35.

188. KATOLICCY BISKUPI AUSTRALII: List past. Don’t Mess with Marriage, 13 (24 listopada 2015).

189. SOBÓR WAT. II, Konst. duszp. Gaudium et spes o Kościele w świecie współczesnym, 50.

190. JAN PAWEŁ II, Katecheza (12 marca 1980): Insegnamenti 3/1 (1980), 542; Dzieła zebrane, t. VI, Katechezy, Kraków, 2007, s. 146.

191. Por. tenże, List apost. Mulieris dignitatem (15 sierpnia 1988), 31: AAS 80 (1988), 1726-1729.

192. Katecheza (7 stycznia 2015): L’Osservatore Romano, wyd. polskie, n. 2/ 2015, s. 52.

193. Tamże.

194. Katecheza (28 stycznia 2015): L’Osservatore Romano, wyd. polskie, n. 2/2015), s. 53.

195. Tamże.

196. Por. Relacja końcowa 2015, 28.

197. Katecheza (4 lutego 2015): L’Osservatore Romano, wyd. polskie, n. 3-4/2015, s. 34.

198. Tamże, s. 35.

199. SOBÓR WAT. II, Konst. duszp. Gaudium et spes o Kościele w świecie współczesnym, 50.

200. V KONFERENCJA OGÓLNA EPISKOPATU AMERYKI ŁACIŃSKIEJ I KARAIBÓW, Dokument z Aparecidy (29 czerwca 2007), 457.

201. Relacja końcowa 2015, 65.

202. Tamże.

203. Przemówienie podczas spotkania z rodzinami w Manili (16 stycznia 2015): L’Osservatore Romano, wyd. polskie, n. 2/2015, s. 17.

204. MARIO BENEDETTI, “Te quiero”, w: Poemas de otros, Buenos Aires 1993, 316.

205. Katecheza (16 września 2015): L’Osservatore Romano, wyd. polskie, n. 10/2015, s. 59.

206. Katecheza (7 października 2015): L’Osservatore Romano, wyd. polskie, n. 11/2015, s. 33.  

207. BENEDYKT XVI, Enc. Deus caritas est (25 grudnia 2005), 14: AAS 98 (2006), 228.

208. Por. Relacja końcowa 2015, 11.

209. Katecheza (18 marca 2015): L’Osservatore Romano, wyd. polskie, n. 3-4/2015, s. 42.

210. Katecheza (11 lutego 2015): L’Osservatore Romano, wyd. polskie, n. 3-4/2015, s. 36.    

211. Por. Relacja końcowa 2015, 17-18.

212. Katecheza (4 marca 2015): L’Osservatore Romano, wyd. polskie, n. 3-4/2015, s. 40.

213. Katecheza (11 marca 2015): L’Osservatore Romano, wyd. polskie, n. 3-4/2015, s. 42.

214. Adhort. apost. Familiaris consortio (22 listopada 1981), 27: AAS 74 (1982), 113.

215. Tenże, Przemówienie do uczestników Międzynarodowego forum poświęconego aktywności ludzi starych, (5 września 1980), 5: Insegnamenti III, 2 (1980), 539; Nauczanie Papieskie, III, 2 (Poznań 1986), s. 292.

216. Relacja końcowa 2015, 18.

217. Katecheza (4 marca 2015): L’Osservatore Romano, wyd. polskie, n. 3-4/2015, s. 39.

218. Tamże.

219. Przemówienie podczas spotkania z ludźmi starszymi na placu św. Piotra (28 września 2014): L’Osservatore Romano, wyd. polskie, n. 10/2014, s. 39.

220. Katecheza (18 lutego 2015): L’Osservatore Romano, wyd. polskie, n. 3-4/2015, s. 38.

221. Tamże.

222. Tamże.

223. JAN PAWEŁ II, Adhort. apost. Familiaris consortio (22 listopada 1981), 18: AAS 74 (1982), 101.

224. Katecheza (7 października 2015): L’Osservatore Romano, wyd. polskie, n. 11/2015, s. 33.  

225. Relacja Synodu 2014, 30.

226. Tamże, 31.

227. Relacja końcowa 2015, 56.

228. Tamże, 81.

229. Relacja Synodu 2014, 32.

230. Tamże, 33.

231. Tamże, 38.

232. Relacja końcowa 2015, 77.

233. Tamże, 61.

234. Tamże.

235. Tamże.

236. Tamże.

237. Por. Relacja Synodu 2014, 26.

238. Tamże, 39.

239. KONFERENCJA EPISKOPATU WŁOCH, COMMISSIONE EPISCOPALE PER LA FAMIGLIA E LA VITA, Orientamenti pastorali sulla preparazione al matrimonio e alla famiglia (22 października 2012), 1.

240. IGNACY Z LOYOLI, Ćwiczenia duchowe, Kontemplacja [pomocna] do uzyskania miłości, 2.

241. Tamże, 5.

242. JAN PAWEŁ II, Katecheza (27 czerwca 1984): Insegnamenti VII, 1 (1984), 1941; Dzieła zebrane, t. VI, Katechezy, Kraków, 2007, s. 407.

243. Katecheza (21 października 2015): L’Osservatore Romano, wyd. polskie, n. 11/2015, s. 37.

244. KONFERENCJA KATOLICKIEGO EPISKOPATU KENII, Kampeni ya Kwarisma 2015 (18 lutego 2015).

245. Por. PIUS XI, Enc. Casti connubii (31 dicembre 1930): AAS 22 (1930), 583.

246. JAN PAWEŁ II, Katecheza (4 lipca 1984): Insegnamenti VII, 2 (1984), 9.10; Dzieła zebrane, t. VI, Katechezy, Kraków, 2007, s. 409.

247. Relacja końcowa 2015, 59.

248. Tamże, 63.

249. Konst. duszp. Gaudium et spes o Kościele w świecie współczesnym, 50.

250. Relacja końcowa 2015, 63.

251. Relacja Synodu 2014, 40.

252. Tamże, 34.

253. Pieśń duchowa B, XXV, 11.

254. Relacja Synodu 2014, 44.

255. Relacja końcowa 2015, 81.

256. Tamże, 78.

257. Katecheza (24 czerwca 2015): L’Osservatore Romano, wyd. polskie, n. 7-8/2015, s. 52.

258. JAN PAWEŁ II, Adhort. apost. Familiaris consortio (22 listopada 1981), 83: AAS 74 (1982), 184.

259. Relacja Synodu 2014, 47.

260. Tamże, 50.

261. Por. Katecheza (5 sierpnia 2015): L’Osservatore Romano, wyd. polskie, n. 9/2015, s. 47.

262. Relacja Synodu 2014, 51; por. Relacja końcowa 2015, 84.

263. Tamże, 48.

264. Por. Motu proprio Mitis iudex Dominus Iesus (15 sierpnia 2015): L’Osservatore Romano, 9 września 2015, ss. 3-4; Motu proprio Mitis et misericors Iesus (8 września 2015): L’Osservatore Romano, 9 września 2015, ss. 5-6.

265. Motu proprio Mitis iudex Dominus Iesus (15 sierpnia 2015), preambuła, III: L’Osservatore Romano, 9 września 2015, s. 3.

266. Relacja końcowa 2015, 82.

267. Relacja Synodu 2014, 47.

268. Katecheza (20 maja 2015): L’Osservatore Romano, wyd. polskie, n. 6/2015, s. 45.

269. Katecheza (24 czerwca 2015): L’Osservatore Romano, wyd. polskie, n. 7-8/2015, s. 52.

270. Katecheza (5 sierpnia 2015): L’Osservatore Romano, wyd. polskie, n. 9/2015, s. 46.  

271. Relacja końcowa 2015, 72.

272. Tamże, 73.

273. Tamże, 74.

274. Tamże, 75.

275. Por. Bulla Misericordieae vultus, 12: AAS 107 (2005), 407.

276. Katechizm Kościoła Katolickiego, 2358: por. Relacja końcowa 2015, 76.

277. Por. tamże.

278. Relacja końcowa, 76; por. KONGREGACJA NAUKI WIARY, Considerazioni circa i progetti di riconoscimento legale delle unioni tra persone omosessuali, 4.

279. Tamże, 80.

280. Por. tamże, 20.

281. Katecheza (17 czerwca 2015): L’Osservatore Romano, wyd. polskie, n. 7-8/2015, s. 50.

282. Relacja końcowa 2015, 19.

283. Katecheza (17 czerwca 2015): L’Osservatore Romano, wyd. polskie, n. 7-8/2015, s. 50.

284. Tamże.

285. Por. Katechizm Kościoła Katolickiego, 958.

286. Tamże.

287. Por. Żółty zeszyt. Ostatnie rozmowy św. Teresy od Dzieciątka Jezus zebrane przez Matkę Agnieszkę od Jezusa, 17 lipca 1897, Warszawa, 1977, s. 86-87. Odnośnie do tego znaczące jest świadectwo sióstr o obietnicy św. Teresy, że jej odejście z tego świata będzie jak „deszcz róż” (tamże, 9 czerwca).

288. JORDAN Z SAKSONII, Libellus de Principiis Ordinis Praedicatorum, 93: Monumenta Historica Sancti Patris Nostri Dominici, XVI, Rzym 1935, s. 69.

289. Por. Katechizm Kościoła Katolickiego, 957.

290. SOBÓR WAT. II, Konst. dogm. Lumen gentium o Kościele, 49.

291. Adhort. apost. Evangelii gaudium (24 listopada 2013), 222: AAS 105 (2013), 1111.

292. Katecheza (20 maja 2015): L’Osservatore Romano, wyd. polskie, n. 6/2015, s. 46.

293. SOBÓR WAT. II, Konst. duszpast. Gaudium et spes o Kościele w świecie współczesnym, 17.

294. Katecheza (30 września 2015): L’Osservatore Romano, wyd. polskie, n. 10/2015, s. 55.

295. Katecheza (10 czerwca 2015): L’Osservatore Romano, wyd. polskie, n. 7-8/2015, s. 49

296. Por. Relacja końcowa 2015, 67.

297. Katecheza (20 maja 2015): L’Osservatore Romano, wyd. polskie, n. 6/2015, s. 46.

298. Katecheza (9 września 2015): L’Osservatore Romano, wyd. polskie, n. 10/2015, s. 58.

299. Relacja końcowa 2015, 68.

300. Tamże, 58.

301. Deklaracja Gravissimum educationis, o wychowaniu chrześcijańskim, 1.

302. Relacja końcowa 2015, 56.

303. ERICH FROMM, O sztuce miłości, Warszawa 1971, s. 68.

304. Enc. Laudato si’ (24 maja 2015), 155.

305. Katecheza (15 kwietnia 2015): L’Osservatore Romano, wyd. polskie, n. 5/2015, s. 45.

306. Por. Relacja końcowa 2015, 13-14.

307. De sancta virginitate, 7, 7: PL 40, 400; O świętym dziewictwie, w: Święty Augustyn, Pisma monastyczne, Kraków 2002, s. 280, tłum. P. Nehring.

308. Katecheza (26 sierpnia 2015), L’Osservatore Romano, wyd. polskie, n. 9/2015, s. 50.

309. Relacja końcowa 2015, 89.

310. Tamże, 93.

311. Relacja Synodu 2014, 24.

312. Tamże, 25.

313. Tamże, 28.

314. Por. tamże, 41.43; Relacja końcowa 2015, 70.

315. Tamże, 27.

316. Tamże, 26.

317. Tamże, 41.

318. Tamże.

319. Relacja końcowa 2015, 71.

320. Por. tamże.

321. Relacja Synodu 2014,42.

322. Por. tamże, 43.

323. Adhort. apost. Familiaris consortio (22 listopada 1981), 34: AAS 74 (1982), 123.

324. Tamże, 9: AAS 74 (1982), 90.

325. Por. Katecheza (24 czerwca 2015): L’Osservatore Romano, wyd. polskie, n. 7-8/2015, s. 51.

326. Homilia podczas Mszy św. z nowymi kardynałami (15 lutego 2015): AAS 107 (2015), 257; L’Osservatore Romano, wyd. polskie, n. 2/2015, s. 35.

327. Relacja końcowa 2015, 51.

328. Relacja Synodu 2014, 25.

329. JAN PAWEŁ II, Adhort. apost. Familiaris consortio (22 listopada 1981), 84: AAS 74 (1982), 186. W tych sytuacjach wielu, znając i przyjmując możliwość pozostawania w związku “jak brat i siostra”, którą oferuje im Kościół, odkrywają, że jeśli brak pewnych wyrazów intymności “nierzadko wierność może być wystawiona na próbę, a dobro potomstwa zagrożone” (Sobór Wat. II, Konst. duszpast. Gaudium et spes, 51).

330. Tamże.

331. Relacja Synodu 2014, 26.

332. Tamże, 45.

333. BENEDYKT XVI, Przemówienie podczas VII Światowego Spotkania Rodzin, Mediolan (2 czerwca 2012): Insegnamenti, VIII, 1 (2012), 691; L’Osservatore Romano, wyd. polskie, n. 7-8/2012, s. 23.

334. Relacja końcowa 2015, 84.

335. Tamże, 51.

336. Nawet, gdy chodzi o dyscyplinę sakramentalną, ponieważ po rozeznaniu można uznać, że w danej sytuacji nie ma poważnej winy. Stosuje się tutaj to, co powiedziałem w innym dokumencie: por. Adhort. apost. Evangelii gaudium (24 listopada 2013), 44. 47: AAS 105 (2013), 1038-1040.

337. Relacja końcowa 2015, 85.

338. Tamże, 86.

339. JAN PAWEŁ II, Adhort. apost. Familiaris consortio (22 listopada 1981), 33: AAS 74 (1982), 121.

340. Relacja końcowa 2015, 51.

341. Por. Summa Theologiae, I-II, q. 65, a. 3. ad 2; De Malo, q. 2, a. 2.

342. Tamże, ad 3.

343. N. 1735.

344. Tamże, 2352; KONGREGACJA NAUKI WIARY, Deklaracja o eutanazji, Iura et bona, (5 maja 1980), II: AAS 72 (1980), 546). Jan Paweł II, krytykując kategorię „opcji fundamentalnej”, przyznawał, że „niewątpliwie mogą zaistnieć sytuacje bardzo złożone i niejasne pod względem psychologicznym, które wywierają wpływ na podmiotową poczytalność grzesznika” (Adhort. apost. Reconciliatio et paenitentia, (2 grudnia 1984), 17: AAS 77 [1985], 223).

345. Por. PAPIESKA RADA DS. INTEREPRETACJI TEKSTÓW PRAWNYCH, Deklaracja (24 czerwca 2000), L’Osservatore Romano, wyd. polskie, n. 10/2000, s. 56.

346. Relacja końcowa 2015, 85.

347. Summa Theologiae I-II, q. 94, a. 4 (tłum. O. Pius Bełch, OP).

348. Odnosząc się do ogólnej znajomości normy oraz szczególnej znajomości rozeznania praktycznego św. Tomasz posuwa się do stwierdzenia, że „jeśli istnieje tylko jedno z dwóch poznań, to lepiej byłoby, żeby było to poznanie rzeczywistości partykularnej, które jest bliższe działaniu”: Sententia libri Ethicorum, VI, 6 (Leonina, t. XLVII, 354).

349. Przemówienie na zakończenie XIV Zgromadzenia Ogólnego Synodu Biskupów (24 października 2015): L’Osservatore Romano, wyd. polskie, n. 11/2015, s. 12.

350. W poszukiwaniu etyki uniwersalnej: nowe spojrzenie na prawo naturalne (2009), 59; Kraków 2010.

351. W pewnych przypadkach mogłaby to być również pomoc sakramentów. Dlatego „kapłanom przypominam, że konfesjonał nie powinien być salą tortur, ale miejscem miłosierdzia Pana”, (Adhort. apost. Evangelii gaudium [24 listopada 2013], 44: AAS 105 [2013], 1038). Zaznaczam również, że Eucharystia „nie jest nagrodą dla doskonałych, lecz szlachetnym lekarstwem i pokarmem dla słabych”, (tamże, 47: 1039).

352. Adhort. apost. Evangelii gaudium (24 listopada 2013), 44: AAS 105 (2013), 1038-1039.

353. De catechizandis rudibus, I, 14, 22: PL 40, 327; por. Adhort. apost. Evangelii gaudium (24 listopada 2013), 193: AAS 105 (2013), 1101.

354. Relacja Synodu 2014, 26.

355. Adhort. apost. Evangelii gaudium, (24 listopada 2013), 44: AAS 105 (2013), 1038.

356. Tamże, 45: AAS 105 (2013), 1039.

357. Tamże, 270: AAS 105 (2013), 1128.

358. Bulla Misericordiae vultus (11 kwietnia 2015), 12: AAS 107 (2015), 407.

359. Tamże, 5: 402.

360. Tamże, 9: 405.

361. Tamże, 10: 406.

362. Adhort. apost. Evangelii gaudium, (24 listopada 2013), 47: AAS 105 (2013), 1040.

363. Por. tamże, 36-37: AAS 105 (2013), 1035.

364. Być może ze względu na skrupuły, ukryte za wielkim pragnieniem bycia wiernymi prawdzie, niektórzy księża wymagają od penitentów postanowienia poprawy bez żadnego cienia. Z tego powodu miłosierdzie zanika w poszukiwaniu sprawiedliwości hipotetycznie czystej. Dlatego warto przypomnieć nauczanie św. Jana Pawła II, który stwierdził, że przewidywalność nowego upadku „nie przesądza o autentyczności postanowienia” (Lettera al Card. William W. Baum in occasione del corso sul foro interno organizzato dalla Penitenzieria Apostolica [22 marca 1996], 5: Insegnamenti, XIX, 1 [1996], 589).

365. MIĘDZYNARODOWA KOMISJA TEOLOGICZNA, Nadzieja zbawienia dla dzieci, które umierają bez chrztu (19 kwietnia 2007), 2.

366. Bulla Misericordiae vultus (11 kwietnia 2015), 15: AAS 107 (2015), 409.

367. Dekret Apostolicam actuositatem, o apostolstwie świeckich, 4.

368. Tamże.

369. SOBÓR WAT. II, Konst. duszp. Gaudium et spes, o Kościele w świecie współczesnym, 49.

370. Enc. Deus caritas est, (25 grudnia 2005), 16: AAS 98 (2006), 230.

371. Tamże, 39: AAS 98 (2006), 250.

372. JAN PAWEŁ II, Adhort, apost. Christifideles laici (30 grudnia 1988), 40: AAS 81 (1989), 468.

373. Tamże.

374. Relacja końcowa 2015, 87.

375. JAN PAWEŁ II, Adhort, apost. Vita consecrata (25 marca 1996), 42: AAS 88 (1996), 416.

376. Por. Relacja końcowa 2015, 87.

377. Por. JAN PAWEŁ II, Adhort. apost. Familiaris consortio (22 listopada 1981), 57: AAS 74 (1982), 150.

378. Nie zapominajmy, że przymierze Boga ze swoim ludem wyraża się jako zaręczyny (por. Ez 16, 8.60; Iz 62, 5; Oz 2, 21-22), a Nowe Przymierze również ukazane jest jako małżeństwo (por. Ap 19, 7; 21, 2; Ef 5, 25).

379. SOBÓR WAT. II, Konst. dogmat. Lumen gentium o Kościele, 11.

380. JAN PAWEŁ II, Adhort. apost. Familiaris consortio (22 listopada 1981), 11: AAS 74 (1982), 93.

381. Tenże, Homilia podczas Mszy św. dla rodzin, Cordoba, Argentyna (8 kwietnia 1987), 4: Insegnamenti X, 1 (1987), 1161-1162; L’Osservatore Romano, wyd. polskie, n. 6/1987, s. 20.

382. Por. Życie wspólne, Kraków, 2001, s. 41.

383. SOBÓR WAT. II, Dekret Apostolicam actuositatem o apostolstwie świeckich, 11.

384. Katecheza (10 czerwca 2015): L’Osservatore Romano, wyd. polskie, n. 7-8/2015, s. 48.

385. JAN PAWEŁ II, Adhort. apost. Familiaris consortio (22 listopada 1981), 12: AAS 74 (1982), 93.

386. Przemówienie podczas święta rodziny i czuwania modlitewnego, Filadelfia (26 września 2015): L’Osservatore Romano, 28-29 września 2015, s. 6.

387. GABRIEL MARCEL, Homo viator: wstęp do metafizyki nadziei, Warszawa 1984, s. 51.

388. Relacja końcowa 2015, 88.

389. Por. JAN PAWEŁ II, Adhort. apost. Familiaris consortio (22 listopada 1981), 44: AAS 74 (1982), 136.

390. Tamże, 49: AAS 74 (1982), 141.

391. Odnośnie do aspektów społecznych rodziny por. PAPIESKA RADA „IUSTITIA ET PAX”, Kompendium Nauki Społecznej Kościoła, 248-254.