21 maja AD 1161 abp gnieźnieński Jakub ze Żnina konsekrował nowo wybudowaną świątynię w Łęczycy pod wezwaniem Najświętszej Maryi Panny Królowej i św. Aleksego. W tym roku przypada zatem 840. rocznica tego wydarzenia. Do udziału w uroczystościach rocznicowych wszystkich wiernych z diecezji łowickiej zaprosił ks. Paweł Olszewski - proboszcz parafii archikolegiackiej w Tumie. Uroczystości odbyły się 25 maja.
Dzieje Archikolegiaty
W dawnej Łęczycy, a dzisiejszym Tumie przypuszczalnie z fundacji
Bolesława Chrobrego i z prawdopodobnym udziałem św. Wojciecha zbudowano
pierwsze opactwo benedyktynów w Polsce pw. Najświętszej Panny Marii
i św. Aleksego. Fundacja opactwa nastąpiła w 997 r. Była to budowla
kamienna, trójczęściowa, gdzie jedna od strony wschodniej zakończona
była absydą, co wskazuje na religijny charakter budowli.
W 1140 r. po przeniesieniu opactwa do Mogilna, mury klasztoru
zostały rozebrane, a fundamenty zasypane. Przyczyna upadku opactwa
nie jest dokładnie znana. Być może spowodowane to było nawrotem pogaństwa,
bądź przekazaniem ziem klasztornych na własność arcybiskupa gnieźnieńskiego.
Na tym samym miejscu zbudowano z inicjatywy arcybiskupa
gnieźnieńskiego Janika ze Żnina, pod kierunkiem biskupa płockiego
Aleksandra do dziś stojącą kolegiatę. Wzniesiona świątynia jest budowlą
bazylikową, trójnawową z emporami nad nawami bocznymi i zbudowana
została w stylu romańskim. Materiałem budowlanym jest granit, kamień
polny i piaskowiec. Świątyni nadano tytuł poprzedniej budowli: Najświętszej
Panny Marii i św. Aleksego. Konsekracja kościoła odbyła się 21 maja
1161 r. Wzięli w niej udział: arcybiskup gnieźnieński Janik, wszyscy
biskupi i panujący książęta polscy. Tak monumentalna świątynia wzniesiona
w centrum Polski była miejscem 21 synodów prowincjalnych, znanych
jako synody łęczyckie. Pierwszy odbył się w roku 1181, a ostatni
w 1547 r.
Kościół ma charakter obronny, toteż służył wielokrotnie
za twierdzę: w czasie napadu Tatarów (1241), Litwinów (1293), Krzyżaków (
1306 i 1331) oraz Szwedów (1705). Tatarzy zostali odparci, ale Litwini
w 1293 r., pod wodzą Witenesa spalili świątynię wraz ze schronioną
w niej ludnością. W tym samym czasie zniszczony został gród łęczycki,
którego wały obronne wznoszą się do dziś na pobliskich łąkach w kierun
ku południowo-zachodnim od kolegiaty. W 1306 r. został spalony przez
Krzyżaków, a w 1705 r. przez Szwedów.
W 1487 r. przebudowano wnętrze świątyni w stylu gotyckim.
Z tamtego okresu pozostały do dziś ceglane filary z ostrymi łukami,
dźwigające dach główny i sklepienia krzyżowe w nawach
bocznych.
W 1569 r. zbudowano renesansową kruchtę, jako osłonę
romańskiego portalu i odnowiono wnętrze świątyni dodając tynki z
freskami. Po zniszczeniach dokonanych przez Szwedów w 1705 r. z inicjatywy
prymasa Łubieńskiego, kosztem biskupa Kajetana Sołtyka w latach 1765-1785
przebudowano kościół nadając mu styl klasycystyczny. Sławny architekt
Efraim Schroeger zaprojektował przebudowę wież, nawy głównej, okien,
fasady od strony zachodniej i całego wnętrza. Z tego okresu jest
także stojący opodal drewniany kościółek św. Mikołaja.
Przez wiele wieków świątynia w Tumie posiadała tytuł
kolegiaty, a później tytuł archikolegiaty, gdyż istniała tu kapituła
łęczycka. W 1819 r. kapituła łęczycka została zniesiona, a archikolegiata
stała się kościołem parafialnym.
Ostatnie spalenie kościoła nastąpiło w 1939 r. podczas
bitwy nad Bzurą. Zniszczona została wieża północna, trafiona pociskiem
i wypalone wnętrze z całym wystrojem.
Odbudowę świątyni rozpoczęto w 1947 r., a w odgruzowanych
murach 20 lipca tegoż roku bp. Mikołaj Klepacz, ordynariusz łódzki
odprawił pierwszą Mszę św. po wojnie. W roku 1961 r. obchodzono 800-lecie
konsekracji Archikolegiaty, podczas tej uroczystości dokonano konsekracji
trzech ołtarzy.
Od 25 marca 1992 r. parafia w Tumie została włączona
do diecezji łowickiej, a prastara świątynia tumska, pamiętająca początki
państwowości w naszej Ojczyźnie, otrzymała na nowo tytuł Archikolegiaty,
a rok później erygowana została kapituła łęczycka.
Uroczystości jubileuszowe
Z racji jubileuszu 840-lecia konsekracji Archikolegiaty Łęczyckiej
w piątek 25 maja w Tumie odbyły się uroczystości rocznicowe, których
gospodarzem był ks. Paweł Olszewski - proboszcz parafii archikolegiackiej
w Tumie. Jego zaproszenie przyjął biskup łowicki Alojzy Orszulik,
który przewodniczył Mszy św. z udziałem kanoników łęczyckich. Do
starożytnego Tumu przybyli w tym wyjątkowym dniu także: wojewoda
łódzki Michał Kasiński, przedstawiciel Ministra Kultury i Dziedzictwa
Narodowego p. Zieliński, starosta łęczycki Wojciech Zdziarski, wójt
Gminy Góra św. Małgorzaty Marek Frankowski, sekretarz Urzędu Miasta
Łęczycy Edward Banasik, grono znakomitych naukowców i konserwatorów
zaangażowanych w przywrócenie Archikolegiacie jej dawnej świetności
oraz przedstawiciele Towarzystwa Miłośników Ziemi Łęczyckiej i Towarzystwa
Naukowego Płockiego.
Podczas uroczystej Mszy o godz. 11.00 nastąpiła instalacja
nowych członków Archikolegiackiej Kapituły Łęczyckiej: ks. Kazimierza
Gorszwy i ks. Tadeusza Kmiecia, obecnie rezydentów w Piątku.
Przemawiając do uczestników uroczystości jubileuszowych
Biskup Łowicki podkreślił: "Nie bez wzruszenia wchodzę do tej świątyni
o takiej bogatej historii. To tutaj przez 840 lat dokonywały się
wielkie rzeczy. Nawet z pewnym drżeniem nawiedzam to dziedzictwo
kultury i architektury kościelnej. Lękam się, czy podołam wszystkim
zabiegom, które są potrzebne, żeby ta starożytna świątynia wróciła
do swej pierwotnej świetności. Cieszę się, że takie dziedzictwo otrzymałem
jako pierwszy Biskup Łowicki i że mogłem reaktywować Archikolegiacką
Kapitułę Łęczycką, która tu została erygowana w połowie XII w. Cieszę
się, że dziś Pan Bóg pozwolił czcigodnym kanonikom tak licznie przybyć
na uroczystość jubileuszową i wyrażam radość, że mogę przy tej okazji
instalować dwóch nowych kanoników, włączając ich w to dostojne gremium,
które ma mnie wspierać w mej posłudze".
W homilii bp Orszulik powiedział m.in.: "Stojąc w świątyni
tumskiej jesteśmy jakby na miejscu dwóch relikwii. Pierwsza i najważniejsza
to złożona w tym ołtarzu cząstka kości św. Wojciecha. Tego Wojciecha,
który przechodził przez Łęczycę udając się na dwór Bolesława Chrobrego,
a stamtąd na misje do Prusów. Jak mówi tradycja, on właśnie założył
tu klasztor benedyktyński. I dlatego pod posadzką tej świątyni znajdują
się jakby relikwie tego klasztoru, w którym przebywał św. Wojciech"
. Biskup Łowicki nazwał Archikolegiatę "wielkim skarbem, świadkiem
wydarzeń ważnych dla Kościoła i państwa polskiego, którego tajemnice
przypada zgłębiać nam, ludziom XXI w.".
"Niechaj tu przybywają pielgrzymi, turyści - zachęcał
na zakończenie homilii bp Orszulik - niech poznają korzenie kultury
sakralnej, chrześcijaństwa i życia religijnego poprzednich pokoleń,
zaczynając od roku chrztu Polski. Jan Paweł II przypomina nam, że
naród, który nie sięga do swoich korzeni i ich nie pielęgnuje, schodzi
do rzędu plemienia. Proszę bardzo władze rządowe, wojewódzkie i samorządowe,
aby dołożono starań, żeby ta świątynia stopniowo odzyskiwała swój
blask i by tętniła życiem, licznymi pielgrzymami, którzy będą chcieli
modlić się przed relikwiami św. Wojciecha".
W drugiej części uroczystości odbył się wykład prof.
dr. hab. Zygmunta Świechowskiego i promocja jego nowej książki pt.
Architektura romańska w Polsce. Można było także zwiedzać archikolegiatę
i zapoznać się z przebiegiem aktualnych prac konserwatorsko-budowlanych.
Jak powiedział Niedzieli Łowickiej proboszcz ks. Paweł Olszewski
w ostatnim roku oczyszczono i zakonserwowano 80% powierzchni zewnętrznej
ścian, położono nowe fugi, wymieniono wszystkie okna, łącznie z nawą
główną, rynny i spady rynnowe oraz poprawiono dach. Poprowadzono
izolację pionową fundamentów, odwodniono teren wokół archikoelgiaty,
osuszono jej mury. Kontynuowane są prace przy konserwacji wieży północnej,
rozpoczęto także prace przy wieży południowej. Oczyszczono i zakonserwowano
również zabytkowy mur wokół Archikolegiaty, obsadzono nową bramę
główną i furty, a mur przykryto dachówką. Trwa także konsekracja
kruchty: zerwano stary dach, zmieniono obelkowanie. Konserwowane
są również takie zabytki, jak kamienna rzeźba Pantokratora i epitafia
nagrobne. W Archikolegiacie wciąż trwają badania archeologiczne,
dokumentujące wszystko, co znajduje się w świątyni i na zewnątrz.
Ks. Olszewski serdecznie zaprasza wszystkich wiernych,
pragnących nawiedzić Archikolegiatę, w której codziennie odbywa się
normalna służba liturgiczna i odprawiane są Msze św. niedzielne,
jak w każdym kościele parafialnym. Do turystów zwraca się z prośbą
o zwiedzanie Archikolegiaty - obiektu sakralnego, w sposób piękny
i godny, ze zrozumieniem, iż jest to Dom Boży.
Pomóż w rozwoju naszego portalu