Zazwyczaj homilia pogrzebowa jest przypomnieniem prawdy, że Jeżeli umarliśmy z Chrystusem, z Nim również żyć będziemy… (Rz 6, 8). To przypomnienie ma umocnić wiarę w zmartwychwstanie, która przynosi pocieszenie/ uczestnikom liturgii. Dziś nie wydaje mi się to konieczne. Wszyscy nosimy głęboko w sercu tę wiarę i płynącą z niej nadzieję i pocieszenie.

Pozwólcie zatem, że poświęcę trochę uwagi drogiemu Arcybiskupowi Szczepanowi. Nie będę opowiadał jego życiorysu. Jego dzieje i zasługi były tu przytaczane już przy okazji 60-lecia święceń kapłańskich i 90.urodzin, i w innych okolicznościach. Chcę jedynie podzielić się osobistym świadectwem o jego życiu, które przed chwilą nazwałem „pięknym i spełnionym”.

Arcybiskup Szczepan najpierw był dobrym człowiekiem. Od ponad dwudziestu dwu lat żyłem z nim pod jednym dachem i nigdy, ale to nigdy, nie doznałem od niego najmniejszej przykrości. Był pełen delikatności, wrażliwości i pogody ducha; zawsze gotowy do słuchania i do pomocy. Miał poczucie własnej godności, ale równocześnie był bezpretensjonalny, bez wygórowanych oczekiwań, skromny i prostolinijny. Nigdy nie narzekał. A chyba najbardziej charakterystyczną jego cechą była wdzięczność: żaden, nawet najdrobniejszy gest dobroci względem niego nie przeszedł niezauważony, bez podziękowania słowem, a przynajmniej uśmiechem czy uściskiem dłoni… Tak było do ostatnich dni, gdy właśnie uścisk dłoni pozostał jedynym sposobem komunikacji z otoczeniem.

Kiedy w 2007 roku zostałem mianowany na jego miejsce rektorem kościoła św. Stanisława, potrafił z wielką delikatnością wycofać się, zostawiając mi, jako następcy, pełną wolność decydowania i działania. Zawsze odnosił się do mnie z szacunkiem, nie krytykował i nie podważał decyzji, nawet jeśli mogły być nie po jego myśli. Doradzał chętnie, ale tylko wtedy, gdy go o to prosiłem. Potrafił okazać radość i uznanie, gdy widział, że w naszej wspólnocie dzieje się dobro.

Żył skromnie i ubogo. Kiedy ze swoich podróży przywoził jakieś pieniądze, zostawiał sobie tylko tyle, żeby starczyło na następny bilet. Resztę przekazywał na potrzeby naszego kościoła, domu i na cele charytatywne.

Nie wiem, gdzie tkwi tajemnica jego dobroci. Z pewnością jakieś światło rzucają słowa, jakie zapisał na początku swojego testamentu: Patrząc na przeżyte lata najpierw dziękuję Panu Bogu za dobrych rodziców, pobożnych, pogodnych, którzy dali mi dobre wychowanie religijne i narodowe. Często mówił też o doświadczeniu ludzkiej nieprawości i ludzkiej potrzeby dobroci, jakie przeżywał w latach wojny i w okresie powojennym. Z pewnością ta jego dobroć była też owocem stałej pracy nad sobą, duchowości opartej na modlitwie, medytacji Słowa i Eucharystii.

Na tych trzech filarach budował swoje kapłaństwo. Gdy tylko był w Rzymie, każdego ranka, przed Mszą św. przychodził do kościoła na medytację. A ze swojego okna mogłem widzieć, że do późna w nocy w jego prywatnej kaplicy świeciło się światło. Bardzo dbał o liturgię. Kochał śpiew.

Jest jeszcze jeden rys jego duchowości, z którym się nie obnosił i właściwie odkryłem go dopiero czytając jego testament. Napisał w nim: Szczególną wdzięczność mam do Matki Najświętszej. Doznałem bardzo wiele wyraźnej opieki. Wiele jest dowodów wskazujących na stałą opiekę Niepokalanej. Począwszy od powołania do wojska, to że właściwie przeżyłem front, później już byłem w oddziałach Korpusowych poza linią frontu tu we Włoszech. Opiece Matki Najświętszej, jestem przekonany, zawdzięczam powołanie kapłańskie i to, że zachowałem wierność powołaniu.

Od samego początku jego posługa kapłańska, a potem biskupia, była związana z polską emigracją. Zawsze powtarzał, że duszpasterstwo wśród Polaków żyjących poza Ojczyzną musi obejmować dwa wymiary: chrześcijański i patriotyczny. Wymiar chrześcijański trzeba budować na Ewangelii, liturgii, tradycji religijnej ojców, na rodzimych obyczajach. Wymiar patriotyczny na historii i kulturze. Bardzo o to dbał.

Arcybiskup Szczepan identyfikował się z polską emigracją i cały był oddany posłudze rodakom rozsianym na świecie. Dotyczyło to najpierw spraw i problemów środowisk, które odwiedzał i wspierał. Chyba najbardziej był związany z Anglią, ale żył sprawami ośrodków duszpasterskich na wszystkich kontynentach. Te sprawy były w nim tak głęboko, że nawet w ostatnich tygodniach życia, gdy świadomość nie nadążała już za biegiem czasu, stale mówił o dawnych wydarzeniach z życia Polonii w świecie, tak jakby miały miejsce wczoraj, albo miały się odbyć jutro. A walizki były wciąż gotowe…

Jego posługa nie ograniczała się jednak do środowisk, ale miała też wymiar indywidualny. Do końca nadchodziły listy od niezliczonych osób i rodzin, a Arcybiskup miał zwyczaj na wszystkie odpowiadać. Mimo, że od 2003 roku przeszedł na emeryturę, wciąż pozostawał punktem odniesienia dla wielu Polaków żyjących za granicą. Nie boję się powiedzieć, że z jego odejściem kończy się pewna epoka w duszpasterstwie Polonii.

Ostatnie lata życia Arcybiskupa przyniosły cierpienie, które znosił z pogodą ducha. Pojawiły się różne dolegliwości. Coraz bardziej opadał z sił… Nigdy nie narzekał. Z cierpliwością przyjmował konieczność bycia zależnym od innych. W ostatnich tygodniach, kiedy miał przebłyski świadomości, tylko dziękował i modlił się. Pewnego dnia w szpitalu poprosiłem go o błogosławieństwo dla nas i, ku naszemu zdumieniu, wyrecytował po łacinie całą uroczystą formułę błogosławieństwa i szerokim gestem zrobił znak krzyża. W pewnym sensie to było nasze pożegnanie.

Pozwólcie, że w tym momencie włączę się w nurt jego wdzięczności i powiem wielkie „Bóg zapłać” naszym siostrom sercankom, które od wielu miesięcy, cierpliwie i z wielką delikatnością i troską, towarzyszyły Arcybiskupowi. To nie była łatwa posługa. Od ponad roku wymagała czuwania we dnie i w nocy, a w ostatnich tygodniach wszystkich czynności związanych z pielęgnacją osoby obłożnie chorej. Siostry podjęły ten trud, spełniając równocześnie wszystkie swoje codzienne obowiązki. Św. Jan Paweł II napisał, że „cierpienie jest w świecie po to, ażeby wyzwalało miłość, ażeby rodziło uczynki miłości bliźniego, ażeby całą ludzką cywilizację przetwarzało w «cywilizację miłości»” (List do chorych, 30). Drogie Siostry, dziękuję, że przyjęłyście i wypełniły to zadanie. Pamiętajcie, że dobro, zwłaszcza okupione trudem, zawsze wraca. Niech Pan wam wynagrodzi!

Składając to świadectwo mojego postrzegania osoby śp. Arcybiskupa Szczepana, nie mam zamiaru od razu wynosić go na ołtarze. Chcę jedynie, żebyśmy jego odejście przeżywali w świetle wiary; żeby obudziła się w nas refleksja, że tak „piękne i spełnione” życie nie może kończyć się pustką śmierci; że to życie trwa – trwa w Panu jako znak nadziei dla nas. Żebyśmy jego odejścia nie poczytywali za unicestwienie, podczas gdy w Panu trwa w pokoju … łaska bowiem i miłosierdzie dla Jego wybranych.