Kapłan wzywa do aktu pokuty, jaki po krótkiej chwili milczenia spełnia cała społeczność w formie wspólnego wyznania, kapłan zaś kończy je absolucją, która jednak nie posiada skuteczności sakramentu pokuty.
W dniu Pańskim, zwłaszcza w Okresie Wielkanocnym, zamiast zwykłego aktu pokuty może się odbyć błogosławieństwo wody i pokropienie nią wiernych na pamiątkę chrztu.
(Ogólne Wprowadzenie do Mszału Rzymskiego, 51)

Pamiętamy jedną z przypowieści Jezusa, która mówi o pojednaniu z człowiekiem jako o przygotowaniu do spotkania z Bogiem i do złożenia ofiary: „Jeśli więc przyniesiesz dar swój przed ołtarz i tam wspomnisz, że brat twój ma coś przeciw tobie, zostaw tam dar swój przed ołtarzem, a najpierw idź i pojednaj się z bratem swoim. Potem przyjdź i dar swój ofiaruj” (Mt 5, 23-24). Taką rolę spełnia w czasie Mszy św. akt pokutny.
Uczestnicząc w Eucharystii, musimy uświadomić sobie swoją grzeszność i niegodność przyjęcia tak wielkiego daru. Przypomina o tym wezwanie kapłana rozpoczynające akt pokutny. Po nim następuje chwila ciszy: to czas na uświadomienie sobie swoich grzechów, rachunek sumienia i wzbudzenie żalu. Po czasie cichej refleksji wspólnie wyznajemy swoje grzechy, a na koniec kapłan w imieniu nas wszystkich prosi Boga o przebaczenie (Niech się zmiłuje nad nami Bóg wszechmogący i odpuściwszy nam grzechy, doprowadzi nas do życia wiecznego).
Wspólne wyznanie grzechów może mieć jedną z czterech form, takich jak: Confiteor („Spowiadam się...”), forma dialogowana, forma litanijna z powtarzanym wezwaniem: Panie... zmiłuj się nad nami i aspersja.

1. Confiteor
To wyznanie ma charakter osobisty (odmawiamy je w 1 osobie liczby pojedynczej), skierowane jest do Boga, do świętych i do obecnych w Kościele braci i sióstr. Składa się z dwóch części: pierwsza jest przyznaniem się do grzeszności we wszystkich jej wymiarach (Spowiadam się... że bardzo zgrzeszyłem myślą, mową, uczynkiem i zaniedbaniem), druga natomiast jest prośbą o modlitwę skierowaną do Maryi, świętych i obecnych na Mszy św.

2. Forma dialogowana
(Kapłan:) Zmiłuj się nad nami, Panie. - (Wszyscy:) Bo zgrzeszyliśmy przeciw Tobie.
(Kapłan:) Okaż nam, Panie, miłosierdzie swoje. - (Wszyscy:) I daj nam swoje zbawienie.

Swoje źródło ma ona w Piśmie Świętym (Jl 2, 17; Ps 85 [84], 8) i urzeka swoją prostotą, w której kryje się zarówno żal za grzechy, jak i wielkie zaufanie do Bożego miłosierdzia.

3. Forma litanijna
Jest ona skierowana do Chrystusa i ma charakter uwielbienia (zgodnie z tradycją, w której wezwanie Kyrie, elejson nie miało charakteru błagalnego, lecz uwielbiający - szerzej o tym w przyszłym tygodniu). W polskim Mszale możemy znaleźć dziesięć różnych wersji tego aktu pokutnego¹, ale kapłan za każdym razem może dostosować ją do tajemnicy dnia czy treści czytań mszalnych.

4. Aspersja
Czwartą formą wyznania grzechów jest aspersja (od łac. aspergo - pokrapiać), czyli pokropienie wodą święconą. Ma ono podwójną symbolikę: jest znakiem oczyszczenia i przypomnieniem naszego chrztu.²

¹ Forma litanijna aktu pokuty może mieć następującą postać (ta zaczerpnięta jest z Mszału):
Panie, który zostałeś posłany, aby uzdrowić skruszonych w sercu, zmiłuj się nad nami.
Chryste, który przyszedłeś wzywać grzeszników, zmiłuj się nad nami.
Panie, który siedzisz po prawicy Ojca, aby się wstawiać za Twoim ludem, zmiłuj się nad nami.
Po każdym z wezwań wszyscy odpowiadają: Zmiłuj się nad nami.
² Sól dodawano do wody święconej jako znak oczyszczenia oraz łez żalu.